განგა და ჯამნა ანუ დათო და ნინა... დაქალებით

...დღეს "დათოს ცოლის დაქალების" წყალობით საქართველო მტკივნეულად აქოთქოთდა... მე კი ის დრო გამახსენდა, როცა "ლეტნი კინოებში" ვქოთქოთებდით ხოლმე...

თბილისში რამე ახალი უცხოური ფილმი რომ გამოვიდოდა ხოლმე, მისი ხარისხის შესაბამისად, დიდი რიგები დგებოდა ორიოდე (ან სამი) კინოთეატრის წინ.... ახალ ფილმს ჯერ ცენტრალურ კინოდარბაზებში აჩვენებდნენ: "რუსთაველში" და ჭავჭავაძის კლუბში - მარჯვენა ნაპირზე - და "ოქტომბერში" (ახლა "აპოლო") და "ამირანში" (ახლა იქ სიმფონიური ორკესტრის დარბაზია... მგონი, ასე ჰქვია) - მარცხენა ნაპირზე... მერე ეს ფილმები გადაინაცვლებდნენ მეორეხარისხოვან კინოთეატრებში (კომკავშირელი, კოლხეთი, ისანი, კოლმეურნე და ა.შ.); ბოლოს ავლაბარის და მისთანების ჯერიც დგებოდა... 

მეტროპოლიტენის "ავლაბრის" სადგურის პირდაპირ რომ შენობაა, მის მარჯვენა ფლანგზე ორი პატარა კინოდარბაზი იყო.... შემდეგ, ისნის მიმართულებით გაყოლებაზე, დაახლოებით ორას მეტრში, ავლაბრის "ლეტნი კინო" გახლდათ განთავსებული... ახლანდელი სამების ტაძრის დიდი კიბეების ოდნავ მარჯვნივ კი ხოჯევანქის საზაფხულო კინოთეატრი მდებარეობდა, სადაც დაახლოებით მაისის ბოლოდან იხსნებოდა სეზონი...

აფიშებს სწორედ ჩვენი ეზოს "ზაბორებზე" აკრავდნენ, ასე რომ, გაფაციცებით ველოდებოდი, როდის გამოჩნდებოდა წებოთი გავსებული ვედროთი და ფუნჯით შეიარაღებული კაცი, რომ გაეკრა ის აფიშა, საიდანაც პირველი მე ვიგებდი, თუ რომელი ფილმი გაიმეტეს ჩვენი უბნისთვის თბილისის კინოგაქირავების მუშაკებმა.... ყველაზე "ხადავოი", რა თქმა უნდა, ინდური ფილმები გახლდათ და, როგორც შემდეგ გავიგე, მათი ფირების ხელში ჩასაგდებად ავლაბრის სამი კინოთეატრის, ასე ვთქვათ, "ნაჩალნიკებს" დიდი ძალისხმევის მოხმობა სჭირდებოდათ, რადგან ზაფხულის თბილისში ღია კინოთეატრები ბევრი იყო, ინდოეთის კინოსტუდიები კი იმდენ ფილმს არ იღებდნენ მაშინ, რომ თუნდაც ავლაბრის და მისი მიყოლებით ისნის და ნავთლუღის კინომოყვარულებისთვის საკმარისი ყოფილიყო....

დაახლოებით ექვს საათზე გავიქეოდი ხოლმე ჩვენი "ლეტნი კინოს" სალაროში და ერთ-ერთი პირველი ვიყავი რიგში, რათა 20-კაპიკიანი ბილეთი შემხვედროდა, მერე უკვე 50 კაპიკიანი და მანეთიანიც კი იყო...

ერთხელ, თვალწინ მიდგას ის დღე, რაღაც "განგა და ჯამნა" თუ "შენი წყლები აიმღვრა, განგო" თუ "ბობი" გააკრეს აფიშად და საღამოს ხოჯევანქის ბაღისკენ დაიძრა მთელი გარშემო არსებული უბნები, ანუ იმდენი ხალხი, რომლის მხოლოდ მეოთხედი თუ დაეტეოდა ბილეთით დარბაზში, დანარჩენებს კი ხეებზე აძრომა მოგვიწევდა ან ირიბად დამონტაჟებული სვეტებიდან უნდა გვეყურებინა, ოღონდ ამ შემთხვევაში ეკრანის მხოლოდ მესამედი ჩანდა და კინოთეატრის უფროსობა არ გვიშლიდა ასე ტკბობას "ინდო-კინო-შედევრებით".... მაშინ კეთილი ძიები იყვნენ და მიტომ; დიახ, ეკრანის მცირე ნაწილი ჩანდა უბილეთოებისთვის, სამაგიეროდ ხმა ისმოდა შესანიშნავად და მთელი უბანი ინდური ჰანგებით ივსებოდა (თუ რამე მელოდია გაგახსენდათ, გუნებაში წაიღიღინეთ, მეც არ დაგიშლით, როგორც მოგონების ავტორი, რადგან მეც უკვე "კეთილი ძია" გახლავართ).

ჰოდა, იმ საღამოს "განგა და ჯამნა" თუ რაღაც მისი მსგავსი იყო პროგრამაში და ბილეთის ყიდვა ძალიან ბევრმა ვერ შეძლო... მართალია, შეგეძლო ყვითელი საბჭოთა მანეთიანი ჩაგეკუჭა კონტროლიორის ჯიბეში და ისე შესულიყავი, მაგრამ ყველა ვერ ახერხებდა ამას და ისევ ბილეთის ყიდვას ამჯობინებდნენ... ზღვა ხალხი იდგა შესასვლელთან, უკვე კარგა გვარიანად შებინდდა, რაც აუცილებელი პირობა იყო ფილმის დასაწყებად, რათა ეკრანზე გამოსახულება კარგად გამოჩენილიყო, დარბაზის სკამებიც გაივსო, სამი იმდენი კი გარეთ დარჩა და უცებ ერთმა ჩვენმა უბნელმა, უკვე საკმაოდ ასაკოვანმა კაცმა მოახერხა ის, რომ აძვრა კინომექანიკოსის "ბუტკის" სახურავზე და იქიდან გააღო მეორე, სათადარიგო კარი, რომელიც  მისი დღედამოსწრება სულ დაკეტილი იყო, აი განგა-ჯამნას წყალობით კი მასაც ეღირსა გაღება და იხუვლა ხალხმა, ნიაღვარივით შევარდა ბეტონის სვეტებით შემოღობილ დარბაზში... კიბეებზე, მოაჯირებზე, დაბლა მიწაზე თუ ასფალტზე, სადაც კი ადგილი მოიხელთეს, ყველგან ჩამოსხდნენ... ბევრმა კი ფეხზე დგომა ამჯობინა... რაღა დაგიმალოთ და, მეც იმ "მდინარეს" შევყევი და სადღაც 30-გრადუსიანი კუთხით აღმოვჩნდი ეკრანთან, მაგრამ ვინ ჩიოდა ამას... სამაგიეროდ ვხედავდი მთელ ეკრანს და ჩვენი უბნების ყველა "კრასოტულეჩკას", რომლებიც ხის გრძელ სკამებზე იყვნენ ჩამწკრივებულები (ქალებს დაუთმო ხალხმა კარგი ადგილები) და სატირლად და საქვითინოდ ემზადებოდნენ....

...ორი-სამი "მეხაშე-მეხაშის" დაძახების შემდეგ ეკრანი განათდა და ინდური ჰანგებიც დაიღვარა ხოჯევანქის ცის ქვეშ... და სანამ ინდოელები პროლოგის სიმღერას მღერიან, ჩვენ პატარა ეტიმოლოგიური ექსკურსი ჩავატაროთ:
ჯერ "მეხაშეზე" გეტყვით; ასე, როგორც წესი, თბილისის კინოთეატრებში კინომექანიკოსებს მიმართავდნენ ხან ხუმრობით და ხანაც იმის გამო, რომ ფილმს დროზე არ იწყებდნენ ანდა ფირი თუ გაუწყდებოდათ (ასეც ხდებოდა); ვერ გეტყვით - რატომ მეხაშე? ესეც ისეთივე აუხსნელი ფენომენია, როგორც ის, მოგვიანებით რომ წარმოიშვა თბილისურ მეტყველებაში, ფრაზა - "ეკაიფე ჯო დასენს"... რატომ ჯო დასენს და არა ადრიანო ჩელენტანოს ან თუნდაც ნუგზარ ჯუღელს, არ ვიცი... ფაქტი ფაქტად რჩება - აბეზარ კინომექანიკოსებს მოფერებით "მეხაშედ" მოიხსენიებდნენ... რაც შეეხება "ხოჯევანქს", ეს ტოპონიმი ჩემი თაობის წასვლასთან ერთად გაქრება, რადგან ის, რასაც ტოპონიმი შეესაბამებოდა, აღარ არსებობს... ფართო მკითხველი მას დუმბაძის პერსონაჟის ტიგრანას წყალობით იცნობს - "მამაჩემი იქ ყომარს აგორებდაო", - სწორედ ასე ამბობს ერთ სცენაში გულოიანი... საერთოდ კი ეს ოდესღაც სომხების სასაფლაო იყო (თუმცა არა მარტო სომხების, ახლომახლო მცხოვრებ ქართველებსაც ასაფლავებდნენ იქ) და მას ასეთი მნიშვნელობა აქვს - "ბატონის (ხოჯა) განსასვენებელი (ვანქ)", ეს ბატონი კი ერეკლეს კარზე მოღვაწე ერთ-ერთი პირველი სომეხი დიდვაჭარი ანუ სოვდაგარი ხოჯა ბეჰბუთა (ბებუთაშვილი) გახლდათ, რომელსაც ქართლ-კახეთის მეფემ თავადობაც კი უბოძა. სწორედ ამ ხოჯამ ააგო პირველი ეკლესია ქალაქგარეთ დაუსახლებელ ადგილზე მე-18 საუკუნის მეორე ნახევარში და თავად იქვე დაიკრძალა, რის შემდეგაც ეკლესიის გარშემო არსებული არემარე სასაფალაოდ იქცა... მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში კი იქაურობა კომუნისტებმა გადაასწორეს და გააშენეს ე.წ. "მეგობრობის" პარკი, რომელსაც ხალხი მაინც "ხოჯავანქს" (ხოჯევანქს, ხოჯივანქს...) ეძახდა...
სწორედ ამ ხსენებულ პარკში ვუყურებთ და ვუსმენთ ჩვენ ახლა ინდურ ფილმს, უკვე ნახევარი საათი გავიდა, პირველი სიმღერა დასრულდა, ხალხმა "სემიჩკის" სრული მარაგი ამოწურა და მთელი ეშხით გაემზადა ნერვების ასაწეწი ეპიზოდების საცქერლად, მაგრამ უცებ ეკრანი ჩაქრა, შუქი აინთო და, რა თქმა უნდა, ატყდა "მეხაშე-მეხაშის" ძახილი... ზოგი для разнообразия "საპოჟნიკსაც" გაიძახოდა, მაგრამ ეს არ არის მთავარი... მთავარი დამნაშავე "ავლაბრული მენეჯმენტია"! - ანუ ერთი პატარა საიდუმლო უნდა გაგანდოთ, რაც ავლაბრის სამი კინოთეატრის ხელმძღვანელებმა მოიგონეს... საქმე იმაშია, რომ, თუ ფილმი დიდი მოთხოვნილებით სარგებლობდა,  სამივე კინოთეატრში საღამოს სეანსზე ერთი და იმავე ფილმს აჩვენებდნენ, თუმცა საამისოდ კინოფირების მხოლოდ ერთი ასლი ჰქონდათ... ჰოდა, ასეთი რამ მოიგონეს: პირველ კინოთეატრში დაიწყებოდა სეანსი, იქ რომ ჩათავდებოდა ერთი 10-წუთიანი კინოფირის ჩვენება, მერე ამ ფირს მიარბენინებდნენ მეორე კინოთეატრში, იქაც აჩვენებდნენ და ბოლოს დაქირავებული პატარა ბიჭები დახვეული ფირის რკინის ყუთს ზემოთ, ჩვენსკენაც ამოარბენინებდნენ და ასე და ამგვარად სამ კინოთეატრში ერთდროულად ხდებოდა ერთი ფილმის დემონსტრირება მისი (ფილმის) ერთადერთი ასლის საშუალებით.... ჰოდა, პირველი "სახაშე შეძახილების" წყვეტაც ამიტომ მოხდა - კინო-მორბედმა ბიჭმა ფირი დროზე ვერ მოიტანა... არა უშავს, ხუთიოდე წუთში ფირი მოვიდა და დარბაზში ისევ დაიღვარა ინდური ჰანგები... ზოგ მათგანს ჩვენებურად გადავაკეთებდით ხოლმე, მაგალითად (დაახლოებით ასე მახსოვს): "იწიკდანა-პიწიკდანა, დამე-უპაკანა... იწიკდანა...“ (მიუხედავად ჩემი აღმოსავლური ორიენტაციისა, თარგმანს ნამდვილად ვერ გეტყვით); მეორე დღეს მთელი ავლაბარი მღეროდა: აქედანა-იქიდანა, ვატრიალე დანა... იცი განა?“ (ან რაღაც ამის მაგვარი...)
მოგეხსენებათ, ეს "იწიკდანა-პიწიკდანები"  ნახევარ საათს მაინც გრძელდებოდა და ამასობაში ერთ პატარა ამბავსაც გიამბობთ:
ჩემი ძმა ომარი, 1975 წლიდან აფხაზეთის ომში დაღუპვამდე სოხუმის თეატრის მსახიობი იყო და მისი ერთ-ერთი პირველი როლი სწორედ ტიგრან გულოიანი გახლდათ... აბა, სხვას ვის უნდა ეთამაშა ეს როლი სოხუმში დედაბუდიანად ავლაბრელის გარდა, რომლის წინაპრები (...და, რა თქმა უნდა ჩემიც) სწორედ ხოჯევანქის სასაფლაოზე იყვნენ დასაფლავებულნი; ჰოდა ერთხელაც ტელევიზიით სოხუმის თეატრის სპექტაკლ "საბრალდებო დასკვნას" აჩვენებენ, ჩვენ კი ვსხედვართ მთელი ოჯახი სახლში (თბილისში) და ვუყურებთ ამ ტრანსლიაციას... ტელეეკრანთან ყველაზე ახლოს ბებიაჩემი ნატალია ზის ორი მიზეზის გამო: ა) მხედველობა ძალიან ჰქონდა დაკლებული და ბ) ტელევიზორში თავისი საყვარელი ომარი უნდა ნახოს!!! შესაბამისი კომენტარებიც, რა თქმა უნდა, ზოგი წინასწარ ჰქონდა გამზადებული და ზოგსაც გზადაგზა თხზავდა... ჰოდა, ის სცენა რომ დაიწყო, სადაც გულოიანმა რიხით წარმოთქვა ცნობილი ფრაზა - შენ სად იყავი, როცა პაპაჩემი ხოჯევანქის სასაფლაოზე ყომარს აგორებდაო - ბებიაჩემ ნატალიას ფერიფური ეცვალა და ლამის შეშლილი სახით გადმოგვხედა: "ვაიმე, რას ამბობ, ომარი-ჯან?! ჩემი ქმარი არასოდეს ყომარს არ თამაშობდა... ვაი-ვაი... რა სირცხვილია! ამდენ ხალხში თავი მომჭრა, საიდან მოიგონა" და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.... საქმე იმაშია, რომ ტიგრან გულოიანის როლის შემსრულებლის (ანუ ჩემი ძმის) პაპა მართლა იქ იყო დასაფლავებული... ჩემი პაპაც იყო, რასაკვირველია!
უი, უი... სიმღერა დასრულებულა და განგა და ჯამნა ერთმანეთს სიყვარულს ეფიცებიან....
მე მგონი, ასე სჯობს დავასრულოთ ეს ჩვენი მოგონება - სასიყვარულო ნოტებზე, რადგან მასზე უკეთესი რამ ღმერთს ჩვენთვის არ გაუმეტებია! ნოტებზე კი არა, სიყვარულზე მოგახსენებთ...