1. "გიმნაზიელი" (ჩემი პირველი გაზეთი... გამოდიოდა იმ სკოლაში, სადაც ვსწავლობდი და შემდეგ ვმუშაობდი სამი წელი).
გთავაზობთ ყველა პასუხს ისევე, როგორც ხელნაწერებშია, ყოველგვარი შელამაზების გარეშე (ორთოგრაფიის ზუსტი დაცვით):
ა) როგორ მოგწონთ ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი? (ანუ მე)
ბ) რა არის ჩვენი გიმნაზიის დადებითი და უარყოფითი მხარეები?
1. ა) ჩვენი ქართულის მასწავლებელი იმით მოგვწონს რომ იგი თავისუფალ წუთებში ბავშვებს გვათამაშებს და გაკვეთილს კარგად გვიხსნის. ბ) ცუდი: გაძლიერებულად ითხოვენ და ჟურნალი ორებითაა სავსე. და კიდევ ბუფეტში სასისკი არ მოაქვთ. კარგი: გახსოვდეს შემოდიხარ ტაძარში რომელიც ემსახურება წმინდა საქმეებს. მაგრამ ეს სკოლა ჯერჯერობით ტაძარი არაა.
2. ა) მე ჩემი ქართული ენის მასწავლებელი მომწონს და იმიტომ რომ გაკვეთილზე ხუმრობა უყვარს და რაც მთავარის ბავშვებს უგებს. ბ) ჩვენი გიმნაზიის უარყოფითი მხარე ის არის, რომ კლასები ბინძურია, დადებითი ის რომ კარგი მასწავლებლები არიან და კარგათ გვასწავლიან.
3. ა) მე მომწონს ქართულის მასწავლებელი იმიტომ რომ, პირველ რიგში გვართობს გვათამაშებს, გვამხიარულებს და კარგად ხსნის გაკვეთილს. ყოველი გაკვეთილის ბოლოს ვთამაშობთ, მართალია სულ სამები და ოთხები მყავს, მაგრამ მაინც მომწონს მასწავლებელი. ბ) დადებითი ის რომ, ძალიან კარგი მასწავლებლები არიან ზოგიერთი, ახალგაზრდა მასწავლებლები. უარყოფითი – ბუფეტში არ არის სასისკი, კალბასი და არ არის ისეთი ბუფეტი, როგორც სხვა სკოლებში. ზოგიერთი მეთერთმეტე და მეათე კლასელები ძალიან უზრდელები არიან. სკოლა არის დანგრეული, დაჯღანული, მართალია რემონტი უნდა გააკეთონ მაგრამ მაინც ჩვენი სკოლა კარგი სკოლაა.
4. მასწ, თქვენ ძალიან კარგი პიროვნება.... ისე არ ჩამითვალოთ ყველაფერი მომწონს ის რომ თქვენ ახალგაზრდა ხართ, რომ გვიგებთ, მაგრამ როცა გაბრაზებული ხართ არ მომწონხართ ხომ არ გეწყინათ? რახან თქვენ თქვით რომ გულახდილად დაწერეთო მეც დავწერე. თქვენ ხართ ღირსეული მამულიშვილი. გველაპარაკებით საქართველოზე და რელიგიურ დღესასწაულებზე. მართლა კარგი კაცი ხართ. ბ) ის რომ ჩვენთან არიან ახალგაზრდა მასწავლებლები, არაჩვეულებრივი დირექტორი და მართლაც ასე ითქვას მე მგონი მე–9 კლასის დამთავრებისას რაღაცა გვეცოდინება. მასწავლებლები ჭამენ და ჩვენ არა? ეს სამართალია? მე მოვრჩი და ვამაყობ, რომ თქვენი მოსწავლე ვარ.
5. ა) კარგად, იმიტომ რომ ორებს არ წერს ბევრ–ბევრჯერ უფრო მეტად 5–ს წერს და გვათამაშებს. ხუმარა მასწავლებელია და გავკვეთილს კარგად ხსნის. ბ) ცუდი: გაძლიერებულად ითხოვენ და ორებითაა სავსე ჟურნალი. ბუფეტი არ მუშაობს ყოველდღე და არ მოდის ყველა პროდუქტი. არ გვაჭმევენ სასისკს. იძახიან რომ არ არისო და შენახული აქვთ. კარგი: გახსოვდეს შემოდიხარ ტაძარში, რომელიც ჯერჯერობით ტაძარი არ არის.
6. ა) მე ძალიან მიყვარს ჩემი ქართული ენის მასწავლებელი. იმიტომ რომ იგი არის ძალიან სიმპატიური, აგრეთვე ძალიან გამგებიანი ბავშვების მიმართ. ბ) უარყოფითი: არის ძალიან დანგრეული კლასები, მერხები, სკამები. ბუფეტში არ მოაქვთ სასისკი. შეიძლება მოიტანონ ათასში ერთხელ, მაგრამ ისიც ჩვენთვის არ არის, სულ მასწავლებლებს აჭმევენ. ფიზკულტურის დარბაზში არ არის დაგებული პარკეტი. დადებითი: ჩვენს გიმნაზიას ზემოთ ჩამოთვლილი საგნების გარდა ყველაფერი დადებითი აქვს.
7. ა) მომწონს, კარგად გვასწავლის. ბ) კარგად ვისწავლი, იმიტომ, რომ გაძლიერებული სწავლებაა. უარყოფითი: დანგრეული კედლებია, პარკეტი არ ვარგა, ბუფეტში საჭმელი დროზე არ მოაქვთ, ბუფეტი შაბათსაც უნდა მუშაობდეს.
8. ა) ჩემი ქართულის მასწავლებელი მომწონს იმიტომ რომ ნიშნებს უწერს სუყველას სწორედ. ბ) უარყოფითი მხარე არის ბუფეტში სოსისი არ მოაქვთ. თუ მოიტანეს, იმასაც მასწავლებლები ჭამენ. დადებითი, ფიზიკის კაბინეტი არის კარგად მოწყობილი.
9. ა) მე პირადად მომწონს იმიტომ რომ ყველანაირად მიუდგები და მასთან კარგი ურთიერთობა გვაქვს. ბ) რა ვთქვა რა ვიცი ჯერ–ჯერობით ყველაფერი მომწონს მაგრამ როგორც გიმნაზია ბუფეტში კვება არა აქვთ და მშიერს გვტოვებენ კიდევ გიმნაზიებში კლასები ჩამონგრეული არ უნდა იყოს როგორი ჭერიცა აქვს ჩვენ კლასს.
2. "პილიგრიმი"
(მანამდე კი ჩვენი გაზეთის ინტერესთა სფერო გავაცანი და შევატყე ბატონ ელჩს, რომ, ჩვენი არაპოლიტიზაციისა გამო, ხალისი შეემატა, რაც თავაზიან ღიმილში აშკარად გამოკრთა).
ოცდასამი წლის წინ
ეს კითხვები ჩემს მოსწავლეებს, მეცხრეკლასელებს, დავუსვი 90–იანი წლების დასაწყისში, როცა ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლად ვმუშაობდი (სამიოდე წელი) იმავე სკოლაში, რომელიც თავად დავამთავრე; კითხვა–პასუხის დაბეჭდვას ვაპირებდი ჩემს მიერ შექმნილ სასკოლო გაზეთ "გიმნაზიელში"; დავბეჭდე თუ არა, აღარ მახსოვს, მაგრამ ბავშვების ხელნაწერები შემომრჩა; გვარ–სახელი არ აწერია, შეგნებულად არ დავაწერინე და არ ვიცი, რომელი აზრები ვის ეკუთვნის, ვიცი მხოლოდ ის რომ ამ სტრიქონების რამდენიმე სავარაუდო ავტორი "ფეისბუქშიც" დაბორიალობს, როგორც აბდუშაჰილი შუამთის ტყეში...გთავაზობთ ყველა პასუხს ისევე, როგორც ხელნაწერებშია, ყოველგვარი შელამაზების გარეშე (ორთოგრაფიის ზუსტი დაცვით):
ა) როგორ მოგწონთ ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი? (ანუ მე)
ბ) რა არის ჩვენი გიმნაზიის დადებითი და უარყოფითი მხარეები?
1. ა) ჩვენი ქართულის მასწავლებელი იმით მოგვწონს რომ იგი თავისუფალ წუთებში ბავშვებს გვათამაშებს და გაკვეთილს კარგად გვიხსნის. ბ) ცუდი: გაძლიერებულად ითხოვენ და ჟურნალი ორებითაა სავსე. და კიდევ ბუფეტში სასისკი არ მოაქვთ. კარგი: გახსოვდეს შემოდიხარ ტაძარში რომელიც ემსახურება წმინდა საქმეებს. მაგრამ ეს სკოლა ჯერჯერობით ტაძარი არაა.
2. ა) მე ჩემი ქართული ენის მასწავლებელი მომწონს და იმიტომ რომ გაკვეთილზე ხუმრობა უყვარს და რაც მთავარის ბავშვებს უგებს. ბ) ჩვენი გიმნაზიის უარყოფითი მხარე ის არის, რომ კლასები ბინძურია, დადებითი ის რომ კარგი მასწავლებლები არიან და კარგათ გვასწავლიან.
3. ა) მე მომწონს ქართულის მასწავლებელი იმიტომ რომ, პირველ რიგში გვართობს გვათამაშებს, გვამხიარულებს და კარგად ხსნის გაკვეთილს. ყოველი გაკვეთილის ბოლოს ვთამაშობთ, მართალია სულ სამები და ოთხები მყავს, მაგრამ მაინც მომწონს მასწავლებელი. ბ) დადებითი ის რომ, ძალიან კარგი მასწავლებლები არიან ზოგიერთი, ახალგაზრდა მასწავლებლები. უარყოფითი – ბუფეტში არ არის სასისკი, კალბასი და არ არის ისეთი ბუფეტი, როგორც სხვა სკოლებში. ზოგიერთი მეთერთმეტე და მეათე კლასელები ძალიან უზრდელები არიან. სკოლა არის დანგრეული, დაჯღანული, მართალია რემონტი უნდა გააკეთონ მაგრამ მაინც ჩვენი სკოლა კარგი სკოლაა.
4. მასწ, თქვენ ძალიან კარგი პიროვნება.... ისე არ ჩამითვალოთ ყველაფერი მომწონს ის რომ თქვენ ახალგაზრდა ხართ, რომ გვიგებთ, მაგრამ როცა გაბრაზებული ხართ არ მომწონხართ ხომ არ გეწყინათ? რახან თქვენ თქვით რომ გულახდილად დაწერეთო მეც დავწერე. თქვენ ხართ ღირსეული მამულიშვილი. გველაპარაკებით საქართველოზე და რელიგიურ დღესასწაულებზე. მართლა კარგი კაცი ხართ. ბ) ის რომ ჩვენთან არიან ახალგაზრდა მასწავლებლები, არაჩვეულებრივი დირექტორი და მართლაც ასე ითქვას მე მგონი მე–9 კლასის დამთავრებისას რაღაცა გვეცოდინება. მასწავლებლები ჭამენ და ჩვენ არა? ეს სამართალია? მე მოვრჩი და ვამაყობ, რომ თქვენი მოსწავლე ვარ.
5. ა) კარგად, იმიტომ რომ ორებს არ წერს ბევრ–ბევრჯერ უფრო მეტად 5–ს წერს და გვათამაშებს. ხუმარა მასწავლებელია და გავკვეთილს კარგად ხსნის. ბ) ცუდი: გაძლიერებულად ითხოვენ და ორებითაა სავსე ჟურნალი. ბუფეტი არ მუშაობს ყოველდღე და არ მოდის ყველა პროდუქტი. არ გვაჭმევენ სასისკს. იძახიან რომ არ არისო და შენახული აქვთ. კარგი: გახსოვდეს შემოდიხარ ტაძარში, რომელიც ჯერჯერობით ტაძარი არ არის.
6. ა) მე ძალიან მიყვარს ჩემი ქართული ენის მასწავლებელი. იმიტომ რომ იგი არის ძალიან სიმპატიური, აგრეთვე ძალიან გამგებიანი ბავშვების მიმართ. ბ) უარყოფითი: არის ძალიან დანგრეული კლასები, მერხები, სკამები. ბუფეტში არ მოაქვთ სასისკი. შეიძლება მოიტანონ ათასში ერთხელ, მაგრამ ისიც ჩვენთვის არ არის, სულ მასწავლებლებს აჭმევენ. ფიზკულტურის დარბაზში არ არის დაგებული პარკეტი. დადებითი: ჩვენს გიმნაზიას ზემოთ ჩამოთვლილი საგნების გარდა ყველაფერი დადებითი აქვს.
7. ა) მომწონს, კარგად გვასწავლის. ბ) კარგად ვისწავლი, იმიტომ, რომ გაძლიერებული სწავლებაა. უარყოფითი: დანგრეული კედლებია, პარკეტი არ ვარგა, ბუფეტში საჭმელი დროზე არ მოაქვთ, ბუფეტი შაბათსაც უნდა მუშაობდეს.
8. ა) ჩემი ქართულის მასწავლებელი მომწონს იმიტომ რომ ნიშნებს უწერს სუყველას სწორედ. ბ) უარყოფითი მხარე არის ბუფეტში სოსისი არ მოაქვთ. თუ მოიტანეს, იმასაც მასწავლებლები ჭამენ. დადებითი, ფიზიკის კაბინეტი არის კარგად მოწყობილი.
9. ა) მე პირადად მომწონს იმიტომ რომ ყველანაირად მიუდგები და მასთან კარგი ურთიერთობა გვაქვს. ბ) რა ვთქვა რა ვიცი ჯერ–ჯერობით ყველაფერი მომწონს მაგრამ როგორც გიმნაზია ბუფეტში კვება არა აქვთ და მშიერს გვტოვებენ კიდევ გიმნაზიებში კლასები ჩამონგრეული არ უნდა იყოს როგორი ჭერიცა აქვს ჩვენ კლასს.
2. "პილიგრიმი"
ბაზრობაზე მოსმენილი მონოლოგი
"....ვენაცვალე "ორბსა", ვენაცვალე! - ჩამსვამს თვითმფრინავში, თვალებს დავხუჭავ და ჰაი გიდი.... ორ-სამ საათში მაღაზიებში ვარ!.... ფული განა ბევრი მიმაქვს?! ორი ათას დოლარზე მეტი ჯერ არ წამიღია... აბა, რათ მინდა?! - ჩამოვალ, ერთ კვირაში ყველაფერს დავყიდი და მერე ისევ ჰაი გიდი.... ვენაცვალე "ორბსა"!
აი, ეს კურტკაი, გოგო... შავი კაცები რო არიან, იქ ვიყიდე... არა, ზანგები კი არა, რაღაცნაირი გამურულები არიან თუ ჩვენსავით თვეში ერთხელ იბანებიან, არ ვიცი... ჰო, აი, იქ ვიყიდე ეს კურტკაი, ოცი დოლარი მივეცი... ღირს, არა? აი, ეს კიდე... მარიამობის მერე რო წავედი, იქიდან ჩამოვიტანე; ვერ გავყიდე კი, მაგრამ, რა ვიცი, რატო?! იყოს... გაიყიდება, მა, რას იზამს?! თუ არა და, ჩემ ქმარს ჩავაცმევ... უყვარს, განა, ესეთი რამეები! აეს კიდე იქ ვიყიდე, დამაცა, გავიხსენო, სად იყო... ჰოოო, რაღაც "ბურგი" ერქვა, თეთრი ხალხი ცხოვრობდა, ქუჩაში სულ ერთმანეთს ახტებოდნენ, განა სცხვენოდათ?! ჩემმა ქმარმა რო იცოდეს, რეები ვნახე, განაღა გამიშვებს... მერე, გოგო?! - კაცი კაცთანა კოცნაობდა... ფუჰ! ჰო, იქ ვიყიდე, 50 მარკა მივეცი... განა კონვერტზე დასაკრავი?! - ფულია, გოგო, ეგეთი, მარკა ჰქვია... ერთი კაცი ყიდდა, დახლში იდგა, რა... კაცს მარტო ისა ჰგავდა იმ მაღაზიაში და ცოტა ირიბადაც შამამხედა და რო დავუბრიალე თვალები, შეეშინდა, მგონი, და სულ 10-10 მარკას მიკლებდა ყველაფერზე... ჩემ ქმარს კი არ მეეწონა - განა მამალი ვარ, რო დეზებით ვიაროო... ბრიყვია, გოგო, და რა ვქნა?! - ჩემი ბედიც ეგ არი... არა, ისე კი... კაი კაცი ისა, ირიბად რო შამამხედა, იმაზე გეუბნები... ღაჟღაჟა, წითელლოყება... საწყალ პაპაჩემს მივამგვანე, ღვინოს რო დალევდა ხოლმე, იმასაც ეგრე უღაჟღაჟებდა ლოყები... რო შამამხედა და მეც რო თვალები დავუბრიალე, მერე შეეშინდა და გამიცინა - რაცა ჰქონდა-არაჰქონდა, სუ დახლზე დამიწყო... ვქექე, მაგრამ რა ვქექე... დრო არა მქონდა თუ რა?! ის კიდე მიცინოდა და "გუტ-გუტო" დამძახოდა, კინაღამ ვუთხარ - რა გოჭივით ღრუტუნებ-მეთქი, ბიჭო?!... უი, უი... მერე იმ ქალაქში ერთ კაცს ვეჩხუბე... რავი, მგონი, სადღაც დაჯდომა არ შეიძლებოდა, მე კიდე ჩამოვჯექი, ცოტა მუხლებს დავასვენებ-მეთქი, ჰოდა, მამვარდა და რაღაცეები მითხრა ხმამაღლა თავის ენაზე... ხმის აწევა ეგრე არ უნდა-მეთქი და სულ გიტლერი და შტირლიცი ვეძახე... ესა?! ესა აიქ ვიყიდე, ძროხებს რო დააყენებენ და რო ლოცულობენ... რავი, რაღაცა ერქვა იმ ქვეყანას, კი მითხრეს, მაგრამ ვერ დავიხსომე...
ეჰ, ვენაცვალე "ორბსა"! - სად აღარ დავყავარ, სადა?!
ჩამსვამს თვითმფრინავში, თვალებს დავხუჭავ და ჰაი გიდი... ორ-სამ საათში მაღაზიებში ვარ....
(ასეთი წერილებით ვცდილობდი ტურისტული ფირმების და სატრანსპორტო კომპანიებს რეკლამას... გაზეთიც ამ დანიშნულების იყო - მოგზაურობა და შოპ-ტურისტების გზამკვლელობა).
წერა, გაზეთის გამოცემა, აწყობა-დაკაბადონება, ბეჭდვა და ა.შ. ამ გაზეთის საშუალებით ვისწავლე, რომელსაც 1994-95 წლებში ვუშვებდი და ათიოდე ნომრის გამოცემა მოვახერხე... მანამდე კი იყო გაზეთი "გიმნაზიელი" (1990-91 წწ), მაგრამ იმას მხოლოდ სასკოლო დანიშნულება ჰქონდა და ამ დაწესებულების კედლებს არ გასცილებია, თუმცა საინტერესო მოვლენა კი იყო...
ახლა გთავაზობთ (უცვლელად!) ჩემს ერთ წერილს "პილიგრიმის" 1995 წლის თებერვლის ნომრიდან (...რომელიც იმხანად 15 000 კუპონი ან 400 რუსული რუბლი ღირდა... ასე აწერია გაზეთს). ეს წერილი მართლაც შემადგენელი ნაწილია ჩემი ცხოვრებისა; მაშინ თბილისიდან თიანეთში ხშირად მიხდებოდა მგზავრობა ავტობუსით (ჩემი მანქანა "უბენზინობამ შეჭამა") და რაც გზაში მესმოდა ვიმახსოვრებდი და ხან იქ ვყვებოდი და ხან აქ... ბოლოს გაზეთშიც დავწერე.
თბილისი-ჩიკაგო-თიანეთი ანუ სახალისო ტოპონიმიკა
(საბადურის ტყის გავლით)
...დიახ, სწორედ საბადურის ტყის და ჩიკაგოს გავლით შეგიძლიათ მოხვდეთ თბილისიდან თიანეთში... ეს არც ფანტასტიკაა და არც ორიგინალური ლიტერატურული ინტრიგა; ეს ისეთი რეალობაა, რასაც ხშირად წააწყდება ხოლმე კაცი საქართველოში და მით უმეტეს - ჩვენს დღევანდელ, აბორბლებულ სამშობლოში მოგზაურობისას.
პატარა შესავალი დიდუბის ავტოსადგურში
(პერსონაჟების წარდგენით)
ძლივს მოვკალათდით თიანეთისკენ მიმავალ "პაზიკში" ("იკარუსები" და "მერსედესები" იქ ვერ ადიან); ხალხი ბევრი იყო ავტობუსში და ყველა სამსაათიანი მგზავრობისთვის ემზადებოდა ხინკლის ნაოჭებივით ჩაგრეხილ-ჩაწმახნულ გზაზე... ემზადებოდა-მეთქი და ყველანი მასლაათის პარტნიორებს ეძებდნენ 360 გრადუსიან სივრცეში...
"მამიდა... მამიდაო..." - ენას არ აჩერებდა ჩემს უკან მჯდომი ათიოდე წლის გოგო.
"ელცინი... ელცინიო..." - კბილებში სცრიდა გვერდით მოკალათებული ცილინდრიანი ინტელიგენტი თავისი non stop საყვედურებით მთავრობის, ავტობუსის, გაზეთების თუ სეპარატისტების მიმართ.
"დამბალი ხაჭო.... დამბალი ხაჭოო...." - საიდანღაც ისმოდა.
"წავდით!" - დაიძახა მძღოლმა.
"არ წახვიდე!" - შეჰკივლა ჩემს წინ ობლად გაყუჩებულმა ბიჭუნამ.
"რა იყო, ბალღოო" - ლამის ერთად იკითხა მთელმა "პაზიკმა" და როცა გაირკვა, რომ "ბალღი" პურის საყიდლად წასულ დედას ელოდებოდა, ყველამ ბაზრისკენ გაიხედა, საიდანაც ქოშინით მორბოდა ხმელპურებჩახუტებული ულამაზესი "დედიკო".
"აემის ლოდინი კი ღირდა..." - თავისივე სიტყვებით ჩაიტკბარუნა მძღოლმა პირი და დავიძარით.
გლდანის მასივი
"რას ნიშნავს გლდანი?" - იკითხა ცილინდრიანმა.
"გრდნის სახელი არ იცი?!" - არავის დააცალა გამოხმაურება "მამიდამ".
"გრდნის კი არა, გლდანი რა არის-მეთქი"
"გრდნელებსა ჰკითხე" - დაიძახეს უკნიდან.
(პირველი ლინგვისტური დაკვირვება: "გლდანი" თურმე ფუძეკუმშვადია და თანაც ცვლადი - გრდნის მასივი!)
გავცდით გლდანს, ავუხვიეთ მარჯვნივ და გამოჩნდა საგზაო აბრა - თიანეთი, 59 კმ.
"მამიდა, მამიდა... ჩიკაგოში მალე ჩავალთ?"
"აი, შვილო, 59-ს გამააკელი 16 და ყოველ 10 კოლომეტრზე ნახევარი საათი იანგარიშე"
სანამ გოგონა ამ განტოლებას ამოხსნიდა, მე დავასკვენი, რომ ჩიკაგოში ორ საათში ჩავიდოდით....
(ჩიკაგოშიო?!)
"მამიდა, მამიდა... მამაჩემი ხომ ჩიკაგოში დაგვხვდება?"
"მაშა! შენ გელოდება და სად წავა უშენოდ ჩიკაგოდანა?!"
(ჩიკაგოდანო?!)
მამკოდა
"რა არის მამკოდა" - ისევ იკითხა ცილინდრიანმა non stop-მა.
"მამკოდის სახელი არ იცი?!" - ისევ არავის დააცალა გამოპასუხება "მამიდამ" და იქვე განმარტა - "მოსისხლეს მოსისხლე დაუკოდია თურმე აემ ტყეში და იმაი რო დაუძახია "დამკოდაო", სოფლისთვისაც სახელი დაურქმევიათ..."
ცილინდრიან აშკარად შეეტყო სახეზე, რომ "დამკოდა-მამკოდაში" უხამსი შინაარსი გაურია და დაძაბულობის გაფანტვის მიზნით პატარა ლინგვისტური ექსკურსი ჩავატარე: დაკოდვა იგივეა, რაც ჭრილობის მიყენება-მეთქი... გონებაში კი ხმალამოღებული ჩიკაგოელი ფშავლები დავინახე და შიშმა რეალური სახე მიიღო...
ცხვარიჭამია
აქ ყველაფერი "იასნია", საკითხავი მხოლოდ ის არის - ვინ შეჭამა ცხვარი.
კომუნისტებმა აქაურობას პიონერული ქალაქი "ცისკარი" უწოდეს, ალბათ, ისინიც ბევრი ცხვრისმჭამელები იყვნენ და ამიტომ მოსპეს დანაშაულის კვალი....
საბადურის ტყე
"მამიდა - ახლა მე მივუბრუნდი "Народный Академик"-ს - საბადური რას ნიშნავს?"
"საბადურის სახელი არ იცი?! აექა, შვილო, თათრობის დროს ოქროს საბადო ყოფილა, ჰოდა...."
"-ური რაღაა, ქალბატონო?" - ცილინდრიანად აიმრიზა ინტელიგენტი.
"საბადო ურიისა ყოფილა, ჰოდა.... ხო გაგიგიათ: ხევს-ური? - საბად-ურიც ეგრეა, რა..." - დაალოგიკურა "მამიდამ?'
სად თათრობა, სად ურია და სად ეს ტყე-მეთქი - გავიფიქრე, მაგრამ იმდენად ლამაზი ღიმილით მოიხედა ჩვენსკენ პურებჩახუტებულმა "დედიკომ", რომ მთელი არაბ-სელჯუკიან-ისრაელელთა ოქროს ხაზინები გადამავიწყა.
ღულელები
ტყიდან გასვლისთანავე ეს სიტყვა (ღულელები) ამოვიკითხე აბრაზე და სანამ ვიკითხავდი - რას ნიშნავს-მეთქი - "მამიდამ" თავად განმარტა: "აექა ერთხელ "ღ"-ს მაგივრად "ს" დაწერეს და რა გამოვიდა? ხო მაგარია? ისე, კაი სოფელია ცივი წყაროები ჩამოუდის....
გზა ლარივით გაიჭიმა....
"ჩიკაგომდე 15 კილომეტრი დარჩაო" - სიხარულით შემოჰკრა ტაში პატარა გოგომ.
(ჩიკაგომდეო?!)
ხევსოფელი
ირგვლივ მხოლოდ ყანებია, ხევის ნასახიც არ ჩანს (?!)
"ხევსურთ სოფელში გამიჩერეო, მძღოლო!" - მთელი სიგრძე-სიგანით გაშიფრა ეს ტოპონიმი ცილინდრიანმა და თავისი ჩასვლით კრიტიკის ეპოქა დაასრულა ჩვენს ავტობუსში.
* * *
აღმართს შევუყევით. მაღლობზე ხევსურული კოშკი გამოჩნდა; "აი, ჩიკაგოს პირველი ცათამბჯენი-მეთქი" - გავიფიქრე, მაგრამ ვინ დამაცალა აზრის გაშლა-გაფართოება...
"ეს კოშკი რაიკომის მდივანმა ააშენა სტუმრებისთვის, მაგრამ დამთავრება ვერ მაასწრო - მოხსნეს ზვიადობასაო..." (ეს ისევ "მამიდას" პოლიტინფორმაცია იყო....)
ბექობს რომ გადავცდით, "ჩიკაგო, ჩიკაგოო" დაიძახა პატარა გოგომ და მალე თავის მამიდასთან ერთად მიგვატოვა ორღობე-street-თან... მიმოვიხედე და დავინახე აბრა - "ჩეკურაანთ გორი", შემოკლებით - "ჩიკაგო".
* * *
მერე იყო სოფელი "ალოტი" (Алло, Ты?! - უმამიდო დარჩენილმა თავად დავიწყე აკადემიკოსობა), მერე მდინარე "ქუსნო"...
მოგვიანებით კიდევ ერთხელ შევხვდი 'მამიდას" და ასე განმიმარტა: "ქუსნოს სახელი არ იცი? აქა ნიკოლოზი (რუსეთის იმპერატორი) რო ჩამოსულა და ხალხს რო სუ ხალიჩები დაუფენია იმისთვის, მერე წყალი რო მოსწყურებია იმ ოხერსა (ნიკოლოზს... ცეცხლი და ნავთი დეელია იმის პირს!), ამ მდინარის წყალს დასწაფებია და ეგრე უთქვამს - "კაკოი ხაროში კუსნო-ო და და სახელიც დარქმევია: Вкусно - ქუსნო!"
მაგარია!
* * *
ეს ყველაფერი კარგი, მაგრამ რა უნდოდა იმ ოხერ ნიკოლოზს თიანეთში და უსახელო მდინარეს რატომ დაეწაფა, ამის შესახებ "მამიდისგან" ვერაფერი შევიტყე.... ალბათ, სადმე ჭკვიანურ წიგნებში წერია, ოდესმე ამ ამბავსაც წავიკითხავ და თქვენც მოგახსენებთ.
რუბრიკა - "მთარგმნელი"
ინტერვიუ ჯემალ აჯიაშვილთან
- ბატონო ჯემალ, რამდენი ენა იცით?
- სპარსული, ებრაული, არაბული, ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, იტალიური, ესპანური.... ეს ენები მათი შესწავლის ქრონოლოგიის მიხედვით მოგახსენეთ... და, რა თქმა უნდა, რუსული და ქართული.
- თქვენი პირველი თარგმანები გაიხსენეთ...
- მე ვსწავლობდი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე, სპარსული ენა იქ შევისწავლე და პირველი თარგმანებიც ამ ენას უკავშირდება: პირველ კურსზე "თუთინამეს' პოეტური ნაწილი, შემდეგ: რუდაქი, ფირდოუსი, აბდ-ორ-რაჰმან ჯამი, 1964 წელს უნივერსიტეტის გაზეთში და 1966 წელს ალმანახ "პირველ სხივში" ეს თარგმანები დაიბეჭდა.
- შემდეგ?
- შემდეგ... შემდეგ სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთებში თუ ცალკე წიგნებად ასეთი თარგმანები გამოქვეყნდა:
1. "შუა საუკუნეების ებრაული პოეზია".
2. მონძაემონ ჩიკამაცუ - შეყვარებულთა თვითმკვლელობა ციურ ბადეთა კუნძულზე" (პიესა), რომელიც მარჯანიშვილის თეატრში დაიდგა და წარმოდგენილი იქნა იაპონიაში საგასტროლო ტურნეს დროს.
3. კარლო გოცი - "ლურჯი ურჩხული" (პიესა-ზღაპარი).
4. აფხაზური ნართების ეპოსი (პროზაული ნაწილი გიორგი ბაქანიძემ თარგმნა).
5. ევგენი ევტუენკო (შოთა ნიშნიანიძესთან და ელდარ კერძევაძესთან ერთად).
6. რაინერ მარია რილკე - ახალილექსები
7. უილიამ შექსპირი - პოემა "ლუკრეცია", რომელსაც 1991 წელს პარიზის ქართულ-ევროპულ ინსტიტუტში ი.ჭავჭავაძის სახელობის პრემია მიენიჭა.
8. მანდელშტამი, პასტერნაკი, მაიაკოვსკი.
9. ძველეგვიპტური ლირიკის ნიმუშები.
10. ტირსო დე მოლინა - "მწვანეშარვლიანი დონ ხული".
11. ფრანჩესკო პეტრარკა - სონეტები.
12. თანამედროვე სპარსელი პოეტები.
13. დავითის ბიბლიური ფსალმუნები.
...და კიდევ "რაღაც-რაღაცები", ყველა არ მახსენდება.
- მომავალი საქმიანობა, გეგმები?
- ძალიან მინდა ვთარგმნო დანტე ალიგიერი, მისი "ღვთაებრივი კომედია"; რამდენ ხანში? ვერ გეტყვით... სულიერი მოცალეობა თუ იქნება... ალბათ... არა, ვერ გეტყვით, რამდენ ხანში, ეს დიდ შრომას მოითხოვს.
- ე.წ. "თავისუფალ თარგმანზე" რას გვეტყვით?
- თვით ავტორმა, მისმა ნაწარმოებმა უნდა მოგცეს ან არ მოგცეს "თავისუფლება'. მაგრამ ეს თვითმიზანი არ უნდა გახდეს მთარგმნელისთვის' ამას ხშირად აუცილებლობა მოითხოვს ძირითადი, მთავარი აზრისა და პასაჟის გამოსაკვეთად, შესანარჩუნებლად....
- თქვენი საყვარელი თარგმანები?
- "ვისრამიანი", ივანე მაჩაბლის თარგმანები, ღვთის წყალობით, მე-20 საუკუნეშიც გვყავს კარგი მთარგმნელები.
- პროზა?
- პროზას ნაკლებად ვთარგმნი, თუმცა ზოგჯერ 'ხელი წამიცდება" ხოლმე. მაგალითად, თარგმანი არ არის, ორიგინალური ნაშრომია "გამოიღვიძე, ქნარო!" - ქართულ-ებრაული ურთიერთობის ისტორია, რომელიც კოტე მახარაძის სურვილის გათვალისწინებით დაიწერა; შემდეგ ბატონმა კოტემ ეს პროზა დრამატურგიად აქცია და სცენაზე განახორციელა ერთი მსახიობის თეატრში; პრემიერა 1987 წელს ისრაელში შედგა.
- ვიცით, რომ სხვადასხვა ქართულ-ებრაულ ორგანიზაციებს ხელმძღვანელობთ.
- არის ასეთი რამდენიმე ორგანიზაცია:
იუდაიზმისა და ებრაული ტრადიციების ასოციაცია "მენორა", საქართველოს პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომისიის ქვეგანაყოფი - საქართველო და ებრაული სამყარო".
ებრაული ორგანიზაციებისა და სათვისტომოების კონფედერაცია "ვაადის' რეგიონალური ცენტრი.
ჰუმანისტური იუდაიზმის საერთაშორისო ასოციასიის ცენტრი რეგიონალური განყოფილება.
- ჩვენთვის დიდი პატივია, რომ "ისრაელის ნომრის" საპატიო რედაქტორობაზე დაგვთანხმდით! რას იტყვით გაზეთ "პილიგრიმზე"?
- ასეთი ტიპის გაზეთი ოდესმე უნდა გამოსულიყო საქართველოში, ეს დიდი საქმეა, ამასთანავე საპასუხისმგებლოც... ეგებ შეძლოთ ერთა შორის "სახალხო დესპანის" მოვალეობის შესრულება?
- გმადლობთ!
13 აგვისტო, 1994 წელი
ინტერვიუს უძღვებოდა
ალექსანდრე ელერდაშვილი
შეხვედრა ისრაელის სახელმწიფოს სრულუფლებიან და საგანგებო ელჩთან, ბატონ ბარუხ ბირენბაუმთან
"პილიგრიმი" #4, 1994 წელი
- ...დიდი ხნის განმავლობაში ვემზადებოდი ამ შეხვედრისთვის; არ დავმალავ და შენიღბული თუ ფარული მღელვარებაც კი დამეუფლა ამ ვიზიტამდე და ვეკითხებოდი საკუთარ თავს – რატომ? მანამდე სხვა დიდი სახელმწიფოების სამ ელჩთან მქონდა ოფიციალური თუ მეგობრული საუბრები (ირანი, თურქეთი, რუსეთი), პატარა გამოცდილებაც შევიძინე დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებთან ურთიერთობისას... და მაინც – რატომ?
- პასუხი მოიძებნა შემდეგ, ბატონ ელჩთან საუბრის დასრულებისა და საქართველოში "დაბრუნების" მერე და ბარემ ახლავე მოგახსენებთ, მღელვარების მიზეზს გეტყვით, ზედმეტი ეჭვებით რომ არ გადაგღალოთ წერილის ბოლომდე.
- ეს ყოფილა მღელვარება უცხო სამყაროსთან შეხვედრისა.
- ჩემი ძველი გამოცდილება ირანელ–თურქ–რუს დიპლომატებთან შეხვედრისა თითქმის გამოუსადეგარი აღმოჩნდა ქართველთა მსგავსებისა გამო ჩამოთვლილ "მოძმე" ხალხთან და ჩვენი სხვაობისა გამო ებრაულ სამყაროსთან... თქვენ წარმოდგინეთ, ის "გამოცდილება" მთლად უმნიშვნელო აღმოჩნდა ჩვენი ძმების, ნაღდი ძმების, ისრაელში ასული ელიგულაშვილების, ფიჩხაძეების, ბაზაზაშვილების (იმათ დავენაცვლე!) გვერდით ცხოვრებითა და თანაწვალებით რომ გვაქვს შემორჩენილი...
- ისრაელის საელჩოში ასვლისთანავე მთელი ჩემი მცდელობა ებრაელი ხალხისადმი პატივისცემის გამომჟღავნებისკენ იყო მიმართული და, მგონი, შევძელი ეს და, ალბათ, იმიტომ, რომ ებრაელი ხალხი მართლა ძალიან მიყვარს (ანკი შეიძლება რომელიმე ერი გძულდეს?!)
ინტერვიუ
პირველი შეკითხვა: როდის დამყარდა ოფიციალური დიპლომატიური ურთიერთობა საქართველოსა და ისრაელს შორის?
პასუხი: 1993 წლის აპრილში.
(მანამდე კი ჩვენი გაზეთის ინტერესთა სფერო გავაცანი და შევატყე ბატონ ელჩს, რომ, ჩვენი არაპოლიტიზაციისა გამო, ხალისი შეემატა, რაც თავაზიან ღიმილში აშკარად გამოკრთა).
მეორე შეკითხვა: რა ადგილი აქვს განკუთვნილი საქართველოს ისრაელის საგარეო პოლიტიკში?
პასუხი: ისრაელისთვის საქართველო ყოველთვის მეგობრული ქვეყანა იყო და არის. მართალია, თანამედროვე ისრაელის სახელმწიფო თავის არსებობის მხოლოდ 46 წელს ითვლის, მაგრამ უკვე შეგვიძლია რაღაც შედეგებზე ლაპარაკი კონკრეტულად საქართველოსთან ურთიერთობისას და ეს პირველ რიგში ეხება იმ დიდ ებრაულ დიასპორას, რომელიც დღევანდელ საქართველოში ცხოვრობს. აგერ, 25 წელია, თანდათანობით ბრუნდებიან ქართველი ებრაელები ისრაელში და ჩვენ ვრწმუნდებით, რომ ებრაული დიასპორა საქართველოში ერთ–ერთი მძლავრი შტოა მთელი ებრაელი ხალხისა. გარდა ამისა, საქართველოსთან მიმართებაში საყურადღებოა მრავალი ფსიქოლოგიური, დემოგრაფიული თუ ისტორიული კავშირები.
(შემდეგი კითხვა რომ გავაცანი ბატონ ელჩს – "დაინტერესებულია თუ არა ისრაელი საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებაში მონაწილების მიღებით–მეთქი" – თან ენაზე ვიკბინე, რადგან ოდნავი იმედის გაცრუება შევატყე ჩემს რესპოდენტს – "ეს პოლიტიკური შეკითხვააო და ჩვენ ხომ შევთანხმდით, რომ...")
მე: ბოდიშს გიხდით, სხვა შეკითხვაზე გადავიდეთ...
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: არა, რადგან მკითხეთ, გიპასუხებთ... ისრაელი, რა თქმა უნდა, მოხარული იქნება, რომ დაეხმაროს საქართველოს ამ ეკონომიკურ კრიზისში. არსებობს უკვე გარკვეული მნიშვნელობის ხელშეკრულებები სოფლის მეურნეობისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების რიგ სფეროებში; არის ვაჭრობისა და სამრეწველო კონტაქტების ჩანასახებიც და მრავალმხრივი ჰუმანიტარული დახმარება... საქართველოს არასტაბილური სიტუაცია რომ არა...
მე: გმადლობთ! (შევაწყვეტინე ბოდიშის მოხდით) რა მნიშვნელობა აქვს ტურიზმს ისრაელის საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და ეკონომიკაში?
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: ისრაელი არის იდეალური ქვეყანა ტურიზმის განვითარებისათვის; შეიძლება ითქვას, რომ ტურიზმი, და განსაკუთრებით შიდა ტურიზმი, ანუ ე.წ. ლაშქრობები ისრაელელთა ისტორიული ტრადიციაა თავის ქვეყნის შესაცნობად. ამ მხრივ მხოლოდ საბერძნეთს შეიძლება შევედაროთ ან შეგვედაროს. შესანიშნავი მრავალფეროვანი პირობებია ჩვენთან ადამიანთა "სასეირო გადაადგილებისათვის" – ზღვა, მთები, უდაბნო... ისრაელის სახელმწიფო სთავაზობს ტურისტებს უაღრესად მოდერნიზებულ სისტემას ტურიზმის სფეროში და შეიძლება ითქვას, რომ ეს ერთ–ერთი ყველაზე სრულყოფილი სიტემაა მთელ მსოფლიოში. ისრაელში ცხოვრობს 5 მილონი ადამიანი, ხოლო ტურიზმის სახით ყოველწლიურად 2 მილიონზე მეტი კაცი ჩადის იქ. ნუ დავივიწყებთ იმასაც, რომ ისრაელი სამი მსოფლიო რელიგიის ცენტრია და ამიტომ დიდი რაოდენობით ჩამოდიან მომლოცველები (პილიგრიმები) მთელი მსოფლიოდან და ესეც ერთგვარი სახეობაა ტურიზმისა – რელიგიური ტურიზმი.
ეს (რელიგიური ტურიზმი) უკვე რაღაც ახალი აღმოჩნდა ჩვენი გაზეთისთვის. შემდეგ მინდოდა მეკითხა, ისრაელის მოქალაქენი შოპ–ტურიზმზე ხომ არ დაბრძანდებიან–მეთქი, მაგრამ ვერ შევკადრე და ასეთი კითხვით ჩავანაცვლე: თქვენ თუ გიყვართ მოგზაურობა და რომელ ქვეყნებში–მეთქი?
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: როგორც გითხარით, ტურიზმი ჩვენი ისტორიული გამოცდილებაა და მეტსაც გეტყვით – ისრაელის განათლების სიტემაში, ბავშვთა აღზრდაში ეს ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ დაბადებითგანვე მოგზაურები ვართ და ფეხით გვაქვს შემოვლილი მთელი ჩვენი სახელმწიფო. პირადად მე, როგორც ყველა ახალგაზრდა კაცი, არმიაში ვმსახურობდი, ვარ პარაშუტისტი–მედესანტე და მოვლილი მაქვს ისრაელის ტყე და უდაბნო; დიახ, ჩვენ "უდაბნოს მოგზაურები" ვართ! საზღვარგარეთ კი თითქმის ყველგან ვყოფილვარ, მინახავს მთელი ევროპა, უკვე მოვასწარი საქართველოს ღირსშესანიშნაობათა მონახულება (ჯვარი, მცხეთა, გუდარი....), საქართველო ულამაზესი მხარეა დედამიწაზე.
აქ კი შვებით ამოვისუნთქე, რადგან ჩვენს ბუნებას მართლა "არ გაესინჯება კბილი|".
უკანასკნელი კითხვა: არის თუ არა ისრაელში დაინტერესება, რომ საქართველოს ეწვიონ ტურისტებად?
ბატონმა ელჩმა ამ კითხვას ტრადიციული თავაზიანი პასუხი გასცა, თუმცა აქ მხოლოდ ამ პასუხის ოთხიოდე ფრაზას გაგაცნობთ:
– ისრაელელი ტურისტი მეტად განებივრებულია სერვისით...
– თქვენს ქვეყანაში ამჟამად ფათერაკების მაძიებელი თუ ჩამოვა, სამწუხაროდ...
– ტურისტს უნდა დაუმტკიცო, რომ შენ უკეთ მოემსახურები, ვიდრე სხვა, თუ გსურს, რომ გეწვიოს...
– საქართველოს არასტაბილური მდგომარეობა რომ არა...
ფანტაზიის დიდოსტატები ("ფანტაზია" #232)
აგატა კრისტი
მის ხასიათში ყველაზე თვალში საცემი მეტისმეტი მორცხვობა იყო. ძირითად ინსტინქტად კი მეტისმეტი პასუხისმგებლობა შეიძლება ჩაითვალოს. მთავარი უარყოფითი თვისება ჭამისადმი მეტისმეტი ტრფიალი გახლდათ... ძირითადი საქმე - მოგზაურობა და მეტისმეტი ადგილმონაცვლეობა. სახელი კი გაითქვა იმით, რომ მეტსიმეტად დიდი რაოდენობის მკვლელობებში "მიიღო მონაწილეობა..."
საინტერესო იცით რა არის? - ადრეული ბავშვობიდან დაწყებული ღრმა მოხუცებულობამდე აგატას ესიზმრებოდა ერთი და იგივე კაცი, რომელიც არასოდეს ენახა თვალით. მან ამ კაცს ასეთი განსაზღვრება მოუძებნა - ადამიანი პისტოლეტით ანუ ადამიანი-მკვლელი, თუმცა ამას არანაირი საფუძველი არ გააჩნდა, რადგან იმ კაცს არასოდეს არავინ მოუკლავს. ესიზმრებოდა, რომ ოჯახურ ჩაისსმაზე ან მხიარულ პიკნიკზე უეცრად მას მოევლინებოდა ის კაცი, რომელიც იქ არ უნდა ყოფილიყო. ყველაზე საშინელი კი ის გახლდათ, რომ ადამიანი-მკვლელის სახეს მისთვის საყვარელი პიროვნებები იძენდნენ ხოლმე. იღვიძებდა პატარა აგატა და ცხარე ცრემლით ტიროდა... "მის აგატას კვლავ ის პისტოლეტიანი კაცი ესიზმრა!" - მშვიდად განაცხადებდა ხოლმე საუზმის მაგიდასთან ძიძა ნენი.
ამგვარი რამ მით უფრო საოცარი იმიტომ გახლდათ, რომ აგატა მერი კლარისა მილერი ისეთ გარემოში იზრდებოდა, სადაც ყველაფერი სიყვარულით იყო გაჟღენთილი. მამას უყვარდა დედა (...და კიდევ აგატა, მისი ძმა მონტი და მისი და მეჯი); დედას უყვარდა მამა (... აგატაც, მონტიც და მეჯიც), ორივე ბებიაც ჭკუას კარგავდა მამიკოსთვისაც და დედიკოსთვისაც (...აგატასთვისაც, მონტისთვისაც და მეჯისთვისაც). მოგვიანებით აგატამ სახალხოდ განაცხადა, რომ მის ბავშვობაში აუსრულებელი სურვილი არ ყოფილა!
განა ბევრ ბავშვს შეუძლია დაიკვეხოს ასე?
* * *
დედა საქსოვს მიუჯდებოდა ხოლმე, მამა კლუბში წავიდოდა, ძიძა ბავშვებს დასდევდა, იორქიშირული ტერიერი ტონი კი ეზო-მიდამოს დარაჯობდა; და ირგვლივ შეუბღალავი სიმშვიდე სუფევდა! ტონი კი (ტერიერზე მოგახსენებთ) სულ პატარა ლეკვი იყო, აგატას რომ აჩუქეს; გოგონას ბედნიერებისაგან თავბრუ დაესხა და ხმის ამოღება ვერ შეძლო; მან, რა თქმა უნდა, თავისებურად გამოხატა ეს აღტაცება ანუ გაიქცა და გაშორდა იქაურობას...
- ხომ არ შევაშინეთ ბავშვი, კლარისა? - ანერვიულდა მამა.
- არ ვიცი, არ ვიცი ფრედერიკ! - პასუხობდა დედა - აგატა ძალზედ უცნაური ბავშვია...
ამ დროს კი აგატა ტუალეტში იყო ჩაკეტილი, სახეს ხელებით იფარავდა და აღტაცებული ჩურჩულებდა - "მე ახლა ძაღლი მყავს... ნამდვილი ცოცხალი ძაღლი!" - და იცით რატომ? ხუთი წლის ასაკში მას უკვე ჩაგონებული ჰქონდა, რომ კარგმა ინგლისელმა გოგონებმა თავისი ძლიერი ემოციები გარეშე თვალთაგან უნდა დამალოს; უბრალოდ ის არ იცოდა, თუ სად შეიძლებოდა ამ ემოციების დამალვა და საამისოდ ტუალეტზე უკეთესი ადგილი ვერ მოძებნა.
დიახ, აგატი იყო კარგი ინგლისელი გოგონა, მაგრამ, მისდა საუბედუროდ, წარმოსახვის მეტისმეტი ოდენობა ჩვეულებრივი ბავშვობის გატარების საშუალებას არ აძლევდა. საკმარისი იყო დედას რაიმე ახალი ინტერესი გასჩენოდა (...დედა კი სულ დაინტერესებული იყო ხან ახალი ფილოსოფიური მოძღვრებით, ხან ახალი რელიგიით, ხან ხელოვნების ახალი ტალღა გაიტაცებდა მის ცნობიერებას....) და აგატას ეჩვენებოდა, რომ მთელ მათს უზარმაზარ მამულში, მთელ ქალაქ ტორკში და, შესაძლოა, მთელ ინგლისშიც იგი არავის აღარ სჭირდებოდა, რომ იგი ყველაზე ობოლი და მიუსაფარი ბავშვია ამქვეყნად.
აგატას ფანტაზიის ავადმყოფურ მიმოხვრას ვერც ვერავინ ამჩნევდა. თვით ძიძა ნენიც კი, რომელიც ბრიტანული აღუშფოთველობის კლასიკურ მაგალითს წარმოადგენდა, უყურადღებოდ ტოვებდა გოგონას სევდას. თუმცა იყო ნათელი დღეებიც, და საღამოებიც, როცა დედა მოიცლიდა და ყოველ ჯერზე სულ ახალ და ახალ ზღაპრებს უყვებოდა გოგონას! ეს მთელი ზარზეიმი იყო ბავშვის ცხოვრებაში, რადგან ძილის წინ ძიძა მას ერთი და იგივე ექვს ზღაპარს ჩამოურაკრაკებდა ხოლმე და როცა თხრობის სურვილი არ ჰქონდა, ბიბლიას სჩრიდა ხელში. მაგრამ მაინც უყვარდა გოგონას ნენი!
და ერთხელ, ნენისთან ერთად რომ სეირნობდა, ისინი შემთხვევით მეზობელი არენდატორის ნაკვეთში გადავიდნენ, იმ კაცმა კი არც აცია და არც აცხელა და დაუპატიჟებელ სტუმრებს გასძახა:
- აქედან თუ არ წახვალთ, ცოცხლად გადაგსანსლავთო!
ეს იყო და ეს!... აგატას კი სამი დღის განმავლობაში ელანდებოდა, თუ როგორ შთანთქავდა ბოროტი არენდატორი მის საყვარელ ძიძას და როგორი მადიანი თვალებით იმზირებოდა მის გადასაყლაპავადაც... გოგონა თითქოს დამუნჯდა, ხმას აღარავის სცემდა და ემოციების დასამალავად კვლავ ნაცნობ "თავშესაფარში" დარბოდა.
სულ მალე კი ძიძა ნენი გათხოვდა, მამა სადღაც მივლინებაში გაუჩინარდა, დედა რაღაც ახლადგამოჩეკილ "მოძღვრებას" ჩაუღრმავდა და აგატას ისღა დარჩენოდა, რომ მზარეულ ჯენისთან საუბარში გაეტარებინა დღეებიც და საღამოებიც. ამის მიზეზი ეგებ ისიც იყო, რომ ჯეინი მეტისმეტად გემრიელ პუდინგს ამზადებდა? ასეა თუ ისე, იმ დღიდან აგატასთვის ჭამა სიამოვნებადაც იქცა და დამშვიდების უპირველეს საშუალებადაც...
* * *
ბებიების შესახებ ჯერ არაფერი გვითქვამს?
დიახ, აგატას ორი უმშვენიერესი ბებია ჰყავდა, რომლებიც მეუღლეების გარდაცვალების გლოვობდნენ და შავ სამოსს ტანიდან არ იშორებდნენ. "მსუქანი შავი ქალები" - ასეთებად დარჩნენ ბებიები მომავალი მწერლის წარმოსახვით სამყაროში.
განსაკუთრებით ივლინგში უყვარდა აგატას წასვლა, სადაც ბებია მარგარეტი ცხოვრობდა...
ერთხელ ჟურნალისტებმა აგატა კრისტის ჰკითხეს - იყო ვინმე რეალური პიროვნება ამქვეყნად, ვისაც მან მის მარპლი მიამგვანა?
პასუხი ასეთი გახლდათ:
"ერთხელ საკუჭნაოში ბებია მარგარეტის ძველ ნივთებში ვიქექებოდი და მისი გაცრეცილი თეატრალური ჩანთა გავხსენი, საიდანაც ტკბილი ორცხობილას ნაფხვენები, ორი პენი და ჩრჩილის დაჭმული აბრეშუმის ზონრები გადმოიყარა... სასადილო ოთახში რომ გავედი, იქ ბებიის ნაცვლად მის მარპლი დამხვდა."
ივლინგი იმითაც იყო საამოდ სახსენებელი, რომ იქ ყოველთვის ბარაქიანად უმასპინძლდებოდნენ სტუმარსა თუ მასპინძელს. საკვებ-სასუსნავით განებივრებულ აგატას ბებიის სამფლობელოში ცოცხალი ზღაპრების თამაშიც უყვარდა, სადაც ძველი ხავერდგადაკრული დივანი თვალის დახამხამებაში აღმოსავლელი სულთნის ტახტად იქცეოდა ხოლმე, თუთიყუში კი მის ბრძენ მრჩეველად...
* * *
ერთხელ ათი წლის აგატა კონცერზე უნდა გამოსულიყო, როგორც თავისი კლასის საუკეთესო პიანისტი. კონცერტამდე დიდი ხნით ადრე დაეწყო პანიკური შეტევები გოგონას, მას ამშვიდებდნენ, ამხნევებდნენ, არიგებდნენ და ასე ძალისძალობით გაიყვანეს სცენაზე. აგატამ კი დახედა კლავიშებს, შემდეგ დარბაზს მიმოავლო თვალი და გაქვავდა... იგი სცენიდან გაიტანეს, ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით. საღამოს კი გოგონას სიცხემ აუწია, ოფლი თვარივით მოასკდა და... ერთხელ და სამუდამოდ დადგინდა, რომ აუდიტოირის წინაშე გამოსვლა მისი საქმე არ არის!
საერთოდ კი უნდა ითქვას, რომ, მიუხედავად ყოფიერი იდილიისა, აგატას სწავლა-განათლებაზე საგანგებოდ არავინ ზრუნავდა. მასთან ხანდახან თუ ჩამოჯდებოდა ბებია და ასოების ხატვით (ასოების ხატვა მათი ოჯახური ტრადიცია იყო) შეიქცევდა თავს. მამა თუ სახლში იყო, გოგონას არითმეტიკაში ავარჯიშებდა, უფრო სწორად ამა თუ იმ ლოგიკური თამაში-თავსატეხით, შარადით, რებუსით ან კრიპტოგრამით ამოწმებდა აგატას წარმოსახვის დონეს... როგორც თვითმხილველბს არაერთხელ აღუნიშნავთ, ციფრებისა და რიცხვების თავსამტვრევ კომბინაციებს, როგორც წესი, აგატა უფრო მალე უღებდა ალღოს, ვიდრე "ყოვლისმცოდნე მამა".
* * *
აგატას ბავშვობა დასრულდა მაშინ, როცა უეცრად მამა გარდაეცვალა!...
ქმრის სიკვდილმა სასოწარკვეთილებაში ჩააგდო კლარისა; მან თითქოს დაკარგაო ცნობიერება და აგატას საფიქრალად ექცა, რომ დედას სადმე ტრამვაი არ დასჯახხებოდა ან საღამოს გზა ვეღარ გამოეკვლია შინისაკენ...
რა თქმა უნდა, ფინანსურმა პრობლემებაც წალეკეს მათი ოჯახი. ის დროც მოახლოვდა, როცა აგატა ცხოვრებაში უნდა გამოსულიყო, ამას ზედ ექიმის რჩევაც დაერთო, რომელმაც კლარისა მილერს დაჟინებით მოსთხოვა, რომ გარემო და ჰავა შეეცვალა. ასე და ამრიგად აგატა ეგვიპტეში მოხვდა. ამგვარი ნაბიჯი გამართლებული იყო თუნდაც იმით, რომ ცხოვრება კოლონიაში ბევრად უფრო იაფი ღირდა და შემოსავალ-გასავალს შორის სხვაობა დიდად არ იყო შემაშფოთებელი.
თავისი ცხოვრების "პირველი სეზონი" აგატამ კაიროში, ახალგაზრდა ოფიცრების, არქეოლოგების და აღმოსავლეთმცოდნეების გარემოში გაატარა. ამ საზოგადოებას ყურადღების გარეშე არ დარჩენიათ ერუდირებული, მომღიმარი, დახვეწილი და ამავე დროს საოცრად მორცხვი ქალიშვილი; აგატა სიამოვნებით ესწრებოდა ამ ხალხის თავშეყრას და ხელიდან არ უშვებდა საშუალებას,რომ ნაირგვარ მეჯლისებსა და წვეულებებს დასწრებოდა. ასე იშვა მის ცხოვრებაში კიდევ ერთი (უცნაური) გატაცება - იგი განუზომელი ინტერესით ადევნებდა თვალს ადამიანებს... ოღონდ შორიდან.
ერთხელ ერთ წვეულებაზე მას მხიარული, ყმაწვილი კაცი გაეცნო. მან მთელი საღამო უტრიალა აგატას და ბოლოს სახლამდეც მიაცილა. სახლში რომ შევიდნენ ყმაწვილმა კლარისას განუცხადა:
"ჩაიბარეთ თქვენი ქალიშვილი... მან ადვილად შეისწავლა ცეკვის პირველი ილეთები, ახლა ისღა რჩება, რომ მას ლაპარაკი აწავლოთო".
* * *
ამ გენიალური ქალბატონის თვისებათა შორის იყო კიდევ ერთი საინტერესო შტრიხი - მას საერთოდ არ შეეძლო საკუთარი სიმპათია-ანტიპათიის გამომჟღავნება. ჯერ კიდევ ბავშვობაში, როცა მას მეზობლად მცხოვრები, ცისფერთვალება ყმაწვილი, სახელად ფილიპი, შეუყვარდა, მისი დანახვისა და მოსვლისთნავე აგატა შორდებოდა იმ არემარეს და თავქუდმოგლეჯით გარბოდა; ხოლო როცა ოჯახი სასადილო ოთახში იკრიბებოდა და აგატას ფილიპთან ერთად უწევდა მაგიდასთან ჯდომა, იგი ზურგს აქცევდა ხოლმე ყმაწვილს და არაფრის დიდებით არ იყურებოდა მისკენ. ეს როგორღაც დედამაც შენიშნა და აგატა დატუქსა - თუ ვერ იტან ამ ბიჭს, თავაზიანად მაინც მოიქეციო...
"ვერ იტანო?!..." - ვერ იტანდა კი არა ჭკუას კარგავდა მისთვის.
* * *
1911 წელს მოხდა სასწაული და აგატამ საპასუხო გრძნობები გამოამჟღავნა ერთი ასაკოვანი, წესიერი, ჭკვიანი კაცის მიმართ, რომელსაც სახელად... თუმცა მის სახელს არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, რადგან აგატა ცოლად სულ სხვა კაცს გაჰყვა.
1912 წლის 12 ოქტომბერს აგატა კრისტი თავის სიყვარულს შეხვდა, უფრო სწორად მას ეს სიყვარული თავზარივით დაეცა... გაცნობის დღიდან ერთი კვირაც არ იყო გასული, რომ ყმაწვილი, სახელად არჩიბალდი, აგატას დედას ესტუმრა ქალიშვილის ხელის სათხოვნელად. ოჯახი ამ ფაქტმა გააოგნა, რადგან ამ კაცს არ ჰქონდა არც ფული, არც საზოგადოებრივი სტატუსი და არც რაიმე განსაზღვრული საქმიანობა. მაინც ვინ იყო იგი? ვინ და კაცი, რომელიც მაშინ ჯერ კიდევ არარსებულ სამეფო საავიაციო ჯარებში აპირებდა სამსახურს. ასეა თუ ისე, აგატამ თანხმობა გამოთქვა და მათი ნიშნობის ცერემონიალიც შედგა, რასაც მოჰყვა ლოდინი იმ დღისა, თუ არჩი როდის იშოვიდა ქორწილისათვის აუცილებელ ფულს. მთელი ეს მოლოდინი კი დანიშნულთა შორის მგზნებარე წერილების გაცვლა-გამოცვლას მოხმარდა; სხვათა შორის, ამ წერილებში არაიშვიათად ვნებები ისეთ უკიდურესობას აღწევდა, რომ ხან ერთი და ხან მეორე მხარე, ქორწილის გადავადების შემთხვევაში თვითმკვლელობით აშინებდა მთელ სამყაროს.
არჩიზე ფიქრის მცირეოდენი განელებისათვის აგატამ ფარმაკოლოგიის შესწავლა დაიწყო. გაიარა სააფთიაქო საქმის მთელი კურსი და პრაქტიკაზე ყოფნისას ისეთი უცნაური და მრისხანე პერსონაჟი გაიცნო, რომელიც მთელი ცხოვრების მანძილზე დაამახსოვრდა. ეს ბებერი აფთიაქარი შხამების საუკეთესო მცოდნედ ითვლებოდა. ყველაზე მთავარი კი ისაა, რომ კლიენტებისათვის სულ სხვა წამლებს ამზადებდა, ვიდრე რეცეპტით იყო გათვალისწინებული. ერთხელ აგატამ შენიშნა, რომ ეს კაცი იმდენად "შეცდა" პროპორციების დაცვისას, რომ შედეგი ძალზედ სავალალო უნდა ყოფილიყო. აგატამ, ვითომ შემთხვევით, დამზადებულ წამალს ხელი ჰკრა და ამით უბედურებისაგან გადაარჩინა მისი მომხმარებელი. ერთხელ იმ ბოროტმა აფთიაქარმა, რაღაც ტრაბახისა და ნიშნის მოგების მიზნით, აგატას აჩვენა პატარა ბოთლი, რაშიც მომაკვდინებელი სითხე იყო მოთავსებული და ამაყად განუცხადა, რომ ეს არის კურარე, მისი "შემოქმედების" მთავარი ღირსშესანიშნაობა...
ერთი სიტყვით, ამ ცხოვრებისეულმა ეპიზოდმა განაპირობა ის, რომ შხამი და ნაირგვარი ქიმიკატები აგატას სალიტერატურო საქმიანობაში თითქმის გამუდმებით იჩენდა თავს.
* * *
ამასობაში დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი. აგატას მთელი ცხოვრება დაჭრილებისა და ავადმყოფების მოვლით შეევსო. მისი თავქარიანი საქმრო კი, როგორც იქნა, ჩარიცხეს მფრინავთა რიგებში და საბრძოლოდ გაიწვიეს. დიახ, ნამდვილად თავქარიანი იყო ეს კაცი და, შესაძლოა, ეს თვისება ეხმარებოდა კიდეც იმაში, რომ გმირობა გმირობაზე ჩაედინა და 1915 წელს დამსახურებული შვებულებაც მიეღო. არჩიბალდი, რა თქმა უნდა, აგატასთან ჩავიდა, გაუგონარი თავხედობით დაარწმუნა ადგილობრივი მღვდელი, რომ უმოკლეს ვადაში უნდა დაეწერა მათთვის ჯვარი, მხოლოდ სამი დღე გაატარა ახლადშერთულ ცოლთან და ამ სამი დღის განმავლობაში სამჯერ მაინც მოახერხა სამუდამო განშორების "სტატუსის" მქონე აყალმაყალი აეტეხა ოჯახში...
მათი ქალიშვილი 1919 წელს დაიბადა. მას სახელად როსალინდა მარგარეტ კლარისა დაარქვეს... სულ რაღაც ორიოდე წლის იყო, როსალინდა, როცა მშობლებმა გოგონა ბებიას მიაბარეს და თავად მსოფლიოს მოსავლელად გაემგზავრნენ...
მოგზაურობიდან დაბრუნების შემდეგ გაირკვა, რომ მეჯის, აგატას დას, საკუთარი პიესის დადგმა მოეხერხებინა ლონდონის ერთ-ერთ პრესტიჟულ თეატრში. ეს ფაქტი სასიხარულოც იყო აგატასთვის და შურისაღმძვრელიც, რადგან იგი შინაგანად გრძნობდა, რომ მეჯიზე ბევრად უკეთესი წერა შეეძლო.
* * *
აგატას პირველ წიგნს დიდი წარმატება ხვდა წილად და მათ შორის ფინანსურიც, რამაც შექმნა იმის პირობები, რომ ბოლოსდაბოლოს საკუთარი სახლი შეეძინა უკვე ჩამოყალიბებულ მწერალ ქალს. ეს სახლი ლონდონის მახლობლად, პრესტიჟულ რაიონში მდებარეობდა. მართალია, მეზობლები ამბობდნენ, რომ მისი მობინადრენი აუცილებლად რაიმე უბედურებაში ეხვეოდნენ ხოლმე, მაგრამ არჩიბალდს არაფრის დიდებით არ სურდა იქიდან წასვლა, რადგან იმ სახლის შემოგარენში გოლფის შესანიშნავი მოედნები იყო. ასე რომ აგატამ საკუთარ თავს არცთუ ხუმრობით "გოლფის ქვრივი" შეარქვა.
არჩი თამაშობდა გოლფს, აგატა კი ქალიშვილთან ერთად უვლიდა სახლსა და პატარა ბაღს, რომლის გამშვენიერებასაც დიდ ყურადღებას უთმობდა. სახლის ავბედიანობა კი აღარც ახსოვდა მანამ, სანამ ერთ მშვენიერ დღეს ქმარმა არ განუცხადა, რომ უყვარს სხვა, ახალგაზრდა ქალბატონი ნენსი ნილი, რომელიც გოლფის თამაშისას გაიცნო...
საოცარია, მაგრამ აგატას პირველად უმტყუნა გონებამაც და ლოგიკურმა აზროვნებამაც; მან არ იცოდა, რა მოემოქმედებინა, გაშორებოდა თუ არა ქმარს. ამას ზედ დაერთო ისიც, რომ ორიოდ დღეში აგატამ დედის სიკვდილი შეიტყო. მოხდა ისიც, რომ მის ფსიქიკაში საოცარი გარდაქმნები მოხდა და კვლავ იმ პისტოლეტიანი კაცის ზმანება აეკვიატა... და პარასკევს, 3 დეკემბერს, აგატამ აიძულა შინამოსამსახურე, რომ სახლიდან გასულიყო, თავად კი გაურკვეველი მიმართულებით გაუჩინარდა... მთელი ღამის ლოდინის შემდეგ აგატას დაკარგვის ამბავი პოლიციას აცნობეს, დაიწყო ძებნა და მისი გადაბრუნებული მანქანა გზიდან გადავარდნილი იპოვეს. გამოიძახეს არჩი და, რა თქმა უნდა, ეჭვიც მიიტანეს მასზე... ერთი სიტყვით, საზოგადოება აღშფოთდა, რადგან მისი საყვარელი მწერალი აღარსად ჩანდა.
...რამოდენიმე კვირის შემდეგ აგატა კრისტი ერთ პატარა ქალაქში იპოვეს, სადაც იგი შეთხზული სახელით ცხოვრობდა, თუმცა მთავარი ისაა, რომ გონებაზე ბინდი გადაჰფენოდა და თვით საყვარელ ქალიშვილსაც კი ვეღარ სცნობდა.
* * *
მკურნალობის შემდეგ დაიწყო მორიგი და დამაგვირგვინებელი ეტაპი აგატა კრისტის ცხოვრებისა, რომლის დროსაც მის მთავარ საზრუნავს ნაირგვარი თავსატეხის მოგონება და ადამიანური ღალატის გაანალიზება შეადგენდა. მისი წიგნები უკვე ძალიან კარგად იყიდებოდა და მარტოდ დარჩენილ ქალს ყველა ფინანსურ პრობლემას უხსნიდა. შეიძლება ითქვას, რომ `ფულის შოვნა~ აგატა კრისტის ლიტერატურული საქმიანის აუცილებელი მხარე გახდა და იგი არც მალავდა ამას, ცხოვრობდა ხელგაშლილად, ბინას ბინაზე იცვლიდა და ძალიან ბევრს მოგზაურობდა. ზამთარს, როგორც წესი, მახლობელ აღმოსავლეთში ატარებდა და ერთ-ერთი ასეთი ვოიაჟისას აგატამ ახალგაზრდა არქეოლოგი მაქსიმილიან მელოუნი გაიცნო...
* * *
ამბობენ - აგატა კრისტის, დეტექტივები კი არა, "ქალური რომანები" რომ ეწერა, მის შემოქმედების მუზა სწორედ ეს ახალგაზედა არქეოლოგი გახდებოდაო. მართალია, აგატა არჩის ღალატის გამო, მამაკაცებს ახლოსაც აღარ იკარებდა, მაგრამ ამ შემთხვევაში ბედისწერამ თავისი გაიტანა და აგატამ და მაქსიმილიანმა 1930 წელს იქორწინეს.
მათ შორის სხვაობა ასაკში 15 წელს შეადგენდა...
დიახ, ერთმანეთისათვის დაბადებულმა ორმა ადამიანმა, როგორც იქნა ერთმანეთი იპოვა. შვილები მათ არ ჰყოლიათ, ისინი სულ ერთად იყვნენ და ცხოვრებას გამუდმებულ მოგზაურობაში ატარებდნენ.
* * *
სამეფო ისტორიულ საზოგადოებაში აგატას სახელოვანი მეცნიერის მეუღლედ მოიხსენიებდნენ; შვილიშვილებისა და შვილთაშვილებისათვის იყო უბრალოდ ნიმა, მთელი მსოფლიოს მილიონი მკითხველისათვის კი, რომლებიც მას ყველა ქვეყნიდან უგზავნიდნენ მოსაკითხ ბარათებს იწოდებოდა მხოლოდ ასე - "აგატა კრისტი - გენიალური მწერალი!"
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
თომას ალვა ედისონი
თავხედი ბიჭუნა
XIX საუკუნე: ველური დასავლეთისაკენ დაძრული ბრბოები, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის ომი, უიტმენის საოცარი პოეზია, სოკოებივით მომრავლებული ბირჟები, ო,ჰენრისეული ენაკვიმატი არამზადები... ხმაური, მოძრაობა... და ყველაფერზე ბატონობს მისტერ კოლტი და მისტერ დოლარი!... თომას ალვა ედისონი ამ ორომტრიალში, 1847 წელს ოჰაიოს შტატის ერთ დასახლებულ პუნქტში, სახელად - მილანში, დაიბადა, ვაჭრის ოჯახში. ისევე, როგორც ტომ სოიერი - მისი ცნობილი თანამედროვე მარკ ტვენის წიგნიდან, თომას ედისონიც თავხედი და ყალთაბანდი ბიჭი იყო. ერთხელ, მრავალი წლის შემდეგ, დიდების ზენიტში მყოფ ედისონს ჰკითხეს - "თქვენ ისეთი ბიჭი ხომ არ იყავით, ნახევარი დიუმის სისქის მქონე ყუთით ყალბ კანფეტებს რომ ყიდდნენო" და ედისონმა უპასუხა: "ჩემს ყუთებს ყოველთვის ერთი დიუმი ჰქონდაო სისქე..."
სკოლაში მას დებილად თვლიდნენ, რადგან იგი კატეგორიული წინააღმდეგი იყო იმისა, რომ კლასის წინაშე ზეპირად ეთქვა ლექსები; შემდეგ კოლბა შეარქვეს, ქიმიის ცდებით გატაცებისა გამო. ეს ცდები კი მან მშობლების მიერ ნაჩუქარი "ნორჩი ქიმიკოსის" კომპლექტით კი არ დაიწყო, არამედ იმით, რომ ბოსტნეულის ქუჩა-ქუჩა ვაჭრობით 600 დოლარი დააგროვა. სახლის სარდაფში მან ლაბორატორია მოაწყო, სადაც ყოველ კოლბაზე დიდი ასოებით წააწერა - "შხამი". ერთხელ მან მოისურვა იმ თეორიის შემოწმება, რომლის თანახმადაც ნივთიერებებს შუძლიათ აირებად გადაქცევისას ამა თუ იმ საგანს ფრენა დააწყებინონ. ამ ექსპერიმენტის ჩატარების იდეა თომასმა თავის საუკეთესო მეგფობარს მიხაელ ოატეს გაანდო და დაარწმუნა, რომ თუ იგი ზეიდლიცის ფხვნილის დიდ დოზას მიიღებდა, მას შეეძლებოდა მცირე ხნით ცაში აფრენილიყო... იმ მეგობარმა კი მიირთვა აღნიშნული ფხვნილი, რომელიც სელტერის წყლის წარმოებაში გამოიყენებოდა, მაგრამ ცაში აფრენის ნაცვლად ძირს დაეცა და ტკივილებისაგან დაიკრუნჩხა... ამას თომასის ცემა მოჰყვა... და შემდგომშიც არაერთხელ უცემიათ თომას ალვა ედისონი...
* * *
15 წლის ედისონმა გაზეთების გაყიდვა დაიწყო, მოგვიანებით კი ყვველაზე ახალგაზრდა გამომცემელი გახდა მსოფლიოში პირველი(!) სარკინიგზო გაზეთისა, რომელიც ოპერატიულად ვრცელდებოდა მთელ შუა დასავლეთში მატარებლებთან ერთად. მისმა საქმემ მოგების მოტანა დაიწყო, მაგრამ მალევე წააწყდა უსიამოვნებას. ერთხელ იმ ფელეტონის ადრესატი, რომელიც ედისონმა გაამასხრა, ყმაწვილ გამომცემელს გზაში დახვდა და მაგრად დაჟეჟა, მაგრამ ეს არ აკმარა და ყინულივით ცივ წყალშიაც გადააგდო, როს შედეგადაც ედისონს ფილტვების ანთება დაემართა... ამის შემდეგ მან ფიცი დადო, რომ არასოდეს გაეკარებოდა პრესას.
სისტემატური განათლების უქონლობა, რამაც ედისონს საშუალება არ მისცა ფუნდამენტალური მეცნიერი გამხდარიყო, ტექნიკური და საქმოსნური საზრიანობითა და უსაზღვრო ენერგიით კომპენსირდებოდა. ამას ემატებოდა ისიც, რომ თომასს ხატვის ნიჭი და საოცარი მეხსიერება ჰქონდა.
გასაღების ვირტუოზი
ჭაბუკმა ედისონმა ტელეგრაფისტად დაიწყო მუშაობა. სამოქალაქო ომში იგი არ გაიწვიეს, რადგან ცალი ყურით საერთოდ არ ესმოდა (ერთხელ ტრამვაის კონდუქტორმა ედისონი ყურით შეათრია ვაგონში, რის შედეგადაც იგი ცალმხრივ დაყრუვდა, მაგრამ ეს მას არ უშლიდა ხელს ვიოლინოზე დაკვრაში). ასე დაიწყო თომასის წანწალი სხვადასვა შტატში; მაშინ ტელეგრაფისტობა პრესტიჟული პროფესია გახლდათ და იგი ყველას ზემოდან დასცქეროდა, თუმცა გაამაყების სხვა საბაბიც გააჩნდა, რადგან პატარ-პატარა პიესების წერაც შეეძლო და ამით საკმაო ფულს შოულობდა.
1864 წელს ედისონმა პირველი სამსახურეობრივი გამოგონება შექმნა; ეს იყო მოწყობილობა, რის წყალობითაც ხაზზე მყოფი უფროსი ტელეგრაფისტი დარწმუნებული იყო, რომ ედისონი მუშაობს, არადა ამ დროს ამ უკანასკნელს ტკბილად ეძინა. ეს თავხედი გამომგონებელი 21 წლის რომ გახდა, ბოსტონში ჩავიდა და იქაური სატელეგრაფი კომპანია "ვესტერნ იუნიონის" უფროსის კარი ფეხით შეაღო.
- ვინა ხარ, შე ეშმაკის კერძო?! - დაიბღავლა კომპანიის შეფმა.
- მე თომას ედისონი ვარ და აქ სამუშაოდ მოვედი! - ამაყად განაცხადა მან, რადგან იმ რეგიონში მისი სახელი უკვე ყველას სმენოდა. შეფმა მაინც მოისურვა გამოცდის ჩატარება და თომასი ნიუ-იორკის ხაზზე დასვა. ნიუ-იორკიდან კი მას ყველაზე გამოცდილი ტელეგრაფისტი დაუკავშირდა და ასე დაიწყო ოთხსაათიანი დუელი, რომლის განმავლობაშიაც ედისონი ყოველი ნახევარი საათის შემდეგ თავის მოწინააღმდეგეს ტემპის გაზრდას სთხოვდა... მერვე ტემპზე ნიუ-იორკელი ტელეგრაფისტი თომასს დანებდა!...
"ვესტერნ იუნიონში" მუშაობისას ედისონი განაგრძობდა ქიმიურ ცდებს და საამისოდ კანტორის მეორე სართულზე ლაბორატორია ჰქონდა მოწყობილი. ძინ! - და ბორის მჟავით სავსე ბოთლი თაროდან ვარდება, მჟავა კი უფროსის ოთახში ჟონავს... ბუნებრივია, ამგვარ ქმედებებს შედეგი მოსდევს და თომასს სამსახურიდან ათავისუფლებენ - "ჩვენ ტელეგრაფისტები გვჭირდება და არა ექსპერიმენტატორებიო!".
...სხვათა შორის ბოსტონის "სატელეგრაფო ლაბორატორიაში" ედისონმა კიდევ ერთი გამოგონება შექმნა: ტარაკნებისაგან შეწუხებულმა ჭაბუკმა კედელზე ორი ფირფიტა ჩამოკიდა, რომლებიც აკუმულატორის "პლიუსთან" და "მინუსთან" შეართა. მოკლე ჩართვა ფირფიტებს შორის ტარაკანას ფერფლად აქცევდა ხოლმე... ამ გამოგონების შესახებ ვიღაც კორესპონდენტმა ადგილობრივ გაზეთში დაწერა; ტარაკნების ელექტროდასჯის ამბის გახმაურებამ კომპანიის შეფი შეაშინა და განკარგულება გასცა, რომ მის ორგანიზაციაში ტარაკნები ამ წესით აღარ დაეხოცათ... რამოდენიმე წლის შემდეგ კი ედისონმა ტენდერი მოუგო ჯორჯ ვესტინჰაუზს და ამერიკული თემიდისათვის შექმნა ელექტროსკამი... რაზედაც სიკვდილით უამრავი ადამიანი დასაჯეს.
რა ღირს გამოგონება?
1869 წელს ედისონი ნიუ-იორკში ჩავიდა, მას ჯიბეში გროშიც არ ედო და ასე მოხვდა საბირჟო ომების შუაგულში. მაშინ ფასები ისეთი კატასტროფული სისწრაფით იცვლებოდა, რომ ბირჟის ტელეგრაფისტები საქმეს ვერ აუდიოდნენ და აპარატურაც მალიმალ გამოდიოდა მწყობრიდან. ედისონი რომ შევიდა ბირჟის შენობაში, მთავარი სატელეგრაფო აპარატი სწორედ მაშინ გაფუჭდა, ატყდა ვაი-უშველებელი და თომასმა აპარატი უმალ შეაკეთა და შედეგად ბირჟის მთავარი ტელეგრაფისტის თანამდებობაც მიიღო!
იმ ხანებში ედისონმა პირველი სერიოზული გამოგონებაც შექმნა, რაც კონგრესში ხმის დათვლის ავტომატიზირების საშუალებას იძლეოდა. მაგრამ ეს გამოგონება უარყოფილ იქნა წმინდა პოლიტიკური მოსაზრებებისა გამო, რადგან ის "ძალზედ ზუსტად" ითვლიდა ხმებს. ამ გარემოებამ მომავალი დიდი გამომგონებელი დაარწმუნა იმაში, რომ გამოგონებებში უფრო მნიშვნელოვანი ტექნიკური მხარე კი არა, მისი მომავალი მომხმარებლების გუნება-განწყობილების გათვალისწინებაა და ამას მოგვიანებით მარკეტინგი დაერქვა. მომდევნო გამოგონებამ კი ედისონს პირველი დიდი წარმატება მოუტანა. ეს იყო ახალი საბირჟო ტელეგრაფი, რის საფასურადაც იგი მისთვის ასტრონომიულ თანხას - 5 000 დოლარს - ვარაუდობდა, მაგრამ ბირჟის შეფმა სათანადოდ შეაფასა გამოგონება და მის ავტორს 40 000 დოლარი გადაუხადა. გაოგნებული ედისონი ბანკში გაიქცა ფულის გამოსატანად, იქ მას მოლარე გაეხუმრა და მთელი თანხა პატარა კუპიურებით მისცა; ის ღამე ედისონმა კუპიურების თვლასა და დახარისხებაში გაატარა, თან შიშობდა არავინ გამძარცვოსო... დილით კი, უძინარმა, ერთ მეგობარს რჩევა ჰკითხა... ასე გაიგო მან კიდევ ერთი ახალი გამოგონების - საბანკო ანაბრის - არსებობა.
ედისონი - ეს ხასიათის თავისებურებაა
პირველი წარმატების შემდეგ ედისონმა დაუყოვნებლივ შეკრიბა თანაშემწეები და საბირჟო სატელეგრაფო აპარატების წარმოებას შეუდგა. თანაშემწეები კი მართლაც კარგი იშოვა: შუკერტი - მოგვიანებით "სიმენს-შუკერტის" ქარხნების ქსელის დამაარსებელი; კრუეზი - შემდგომ ფირმა "ჯენერალ ელექტრიკის" მთავარი ინჟინერი. ფლემინგი - ელექტრონათურის გამომგონებელი.
ედისონი სატელეგრაფო აპარატებზე მუშაობდა მანამ, სანამ არ მიხვდა, რომ ტელეგრაფის შემდგომი განვითარება შეუძლებელია და სხვა საქმეს შეუდგა. და ასე იქცეოდა იგი მთელი ცხოვრების მანძილზე, იგი არასოდეს შეჩერებულა სტაბილური შემოსავლის შენარჩუნების გამოისობით. დიახ, ედისონი იწყებდა მხოლოდ კომერციულად შემოსავლიან საქმეს; დიახ, მისი საყვარელი ფრაზა პოტენციურ პარტნიორთან საუბრის დაწყებისას იყო - "რამდენ ცენტს მოიგებს ეს სათამაშო ერთ ბრუნში?" და ამასთანავე (პარადოქსია!) პირადი კეთილდღეობა მისთვის არ იყო მთავარი. რაც არ უნდა მოხვედროდა ხელთ - კვერცხის ასათქვეფი მანქანა თუ ელექტროძრავა - მისთვის მთავარი საქმის სრულყოფამდე მიყვანა იყო და არა შედეგით დაკმაყოფილება. კითხვაზე - რით ხართ ახლა დაინტერესებული, ედისონი პასუხობდა - ყველაფრითო.
1873 წელს სწორედ ედისონმა შექმნა საბეჭდი მანქანა, რომლის წარმოების უფლებაც ძმებმა რემინგტონებმა შეიძინეს და მალე მთელი მსოფლიო დაიპყრეს. ცოტა ვინმემ იცის, რომ კანფეტის შესაფუთი პარაფინირებული ქაღალდიც ედისონის შექმნილია. მან გამოიგონა პირველი ელექტროსათამაშოები და შეიმუშავა ელექტრსაკერავი მანქანები, გამოიგონა ცხიმებისა და ხილის შენახვის მეთოდი და ნევრალგიის საწინააღმდეგო საშუალებაც კი, რითაც პირველად საკუთარი თავი განკურნა. მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩადიოდა ხალხი მენლო-პარკში მის გამოგონებათა გამოფენის სანახავად და ეს ადგილი მსოფლიოს მეშვიდე საოცრებად იყო მიჩნეული.
თანამშრომლები, მიუხედავად ასაკისა, მას "მოხუცს" ეძახდნენ, იგი იყო "ბელადი" და მისი თანამშრომლები მისივე "ტომის" წევრები. ახალ თანამშრომელს შოკში აგდებდა ედისონის სიტყვები: "აქ მოსულთა უმრავლესობას აინტერესებს, თუ რამდენს ვუხდით და რამდენ ხანს ვმუშაობთ... მაშ, იცოდეთ - ჩვენ არაფერს ვუხდით და სულ ვმუშაობთ"-ო. ედისონს აცოფებდა ყოვლგვარი არამიზანმიმართული დანახარჯები: "მე მდიდრული გართობა-ფუფუნება არ მჭირდება; მე არც ცხენები მჭირდება და არც იახტები, საამისოდ დრო არ მაქვს... მე მჭირდება მხოლოდ სახელოსნო!" - ხშირად იმეორებდა იგი.
დღე, როცა ედისონმა შეკვეთების მიღება დაიწყო გამოგონებებზე, ისტორიაში შევიდა. მისი სახელოსნო პატარა ქალაქ მანლო-პარკში (ნიუ ჯერსის შტატი) უზარმაზარი კომერციული ლაბორატორიის ნიმუშად იქცა, სადაც მომდევნო ასწლეულში მთელმა მეცნიერულ-გამოყენებითმა გამოგონებებმა მოიყრეს თავი. სწორედ იქ მიიყვანა სრულყოფამდე ედისონმა ბელის ტელეფონი კომპანია "ვესტერნ იუნიონისათვის", რასაც შემდგომ ცნობილი "საპატენტო ომი" მოჰყვა ევროპის ორ სატელეფონო კომპანიას შორის. თავად გამომგონებელი ხშირად მონაწილეობდა პატენტებთან დაკავშირებულ სასამართლო პროცესებში, რასაც მას სიხარბედ უთვლიდნენ, მაგრამ სინამდვილეში ეს "გამოგონებათა მეფის" აზარტული ნატურის გამოვლენა იყო. იგი უკვე მილიონების მფლობელი იყო და ხშირად ისევ ძველებურად, ლაბორატორიის მაგიდაზე, წიგნებზე თავჩამოდებულს ეძინა. ამგვარი უცნაური სიმბიოზი რომანტიკოსი გამომგონებლისა და საქმოსნისა კარგად გამოხატა თვით ბერნარდ შოუმ პიესაში "უგნური ქორწინება" (1905), აიღო რა საფუძვლად ედისონის ცხოვრება.
ედისონის ნათურა
1878 წელს ედიონმა თვალი დაადგა მაშინ გადაუჭრელ პრობლემას - ბინების განათების საკითს. საქმე ეხებოდა ელექტროობისა და გაზის კონკურენციის ფასს, მოხერხებულობასა თუ სხვა პარამეტრებს. ედისონმა შეიმუშვა ცენტრალური ელექტროსადგურისა და მომხმარებლებამდე დენის მიყვანის ქსელის გეგმა და დაადგინა, რომ ერთი ნათურის ღირებულება უნდა ყოფილიყო არაუმეტეს 40 ცენტისა. მართალია, მსოფლიო პრიორიტეტი ნათურის გამოგონებისა ეკუთვნის რუს მეცნიერ ალექსანდრე ლოდიგინს, იყო სხვა პატენტებიც - სვანის, მაქსიმის... მაგრამ ედისონის გამოგონებას მთავარი ღირსება ის ჰქონდა, რომ მან შექმნა განათების მთელი სისტემა: ორფაზიანი გენერატორი, ელექტრომრიცხველები, კაბელები, დამცველები და ამ ყველაფერს საბოლოო გამოყენებითი სახე მისცა. მისი, როგორც გამომგონებლის, ავტორიტეტი იმდენად დიდი იყო, რომ საქმის ბოლომდე მიყვანამდე უკვე გავრცელდა ხმები, რომ ედისონმა პრობლემა გადაჭრა და ამით გაზის კომპანიების აქციები საკმაოდ დაბლა დაეცა. ყოველივე ამის მოჰყვა ცნობილი კომპანიის "ედისონ ჯენერალ ელექტრიკ"-ის შექმნა.
ედისონი დიდ ყურადღებას უთმობდა ნათურების სრულყოფას. პირველ წელს მისი ღირებულება 1 დოლარი და 25 ცენტი იყო, მომდევნო წელს 1 დოლარი და 10 ცენტი, მესამე წელს - 50 ცენტი და როცა ნათურის ღირებულება 22 ცენტამდე დავარდა, ედისონმა ფაბრიკა გაყიდა... მას თავისი საქმე უკვე გაკეთებული ჰქონდა.
მხოლოდ სრულმყოფელი?
მოქიშპეები, რომლებიც მას მრავლად ჰყავდა, ედისონს უკიჟინებდნენ, რომ იგი მხოლოდ სხვების გამოგონებათა სრულყოფას ახდენდა. მაგრამ სრულყოფაც ხომ შეიძლება იყოს გენიალური?! - და მით უმეტეს მაშინ, როცა ამ სრულყოფას ამა თუ იმ "სათამაშოს" მასობრივი წარმოება და მილიონობით ადამიანის ყოფის სახეცვლილება მოსდევს. ამგვარი მითქმა-მოთქმა ედისონს მაინც აღიზიანებდა და მან გადაწყვიტა, თავად გამოეგონებინა ისეთი, რამ რაშიც სხვას არავის ექნებოდა წვლილი შეტანილი. მან მალე შექმნა ასეთი მანქანა და საგანგებოდ მოწვეული მტერმოყვრის წინაშე ამაყად წარდგა. როცა სეირის მოყურადენი გაყუჩდნენ, ედისონმა ხმამაღლა წარმოთქვა "Mary had a lamb", მერე თავის მანქანაზე რაღაც გადართო და მანქანამ ხრიალ-ხრიალით გაიმეორა "Mary had a lamb"... მაყურებელი შოკში ჩავარდა!
...დიახ ეს გახლდათ სახელოვანი ფონოგრაფი, რამაც ხმის ჩაწერის ერა დაიწყო; საინტერესოა, რომ ამ ფონოგრაფს მოგვიანებით გამოუჩნდა თავისი "ედისონი" (სრულმყოფელი) - ემილ ბერლინერი, ვინც ფონოგრაფის საფუძველზე კომერციულად გამოსაყენებლი პირველი გრამოფონი და მისი ფირფიტები შექმნა.
1891 წელს ედისონმა კინეტოსკოპი შექმნა - თანამიმდევრული ფოტოსურათების მოძრაობის დემონსტრირებისათვის, შემდეგ - რკინის გამყოფის მეთოდი დაბალხარისხიანი წიაღისეული მადნებიდან შემდეგ - ელექტროაკუმულატორის ახალი სახობა, რითაც ჩვენ დღემდე ვსარგებლობთ...
ტექნიკის ფანატიკოსი
მთელი სიცოცხლის მანძილზე აშშ-ს საპატენტო სააგენტომ ედისონს 1893 გამოგონების მოწმობა მისცა - ეს ფაქტი დღემდე გინესების რეკორდების წიგნში ფიგურირებს.
თომას ალვა ედისონი ტექნიკის ფანატიკოსი იყო. პირველ საქორწინი ღამეს იგი ისე გაიტაცა საქმემ, რომ სახლში დაბრუნება დაავიწყდა. როცა მას პირველი ქორწინებიდან შვილები შეეძინა, გოგონას მოფერებით Dot-ს (წერტილი) და ბიჭს Dash-ს (ტირე) ეძახდნენ.
სიცოცხლის ბოლო წლებში იგი შედარებით ზომიერ ცხოვრებას ეწეოდა და თავხედი ბიჭუნას ხასიათი მხოლოდ ხანდახან, ჟურნალისტებთან ინტერვიუში თუ იჩენდა თავს. ცხოვრება მის გარშემო ძალზედ სწრაფად იცვლებოდა, მას უკვე აღარაფერი გაეგებოდა ფიზიკის ახალ აღმოჩენებში და ეინშტეინის წიგნის წაკითხვის შემდეგ უკმაყოფილოდ ბურტყუნებდა - "რა სისულელეაო!". ინჟინრები და ქიმიკოსები, რიმლებიც ედისონის წყალობით შექმნილ გიგანტურ კორპორაციებში მუშაობდნენ, შეკვეთების ლომის წილს იტაცებდნენ, ედისონის ყოფილი ასისტენტები კი თავად გახდნენ საქვეყნოდ ცნობილი გამომგონებლები და ნობელის პრემიის ლაურეატები. ედისონი საკმაოდ დიდი ქონების პატრონი იყო, მაგრამ არა მილიარდელი, თუმცა რომ მოესურვებინა, ამასაც ადვილად მიაღწევდა.
საოცარია, მაგრამ 1930 წელს პირწავარდნილი კაპიტალისტი ედისონი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საპატიო წევრად აირჩიეს.
თომას ალვა ედისონმა ღრმა მოხუცებულობამდე იცხოვრა და, შეიძლება ითქვას, რომ ბედნიერი კაცის სიკვდილით მოკვდა, რადგან წუთისოფლის გადასხვაფერებაში მან საკმაოდ დიდი წვლილი შეიტანა!
ვინ იყო ალფრედ ნობელი
...ანდერძის შინაარსიის გაცნობის შემდეგ დარბაზში დაძაბულმა დუმილმა დაისადგურა. ნათესავები დიდი გამოგონებლისა, რომელიც პლანეტის ერთ-ერთ უმდიდრეს კაცად ითვლებოდა, ძლივსღა ახერხებდნენ თავის შეკავებას და დუმილიც სწორედ ერთ-ერთმა მათგანმა დაარღვია: "ეს შეუძლებელიაო!!!" - იყვირა და დარბაზიდან გავარდა. მას სხვებიც მიჰყვნენ და მალე მთელი დარბაზი დაცარიელდა. მაშინ ნოტარიუსმა ერთხელ კიდევ გადაიკითხა ანდერძი და გონებაში ის არგუმენტები მოიძია, რის საფუძველზედაც ნათესავებს განსვენებულის სურვილის გასაჩივრება შეეძლებოდათ.
"მთელი ჩემი უძრავი და მოძრავი ქონება - ეწერა ანდერძში - გადაყვანილ უნდა იქნას ფულად ერთეულებში და მოთავსდეს სანდო ბანკში. ეს ქონება უნდა ეკუთვნოდეს ფონდს, რომელიც ყოველწლიურად ამ ქონებისაგან მიღებულ შემოსავალს გასცემს პრემიის სახით მათთვის, ვინც გასული წლის განმავლობაში ყველაზე მეტად გამოიჩინა თავი მეცნიერებაში, ლიტერატურასა და მშვიდობის შენარჩუნების საქმეში და რომლის მოღვაწეობამაც სარგებელი მოუტანა კაცობრიობას". ქონებიდან შემოსული მოგების თანხა უნდა გაყოფილიყი ხუთ ნაწილად და ყოველი ეს ნაწილი პრემიის სახით გადანაწილებულიყო ფიზიკის, ქიმიის, მედიცინის, ლიტერატურის და მშვიდობის სფეროებზე. ამ პრემიის მაძიებელი შეიძლება ყოფილიყო ნებისმიერი ადამიანი, რადგან ეროვნებასა და რასაზე არაფერი იყო ნათქვამი ანდერძში.
ყველაზე ძუნწი მონაცემებით ნობელის უძრავ-მოძრავი ქონება 33 233 792 შვედური კრონის (დაახლოებით 62 მილიონი ფუნტი სტერლინგი ახლანდელი კურსით) ტოლფასი იყო... და მთელი ეს თანხა რაღაც ფონდში უნდა გადასულიყო?! ნათესავებისათვის კი ფაქტიურად "ხურდა ფული" ანუ სულ რაღაც 2 მილიონი კრონი იყო გათვალისწინებული... გამოცდილი ნოტარიუსი გრძნობდა, რომ პრობლემები სწორედ ახლა იწყებოდა და არც შემცდარა. ანდერძის გამოქვეყნების შემდეგ დიდი სკანდალი ატყდა. მემკვიდრეთა ნაწილმა პროტესტი გამოთქვა, გაზეთები კი ალფრედ ნობელს პატრიოტიზმის არქონაში ადანაშაულებდნენ - განა შეიძლებაო პაციფიზმის იდეებს ეროვნული და ნათესაური ინტერესები შესწიროო?! თვით შვედეთის მეფე ოსკარ II-ემაც. რომელსაც აღიზიანებდა ის, რომ ეს გიგანტური ქონება უაზროდ იკარგება, განაცხადა, რომ ნობელი "მშვიდობის ფანატიკოსებმა" გაასულელესო და უკეთესი იქნებოდა ნობელის იარაღისმწარმოებელი უზარმაზარი ქარხნები შვედეთის მთავრობას დარჩენოდაო... მთავარი სიძნელე კი იმაში მდგომარეობდა, რომ ნობელის ქონება მთელ მსოფლიოში იყო გაფანტული: აგარაკი - ნიცაში, სახლი - პარიზში, უამრავი ფაბრიკა - ფინეთში, რუსეთში გერმანიაში, იტალიასა და ინგლისში...
განსვენებულის ნების აღსასრულებლად ხელდახელ კომისია შეაკოწიწეს და ამ კომისიის წევრები მთელ მსოფლიოში გაიფანტნენ, რათა ნობელის ქონება ზედმეტი ბიუროკრატული გაწამაწიის გარეშე გაეყიდათ. სიტუაციას ართულებდა ისიც, რომ ნობელს ზოგიერთი ქვეყნის მთავრობასთან საკმაოდ ცუდი დამოკიდებულება ჰქონდა. საფრანგეთში მას, დინამიტის გამომგონებელს, უბრალოდ ჯაშუშად თვლიდნენ და მის ქონებას ისეთი გადასახადები დაადეს, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელი გახდა ფულის საფრანგეთიდან შვედეთში გადაგზავნა. ბოლოს გადაწყვიტეს ნაღდი ფული წამოეღოთ საფრანგეთიდან და ამ ოპერაციას თავად ნობელის ნოტარიუსი ჩაუდგა სათავეში. მან დაიქირავა ეტლი, ბანკნოტები მასში მიმალა და საგანგებოდაც შეიარაღდა, რათა თავდამსხმელთაგან თავი დაეცვა... და გზაში კინაღამ ერთ მეგაზეთე ბიჭუნას გაუხვრიტა შუბლი, რომელიც ეტლს შეახტა და მეეტლეს უბრალოდ ახალი გაზეთი შესთავაზა...
ამასობაში ნათესავებიც გააფთრებით ცდლობდნენ ანდერძის გადასინჯვას და სტოკჰოლმის, ლონდონის, პარიზისა თუ ბერლინის სასამართლოებში სულ ახალ და ახალ პროცესებს იწყებდნენ. რაღაც ხელჩასაჭიდი მათაც ჰქონდათ, რადგან ნობელს დავიწყებოდა და ანდერძი ნოტარიუსთან არ დაემტკიცებინა. ამ აწრიალებულ ბრბოს მოულოდნელად მეცნიერებიც შეუერთდნენ - ერთი მათემატიკოსი ვენიდან აღშფოთებას გამოთქვამდა იმის გამო, რომ მისი მეცნიერება ნობელმა არ მიუთითა დასაჯილდოებელთა სიაში.
მათემატიკის იგნორირება მართლაც უცნაურად ჩანდა... ოღონდ არა მათთვის, ვინც იცოდა დიდი სატრფიალო ამბავი, რამაც სამუდამოდ გაუტეხა ალფრედ ნობელს გული.
ეს მოხდა პეტერბურგში
...შვედი ჭაბუკი და დანიელი გოგონა ხეივანში მისეირნობდნენ...
შორიდან მადამ დეზრის სტუმრების გნიასი ისმოდა...
ახალგაზრდა ალფრედი ამ ქალაქში მამასთან ერთად ჩავიდა, ანა კი პეტერბურგში დაიბადა - მამამისი, ცნობილი დანიელი გემთმშენებელი, შთამომავალი იყო მათი, ვინც თავად პეტრე I-მა მიიწვია რუსეთში. ალფრედმა პირველად რომ ნახა ანა, ასე ეგონა - მსოფლიოს ყველა პოეტს მხოლოდ მისთვის დაუწერიაო სახოტბო ლექსები... ანა კი რაიმე განასკუთრებულს არ გრძნობდა ალფრედის მიმართ, თუმცა კი ეს მელანქოლიური შვედი სხვებისაგან მიზანდასახულობით მაინც გამოირჩეოდა. ალფრედი გარეგნულადაც დიდს არაფერს წარმოადგენდა - ფერმკრთალი და სუსტი აღნაგობის ყმაწვილი გახლდათ... არადა, მას, შესანიშნავ თანამოსაუბრეს, უკვე მოესწრო და მამის ნება-სურვილით მთელი ევროპა შემოევლო!..
"ოკეანემ იმედი გამიცრუაო" - იტყოდა ალფრედი და ანა ისეთ მომხიბლავ ღიმილს შეაგებებდა, რომ ყმაწვილს ისღა დარჩენოდა ბაირონის ან შელლის ლექსისთვის მიემართ, რადგან საკუთარ სათქმელს თავს ვეღარ ართმევდა...
...და სიყვარულის ანაბანის წესისამებრ ალფრედის ცხოვრება ერთ დიდ სიზმარს დაემსგავსა, სადაც მხოლოდ ის და ანა ბინადრობდნენ... სადაც იყო მხოლოდ სიყვარული, პოეზია და თეატრი... სხვა არაფერი! ჭაბუკი მომავალ ქორწილზეც ოცნებობდა და ერთხელ ეს საკუთარ ძმას, ლუდვიგსაც, გაანდო, მაგრამ ეს უკანასკნელი დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვდა ამ ფაქტს. თუმცა ვის აინტერესებს ძმის აზრი, როცა უყვარს არაამქვეყნიური არსება?!
...არაამქვეყნიურმა არსებამ კი ყველაფერი წამიერად გაანადგურა...
ალფრედის და ანნას ნაცნობთა წრეში ერთხელ ერთი წარმოსადეგი ფრანგი ახალგაზრდა ფრანც ლემარჟი გამოჩნდა; ალფრედს ჯერ ყურადღება არ მიუქცევია მისთვის, მაგრამ სულ მალე ეჭვიანობის საფუძველი გაუჩნდა, რადგან მისი სატრფო მოხდენილი ფრანგი ვაჟის მიმართ ისეთ მზერასა და რეპლიკებს ისროდა, რაც მხოლოდ სიმპათიით განმსჭვალულ ქალს შეუძლია გააკეთოს.
ფრანც ლემარჟი დიპლომატის შვილი იყო, რომელიც ავსტრიის იმპერატორის კარზე მსახურობდა და ახლა პეტერბურგში იყო გადმოგზავნილი სამსახურის გასაგრძელებლად. ფრანცმა ევროპის უახლესი ჭორები იცოდა და ამით სულელი გოგონას ყურადღება უფრო მეტად მიიპყრო, ვიდრე სამყაროსეული სევდით მოსილმა ალფრდის გაუთავებელმა პოეტურმა წიაღსვლებმა.
ერთ მშვენიერ დღეს კი... ლემარჟი კვლავაც რომ ენამახვილობდა და კოკობზიკობდა, ალფრედი კი გამაოგნებელი ეჭვისა გამო მიწის გახეთქვასა და მასში შთანთქმას რომ ლამობდა, სიყვარულში მოქიშპე ჭაბუკებს ერთმანეთთან გაბაასება მოუხდათ.
"თქვენ წარმოდგენა გაქვთ მათემატიკის შესახებ? - დამცინავად ჰკითხა ლემარჟმა და დააყოლა - ხომ ყველა განათლებულმა კაცმა უნდა იცოდეს დღეს ეს მეცნიერება?!" .
"მამაჩემმა მე განათლება ევროპის საუკეთესო უნივერსიტეტებში მიმაღებინა" - თითქმის არ დაიბნა ალფრედი.
"მართლა?!... მაშ, თქვენ ამის ამოხსნაც შეგეძლებათ... - გაიღიმა ლემარჟმა და ხელსახოცზე რაღაც ფორმულა დაწერა. ნობელი დიდხანს ეწვალა, მაგრამ ამოცანას თავი ვერ გაართვა და ლემარჟმა პუბლიკას განუცხადა:
"დიახ, ბატონებო, ალფრედის მსგავსი ლიტერატორები იმას ვერასოდეს გაართმევენ თავს, რაც ჩვენ, მათემატიკოსებს, შეგვიძლია..."
* * *
ფრანც ლემარჟისა და ანას ქორწილს მთელი პეტერბურგი დაესწრო. ნობელების ოჯახიც მიიწვიეს, მაგრამ ალფრედი "რატომღაც ავად გახდა". ქორწილიდან დაბრუნებულ ახლობლებს ალფრედი მართლაც ცუდ მდგომარეობაში დახვდათ: იგი უგონოდ იყო განრთხმული იატაკზე, მის გვერდით კი ეგდო მელანშეუმშრალი პოემა ვიღაც მკვდარი მიჯნურის, რაღაც თეთრი სუდარისა და მიმჭკნარი ვარდების სურნელების შესახებ.
ალფრედი თითქმის მთელი კვირის განმავლობაში ვერ მოასულიერეს და მთელი ამ ხნის განმავლობაში მამა არ მოშორებია შვილის სასთუმალს, თან წყევლიდა პეტერბურგსაც, დანიელ ლამაზმანებსაც და ფრანგ დიპლომატებსაც...
* * *
ალფრედის მამა, ემანუილ ნობელი, სტოკჰოლმიდან მევალეებს გამოექცა და რუსეთში დააპირა თავისი ბიზნესის გაგრძელება; ბორან "ევლე-ტურკუზე" ემანუილი ერთ მყუდრო კაიუტაში იყო შეყუჟული და ფანჯრიდან შიშით იმზირებოდა იმ დათოვლილი ქვეყნისაკენ, სადაც მას ცხოვრება მოუწევდა. შვედეთში კი დარჩა კარგად აწყობილი ბიზნესი, კაუჩუკის ქარხანა, მჭიდრო კავშირები და სანდო კომერსანტის რეპუტაცია... ყვლაფერში დამნაშავე აღმოჩნდა ცეცხლის პატარა ალი, რომელიც დიდ ხანძრად გადაიქცა და სტოკჰოლმის ერთ მყუდრო ქუჩაზე განლაგებული ნობელების სახლი ცეცხლში შთანთქა. დაიწვა ყველაფერი: ფული, ობლიგაციები, სხვა ფასიანი ქაღალდები თუ უამრავი პატენტები; ემანუილ ნობელი მეუღლესა და სამ ვაჟთან ერთად ქუჩაში დარჩა და იძულებული შეიქნა სასწრაფოდ გაეყიდა ყველაფერი. ასე რომ, მთელი ცხოვრების საქმე ერთ დღეში ფერფლად და ნაცრად იქცა. ოჯახის მამას შვედეთში სიკეთე აღარ დაადგებოდა მევალეებისაგან და ამიტომაც გადაწყვიტა ბედი პეტერბურგში ეცადა. ცოლ-შვილი მან სტოკჰოლმში დატოვა და დაპირდა მათ, რომ თავისთან ჩაიყვანდა, როგორც კი საქმეს ააწყობდა. ანრიეტამ, მისმა მეუღლემ, პატარა ფარდული გახსნა, რათა არსებობა შეენარჩუნებინა, ორი უფროსი ვაჟი, ლუდვიგი და რუდოლფი კი, ანდერსენის ზღაპრის გმირებივით, ქუჩაში ასანთით ვაჭრობდნენ. უმცროსი ვაჟი, ალფრედი მაშინ ერთი წლისაც არ იყო...
გავიდა რამდენიმე წელი, ოჯახის მამამ ყველა ვალი გაისტუმრა, პეტერბურგის ცენტრში კარგი სახლი იყიდა და ამ ქალაქის ღირსეული მოქალაქე გახდა, რადგან მის მიერ შექმნილი გათბობის სისტემები და, რაც მთავარია, მთავარი გამოგონება - ლითონის კორპუსში მოთავსებული დენთი - მეტად გამოსადეგი აღმოჩნდა რუსეთისათვის და იმპერატორმა ნობელი-უფროსი სპეციალური ოქროს მედლითაც კი დააჯილდოვა. ერთი სიტყვით, საქმეები კარგად მიდიოდა (რა თქმა უნდა, ოჯახიც ჩაიყვანა პატერბურგში), უკვირდა კიდეც ასეთი ხანგრძლივი წარმატებები და მოსახდენი მაინც მოხდა:
სატრფოს ღალატის გამო, რომელმაც ფრანგი დიპლომატი ანაცვლა ალფრედს, ამ უკანასკნელმა თავის მოკვლა დააპირა, იგი ძლივს გადაარჩინეს და მამას მთელი კვირის განმავლობაში შვილის სასთუმალთან მოუწია ჯდომა. ალფრედი გონს რომ მოვიდა, მამას ასეთი ბარათი დაუწერა:
"დღეიდან მე ამ საზარელ ბრბოსთან ვწყვეტ კავშირს და ვიწყებ იმ დიდი წიგნის შესწავლას, რასაც ბუნება ჰქვია, რათა ვიპოვო ჩემი ტკივილის განკურნების საშუალება"
è"შენ გინდა ამ პარკეტის მუწუკს (ემანუილმა ის ფრანგი დიპლომატი იგულისხმა) დაუმტკიცო, რომ იგი შენს ფრჩხილადაც არ ღირს?"
ალფრედმა თანხმობის ნიშნად თავი დაუკრა - "მე გამომგონებელი უნდა გავხდე... ყველაზე ცნობილი! მე უნდა შევისწავლო ყველა საბუნებისმეტყველო მეცნიერება და... ანა ინანებს, ინანებს, მაგრამ გვიან იქნება!"
შვილის გადარჩენით გახარებულმა მამამ მას საუკეთესო პროფესორები დაუქირავა ქიმიასა თუ ფიზიკაში და ალფრედი ისეთი გულმოდგინებით შეუდგა სწავლას, რომ მასწავლებლები გაოცებულნი იყვნენ. ალფრედმა მალე სტაჟირებებზე დაიწყო სიარული ევროპის საუკეთესო სპეციალისტებთან და მალე ცნობილი ქიმიკოსის სახელი დაიმკვიდრა. შვილის წარმატებები ყველაზე მეტად მამას ახარებდა და მან გადაწყვიტა მისთვის გადაეცა თავისი ცხოვრების მთავარი გამოგონება:
"დენთი ძვირია, მოუხერხებელია და ადვილად სველდება. ის, ვინც იპოვის მის შემცვლელს, საუკუნოდ გაითქვამს სახელს... უკვე არის რაღაც წინადადებები, ხომ არაფერი გსმენია ნიტროგლიცერინის შესახებ?"
ალფრედს, რა თქმა უნდა, სმენოდა ეს. ჩვეულებრივი ამბავი გახლდათ: ვიღაცამ შემთხვევით გააცხელა გოგირდისა და აზოტის მჟავა და შედეგად აფეთქება მიიღო. შემდეგ ერთმა იტალიელმა შერეკილმა - ასკანიო სობრერომ - ამ ნარევს გლიცერინი ჩაუმატა და სახელად რატომღაც ნიტროგლიცერინი დაარქვა და ახლა თავადაც არ იცოდა, რისთვის გამოეყენებინა ეს ნივთიერება.
"ღმერთო, რატომ უგზავნი ასეთ იდეებს იდიოტებს?!" - სინანულით იტყოდა ხოლმე ალფრედი. დიახ, ეს სწორედ ის გახლავთ, რამაც დენთი უნდა შეცვალოს ასაფეთქებელ მოწყობილობაში; საჭიროა მხოლოდ მცირეოდენი ექსპერიმენტები, პროპორციების დადგენა და პრობლემა გადაწყვეტილია! იმ შერეკილმა იტალიელმა კი სხვა რომ ვერაფერი მოიგონა, ნიტროგლიცერინს გულით დაავადებულებს სთავაზობდა, როგორც უებარს წამალს.
* * *
გრუხუნმა არემარე შეაზანზარა და ცაში კვამლის სვეტი აღიმართა. "ეს ჩემი ახალი გამოგონებაა - ნობელის ნიტროგლიცერინი!" - ამაყად განუცხდა ალფრედმა ძმებს.
ნობელის ნიტროგლიცერინზე მართლაც მთელი ქვეყნიერება ალაპარაკდა. ყველგან დაიწყო ფაბრიკების მშენებლობა ამ ახალი ნივთიერების საწარმოებლად; ალფრედი ცდილობდა უმოკლეს დროში მთელი მსოფლიო ბაზარი დაეპყრო; მან ფართო სარეკლამო კამპანია გაშალა პრესაში, დაიქირავა უამრავი ჩინოვნიკი, თუმცა არაფერს ამბობდა იმის შესახებ, რომ საქმე მთლად ბოლომდე მიყვანილი არ იყო და არც იმას ააშკარავებდა, რომ ნიტროგლიცერინი, რომელსაც კლდეების დაშლა შეეძლო, საკმაოდ დიდ საფრთხეს წარმოადგენდა და მისი ტრანსპორტირება მინის ჭურჭლით არაფრით არ შეიძლებოდა.
შედეგმაც არ დააყოვნა. 1864 წლის 3 სექტემბერს სტოკჰოლმში ძლიერი აფეთქების ხმა გაისმა. ასი კილოგრამი ნიტროგლიცერინი, რომელიც ნობელების ფაბრიკიდან უნდა გაეგზავნათ, აფეთქდა და მთელი შენობა მტვრად აქცია, დაიღუპა ყველა თანამშრომელი... შვედეთის გაზეთები წერდნენ: "აფეთქების ადგილზე გვამების ნაცვლად ძვლების გროვა იქნაო ნაპოვნი". თავად ალფრედს ორიდე ნაკაწრი ჰქონდა სხეულზე, მაგრამ მათს ოჯახს მაინც დიდი ტრაგედია დაატყდა თავს, აფეთქების დროს დაიღუპა არდადეგებზე ჩამოსული უმცროსი ვაჟი ემილი. ამ ამბავმა ემანუილ ნობელიც იმსხვერპლა, შვილის სიკვდილით შეძრწუნებულს დამბლა დაეცა და მეტყველების უნარი წაერთვა.
ამგვარი აფეთქებები სხვა ქვეყნებშიც მოხდა და ნიტროგლიცერინის წარმოება საერთოდ აიკრძალა. ალფრედი ამაოდ ცდილობდა საქმის გაგრძელებას, მაგრამ მისი სახელის გაგონება აღარავის სურდა. ასე რომ, იგი იძულებული შეიქნა ლაბორატორიაში ჩაკეტილიყო და ექსპერიმენტები გაეგრძელებინა. გარკვეული ხნის შემდეგ იშვა დინამიტი - მშრალი და ცეცხლგამძლე, უფრო სწორად ისეთი, რაც ფეთქდებოდა მხოლოდ გარკვეული პირობების შექმნის შედეგად.
ალფრედის საქმეები კვლავ კარგად წარიმართა და იგი პარიზში გადავიდა საცხოვრებლად. მან პრესტიჟულ უბანში შეიძინა ბინა და მაღალი საზოგადოების წვეულებებზედაც კი დაიწყო სიარული. თუმცა, კაცმა რო თქვას, ეს დაბალი ტანის, სულ უკმაყოფილო სახის მქონე კაცი, რომელსაც ძალზედ უკბილო ხუმრობები უყვარდა, დიდი წარმატებით არ სარგებლობადა ქალებში, სამაგიეროდ ექსტრავაგანტური შერეკილის რეპუტაცია დაიმსახურა. შერეკილის სახელი კი ნამდვილად ეკუთვნოდა მას, რადგან იმ პერიოდში უცნაური იდეები აწუხებდა _ თუნდაც თვითმკვლელობის ინსტიტუტის შექმნა სულიერად დაავადებული ადამიანების უკანასკნელი წუთების შესამსუბუქებლად. ამ მდიდარ და "ავადმყოფური ფანტაზიის" მქონე შვედს ყველა ერიდებოდა. თავად მას კი უცნაური კოშმარები დასჩემდა იმხანად და ამას ბიძგი მისცა იმ ამბის გამოაშკარავებამ, რომ თურმე რუსი მწერალი ნიკოლაი გოგოლი ცოცხლად დამარხეს მიწაში. ალფრედი შიშმა შეიპყრო, მას დაძინებ არ უნდოდა, რადგან სიზმარში საკუთარ თავს სულ ოთხ ფიცარში გამოკეტილს ნახულობდა. ამგვარ ყოფას მისი მარტოობა უფრო ამძაფრებდა და ექიმის რჩევით მან ასეთი განცხადება გამოაქვეყნა ვენის გაზეთ "Nეუე Fრეიე Pრესსე"-ში: "საშუალო ასაკის მამაკაცი ეძებს ინგლისური და ფრანგული ენების მცოდნე კომპანიონ ქალს". ამგვარი განცხადებები მაშინ საყვარლის ძიებას ნიშნავდა, თუმცა ნობელი უფრო სულიერ მეგობარს ეძებდა, მაგრამ ეს არ იყო მთავარი; მთავარი ის გახლდათ, რომ განცხადებას გამოეხმაურა ოცდაათი წლის გრაფინია ბერტა კინსკი; დაიწყო მიმოწერა და ერთი თვის შემდეგ ალფრედ ნობელმა მას ფული გაუგზავნა პარიზში ჩასასვლელად...
ბერტა კინსკი ძველი არისტოკრატული გვარის შთამომავალი იყო, მაგრამ იმხანად მათ აღარაფერი გააჩნდათ და ლუკმა-პურის მოსაპოვებლად ერთი ბარონესას სახლში აღმზრდელად დაიწყო მუშაობა და... საკუთარი აღსაზრდელი შეუყვარდა, რომელიც მასზე 15 წლით უმცროსი იყო. ამ ორი "მტრედის" ფარული ტრფობა ორიოდე წელს გაგრძელდა, მაგრამ ბოლოს ამხილეს ისინი და ბერტა კვლავ ულუკმაპუროდ დარჩა... სწორედ მაშინ ჩაუვარდა მას ხელთ ალფრედ ნობელის განცხადება!..
ალფრედს დანახვისთანავე შეუყვარდა ბერტა და, როგორც XIX საუკუნის ევროპელ კაცს შეეფერებოდა, წინასატრფიალო რიტუალთა აღსრულება დაიწყო: იყო სპექტაკლებზე დასწრება, პოეზიაზე საუბარი, თაიგულების გამოგზავნა მივლინებებიდან და ბოლოს დადგა წუთი, როცა ნობელმა პირდაპირ მიმართა გაზეთით ნაპოვნ ქალს - "თანახმა ხარ თუ არა, რომ ჩემი სატრფო გერქვასო?"
...და ბერტამ უარით უპასუხა...
მას თურმე კვლავაც ის 17 წლის ყმაწვილი უტრიალებდა გულში, რომლის გამოისობითაც მშობლიური ქალაქის დატოვება მოუხდა. ნობელმა თანაგრძნობით მოისმინა ამბავი ამ უასაკოდ გამიჯნურებული ქალისა, თუმცა-კი მარტოდ დარჩენილმა წყევლა-კრულვით აიკლო საკუთარი ბედის გამრიგე, რომელიც მთელ მის ცხოვრებას სასაცილო სპექტაკლად აქცევდა. ასეთ ვითარებაში ალფრედმა მცირე ხნით პარიზიდან გამგზავრება არჩია, მაგრამ მალევე მოეგო გონს და ბერტასთან წერილს წერილზე აგზავნიდა, სადაც საგულდაგულოდ აღუწერდა მათი ერთად ყოფნის ყველა პერსპექტიულ სიკეთეს, მაგრამ, რას გაუგებ ამ ქალებს?! - ბერტამ მაინც ვენაში დაბრუნება არჩია და თან ისე, რომ ნობელისათვის კაპიკიც კი არ გამოურთმევია და მგზავრობის ყველა ხარჯი თავისი უკანასკნელი საგვარეულო ნივთების გაყიდვით დაფარა.
ალფრედს კვლავ თავზე დაემხო ქვეყნიერება!
მან იგრძნო, რომ ახლობელი ქალის გარეშე ცხოვრებას ვეღარ შეძლებდა და თავადაც ვენაში გაემგზავრა, სადაც პატარა ქარხანა და ლაბორატორია გააჩნდა... კაეშანის განსაქარვებლად სწორედ ამ ლაბორატორიაში გამოიკეტა ნობელი და, სიყვარულისა რა მოგახსენოთ, მაგრამ ფანტაზიისაგან შეწუხება ნამდვილად მოჰყვა, რის შედეგიც მის მიერ გამოგონილი კაუჩუკის საბურავებიანი პირველი ველოსიპედი, საბრძოლო რაკეტის მოდელი და ხელოვნური აბრეშუმის რეცეპტი გახლდათ.
ლაბორატორიიდან მხოლოდ საღამოობით გამოდიოდა, თავის საყვარელ ორქიდეებს ყიდულობდა, ჩამოჯდებოდა სადმე სიმყუდროვეში და.... ერთი ფიქრი არ აძლევდა მოსვენებას - ვის დარჩება ეს გიგანტური ქონება მისი სიკვდილის შემდეგ?
ძმებს? - ისინი ხომ ისედაც მდიდრები იყვნენ (მთელ მათს ოჯახს უზარმაზარ შემოსავალს აძლევდა კასპიისპირა ნავთობსაბადოები).
ნათესავებს? - ამ არაფრისმაქნის ვიგინდარებს ნობელი კაპიკსაც არ მისცემდა, რადგან მათ შრომისა და ფულის შოვნის ფასი არ იცოდნენ...
ასე და ამგვარად, ალფრედ ნობელს მოუვიდა იდეა თავისი საგანგებო ფონდის შექმნის შესახებ!... ფონდი შეიქმნა და დაიწერა ანდერძიც, რომლის თანახმადაც მთელი ქონება ალფრედ ნობელისა ამ ახლადდაარსებული ფონდის გამგებლობაში რჩებოდა. საოცარია, მაგრამ სწორედ ეს ანდერძი გახდა მიზეზი იმისა, რომ ალფრედს კვლავ დაუბრუნდა სურვილი ეცხოვრა... ეცხოვრა ისე, როგორც მისი ქონებისა და სიმდიდრის ადამიანს შეეფერებოდა, თუმცა ამის მიზეზი მისი მორიგი უიღბლო სიყვარული უფრო გახლდათ...
ერთ საღამოს, ყვავილების მაღაზიაში ალფრედმა 20 წლის სოფი იხილა და პატარა ბიჭივით ჭკუა დაკარგა მისთვის. დაიწყო "შემთხვევითი" შეხვედრები, შემდეგ ხანმოკლე საუბრები, შემდეგ... და ყველაფერი იმით გაგრძელდა, რომ სოფიმ საკუთარი სახლი შეიძინა ვენაში (საჩუქრად ალფრედისაგამ); შემდეგ სოფი ასეთივე სახლის მფლობელი გახდა პარიზში, ამას მოჰყვა საკუთარი ვილა საფრანგეთისა რივიერაზე და... ერთ მშვენიერ დღეს ალფრედმა სოფისაგან წერილი მიიღო, რომელსაც უკვე "მადამ ნობელი" აწერდა ხელს. ამ სკანდალური მიჯნურობის ამბავი ალფრედის ძმებმაც გაიგეს და ალფრედს დაკითხვა მოუწყეს სოფის თაობაზე, თუმცა კი მშვენივრად იცოდნენ, რასაც წარმოადგენდა ეს თავქარიანი ქალი, რომელსაც ერთადერთი მიზანი გააჩნდა ცხოვრებაში - რაც შეიძლება მეტი ფული გამოეძალა ასაკგადაცილებული საყვარლისაგან და ბოლოს იმდენად გათავხედდა, რომ ალფრედთან ცხვირზე მომდგარი მუცლით გამოცხადდა და განუცხადა - კაპიტან ფონ კალივარისაგან ვარ ფეხმძიმედ და ჩვენ (მას და კაპიტანს) ფული გვჭირდება ცხოვრების მოსაწყობადო!...
ასე დასრულდა ალფრედის მორიგი სატრფიალო თავგადასავალი, რომელიც საკმაოდ დიდხანს, 18 წელიწადს გაგრძელდა.
ასე გაცნობიერდა ალფრედ ნობელის უკანასკნელი სურვილიც - მან თავისი ანდერძი ნოტარიუსს გაუგზავნა და აცნობა, რომ აღარანაირ შესწორებას არ შეიტანდა მასში. თუმცა ერთხელ მთლად გაფითრებული და ძალაწართმეული ნობელი კვლავ ესტუმრა ნოტარიუსს და უკანასკნელი მინაწერი გაუკეთა თავის ანდერძს...
დინამიტის მეფემ, მაშინდელი მსოფლიოს უმდიდრესმა ადამიანმა უკანასკნელად ის ისურვა, რომ სიკვდილის შემდეგ მისთვის ვენები გადაეჭრათ, რადგან მას კვლავაც არ აძლევდა მოსვენებას ნიკოლაი გოგოლის ცოცხლად დამარხვის ამბავი...
ზიგმუნდ ფროიდი
(გაზეთი "ფანტაზია", 2001 წელი)
ამ ფსიქოანალიტიკოსს ახლა ყველა იცნობს და ასევე ყველამ იცის, რომ მისი მოძღვრების მოხმარება ძვირი სიამოვნებაა (...მიუხედავად ამისა, დღეს ყოველი მე-6 ამერიკელი და მე-7 ევროპელი მისი მეთოდებით მკურნალობს). ადამიანი, რომელმაც ასეთი შემოსავალი გაუჩინა ფსქოლოგებს, იყო ზიგმუნდ ფორიდი. მისი თეორიები ბევრისათვისაა ცნობილი, თავად იგი კი კვლავაც გამოუცნობ პიროვნებად რჩება.
- მეზიზღებიან ეს მჯღაბნელები! - მძვინვარებდა ფროიდი და ხელში თავისი ბიოგრაფიის ახლად გამოცემულ ეგზემპლარს ატრიალებდა. - ათასჯერ მითქვამს, რომ საზოგადოებრიობას უფლება არ აქვს ჩემი პირადი ცხოვრება გაიცნოს, მოვკვდები და მერე რაც უნდათ, ის ქნან! ამ ვიღაც ცვეიგს ჩემი ცხოვრების უკვდავყოფა მოსდომებია... არადა, მას გარკვევით მივწერე - "ვინც ბიოგრაფობას აპირებს, წინასწარვეა განწირული მატყუარობისთვის-მეთქი"
ფროიდის თანამედროვენი გაოცებულნი იყვნენ - მაინც ვინ არისო ეს კაპრიზული კაცი?! მთელი ცხოვრება სხვის პირად ამბებში იქექება და თავისას საგულდაგულოდ მალავსო... ვინ არის ეს პროფესორი, რომელმაც მთელ კაცობრიობას საშინელი ინსტინქტების ქონა დასწამა, რომ თითქოს ყველა მამაკაცი ლტოლვას განიცდის საკუთარი დედისკენ და ყველა ქალი ქვეცნობიერად მზადააო საკუთარ მამასთან სარეცელი გაინაწილოს?! თავად მისი მშობლები ვინ იყვნენ და როგორ აღზარდესო საკუთარი შვილი?!
ამ კითხებზე პასუხის გაცემა ფროიდს არ უნდოდა და მის პოტენციალურ ბიოგრაფებს აუდიენციაზე უარს ეუბნებოდა. იგი საკუთარი ქვეცნობიერების სარდაფში არავის უშვებდა.
* * *
ზიგმუნდ ფროიდი 1856 წლის 6 მაისს დაიბადა პატარა ქალაქ ფრეიბერგში, რომელიც პრუსია-პოლონეთის საზღვართანაა. ხუთი ქუჩა, ორი დალაქი, სამიოდე ფუნდუკი და დამკრძალავი ბიურო - აი, ყველაფერი, რაც ამ ქალაქის ავლა-დიდებას შეადგენდა. ქალაქი ვენიდან 240 კმ მანძილზე იყო დაშორებული და მჩქეფარე დედაქალაქური ცხოვრების არანაირი სურნელება იქმადე არ აღწევდა. ფროიდის მამა ფართლეულით მოვაჭრე ღარიბი კაცი იყო... მან მესამე ცოლად შვილის ტოლი გოგონა შეირთო, რომელიც ყოველ წელს თითო შვილს უჩენდა მას... შვილებში პირველი სწორედ ზიგმუნდი გახლდათ.
1859 წელს მთლად გაკოტრებული იაკობ ფროიდი (ზიგმუნდის მამა) საშოვარის საძებრად ქალაქიდან ქალაქში გადასვლას იწყებს, ერთხანს ლეიფციგში ცხოვრობდნენ, შემდეგ ვენაში გადავიდნენ, მაგრამ არც ამ უკანასკნელმა მისცა მათ რაიმე სარჩო-საბადებელი... "სიღარიბე და სიღატაკე, სიღატაკე და უკიდურესი ხელმოკლეობა" - ასე იხსენებს საკუთარ ბავშვობას თავად ზიგმუნდ ფროიდი. თუმცა აქვე ამატებს, რომ მცირეწლოვანი ასაკიდანვე კარგი სწავლით გამოირჩეოდა, რომ დიდი ინტერესით ეცნობდა ანტიკურ ფილოსოფიას და ლიტერატურას, რომ თავიდანვე დაეუფლა რამოდენიმე უცხო ენას, მაგრამ ყოველივე ეს მხოლოდ შურს აღძრავდა მის თანატოლებს შორის და ფრიადოსანი ზიგმუნდ ფროიდი ყველასაგან, თვით მასწავლებლებისგანაც კი, გარიყული იყო. შესაძლოა, სწორედ სკოლის წლების ამგვარმა დინებამ განსაზღვრა მისი ერთი უხერხული კომპლექსი, რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ მომავალი ფსიქოანალიტიკოსი საუბრისას არავის უყურებდა თვალებში და ეს, მორცხვობის გამოისობით კი არა, უფრო საზოგადოებისადმი პროტესტით მოსდიოდა...
* * *
როგორც იმ პერიოდში ბევრ ღარიბ ევროპელ ყმაწვილს დაემართა, ზიგმუნდიც გაიტაცა პოლიტიკამ და მარქსიზმმა. მისი ლიცეუმისდროინდელი მეგობარი ჰენრიხ ბრაუნი, რომელმაც 1883 წელს კაუტსკისთან და ლიბკნეხტთან ერთად Die Neue Zeit (გერმანელ სოციალ-დემოკრატთა ორგანო) დაარსა, ზიგმუნდს სათანამშრომლოდაც კი იწვევდა. ფროიდმა კი თავადაც არ იცოდა მაშინ, თუ რა სურდა. ერთხანს სამართალმა გაიტაცა, მერე ფილოსოფიასაც ჩაუჯდა, მაგრამ მალევე იგრძნო ზიზღი ორივეს მიმართ და სამედიცინო სფეროს მიაპყრო მზერა.
საერთოდ უნდა ითქვას, რომ მისი მასწავლებლები ყოველთვის კრიტიკულად იყვნენ განწყობილნი ზიგმუნდის მრავალმხრივი გატაცებების მიმართ, არავინ თვლიდა მას სერიოზულ ადამიანად. უფრო მეტიც - ისინი მას ზერელე ცოდნის, არაკომპეტენტურ პიროვნებად მიიჩნევდნენ.
სამედიცინო ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ ფროიდმა ფიზიოლოგიის შესწავლას მიჰყო ხელი და ამ პროფილის ერთ დაწესებულებაში მთელი ექვსი წელი (1876-1882) იმუშვა, რაც მისი ცვალებადი ხასიათიდან გამომდინარე, საკმაოდ უცნაური მოვლენა გახლდათ. იგი ყოველგვარი გაცნობიერების გარეშე, უბრალოდ ინტერესისა გამო, იკვლევდა რაღაც ჭია-ღუების და მისთანების სასქესო ორგანოებს (რისთვისაც ხელფასს უხდიდნენ!)... "არავის არასოდეს უნახავს ამ პაწაწა არსებების სასქესო ორგანოები" - ამაყად აცხადებდა ზიგმუნდ ფროიდი და თავადც ვერ გრძნობდა, თუ როგორ იბადებოდა მასში ფსიქოანალიტიკოსი.
1882 წელს ფროიდს მობეზრდა ჭია-ღუები და იგი კლინიკური ფსიქიატრიის პროფესორის, მეინარტის ლაბორატორიაში გადავიდა სამუშაოდ, რათა ადამიანის, ძაღლის თუ კატის ჩანასახის ტვინი ეკვლია. ეს საინტერესო იყო, მაგრამ ფინანსურად ნაკლებად მომგებიანი. ფროიდი უკვე პატარ-პატარა სტატიებს წერდა, წიგნიც კი გამოსცა მაშინ პოპულარალული თემის, აფაზიის (ინსულტგადატანილი ავადმყოფების მეტყველების დარღვევის) შესახებ, მაგრამ მისთვის სერიოზული ყურადღება არავის მიუქცევია. 9 წლის განმავლობაში მან ამ წიგნის მხოლოდ 257 ეკზემპლარი გაყიდა. ასე რომ, იგი კვლავ უფულო და უსახელო ცხოვრების კლანჭებში იყო მოქცეული.
...და ამას ზედ სიყვარულიც დაერთო. ერთხელ, სეირნობისას მან 21 წლის ფერმკრთალი, ნაზი, ტანმორჩილი, მაგრამ დახვეწილი მანერების მქონე მარტა ვერნეი გაიცნო... ფროიდის ფლირტი საკმაოდ თავისებური გახლდათ; რამოდენიმე თვის ნაცნობობამ მას ასეთი ბარათი მიაწერინა სატრფოსადმი - "ვიცი, რომ შენ არ ხარ ისეთი ლამაზი, როგორიც მხატვრებსა და მოქანდაკეებს ესმითო". გარდა ამგვარი "არშიყისა", ფროიდს საშინელი ეჭვიანობაც დასაჩემდა და ეს გამუდმებული დავა-კამათის მიზეზი ხდებოდა მოტრფიალე წყვილს შორის. ასეა თუ ისე, ფროიდი მაინც მიჰყვებოდა სიყვარულის დინებას, მაგრამ დაქორწინება მას არაფრით შეეძლო, რადგან ჯიბეში გროშიც კი არ გააჩნდა.
1882 წელს ფროიდი ვენის ჰოსპიტალში იწყებს მუშაობას ექიმის ასისტენტად. იქვე ატარებს ფასიან გაკვეთილებს ყმაწვილი სტაჟიორებისათვის, მაგრამ ეს დიდი ვერაფერი ხეირი იყო მისთვის. ამავე პერიოდში მას ნევროპათოლოგიის პრივატ-დოცენტის წოდება მიენიჭა, მაგრამ არც ამას წაუმატებია რამ მისი ეკონომიური სიდუხჭირისათვის.
1884 წელს, ფროიდს, როგორც იქნა, გამდიდრების იმედი გაუჩნდა. მან ქალაქ მერკიდან ვენაში მანამდე უცნობი ალკალოიდი _ კოკაინი _ ჩაიტანა და მისი აღმოჩენით სახელისა და სიმდიდრის შეძენას აპირებდა, მაგრამ სწორედ მაშინ მისმა საცოლემ დასასვენებლად ისურვა წასვლა და ფროიდიც იძულებული იყო თან გაჰყოლოდა, ასე რომ კოკაინის გამოკვლევის დაწყება მან თავის მეგობრენს კენიგსტენსა და კოლერს სთხოვა, მათ კი ფროიდის დაბრუნებამდე არათუ დაიწყეს, არამედ დაასრულეს კიდეც კვლევა და მსოფლიო სენსაციური ამბის მოწმე გახდა _ კოკაინი ლოკალური ტკივილგაყუჩებისთვის საუკეთესო პრეპარატი აღმოჩნდა.
"არა, მე არ ვემდურიო ჩემს საცოლეს" _ ყოველ დილით იმეორებდა ფროიდი, თუმცა მოგვიანებით თავის მემუარებში მაინც განაწყენებულმა ჩაწერა: "ეს ქალი გახდა იმის მიზეზი, რომ ახალგარდობაშივე არ გავხდიო სახელოვანი!.."
თავისი შემდეგი შანსი ფროიდმა პარიზში დაკარგა, სადაც იგი ექიმ შარკოს კლინიკაში სტაჟირებას გადიოდა, ეს უკანასკნელი კი ისტერიით შეპყრობილ ქალებს მკურნალობდა და ფროიდმაც დააპირა თავისი უნარის გამომჟღავნება ამ გაკაპასებული ქალების მორჯულებაში. მან საცოლეს ისიც კი მისწერა _ "ვენაში მდიდარი და სახელოვანი დავბრუნდები და თავზე დიდი მეცნიერის შარავანდედი მედგმებაო", მაგრამ ეს მხოლოდ სიტყვები აღმოჩნდა, რადგან თავადაც ისტერიაშეპარულმა შარკომ ყურადაც არ იღო ზიგმუნდ ფროიდის თეორიები და ჩვენი თხრობის გმირი კვლავაც ღარიბი და უპოვარი დაბრუნდა სამშობლოში, სადაც ასეთი წყენანარევი ჩანაწერი გააკეთა თავის დღიურში: "პარიზში ჩემმა ფანტაზიამ შესაძლებლობის ზღვარს გადააბიჯა და რა საწყენია, რომ ეს ყოველივე მხოლოდ ფანტაზია აღმოჩნდა". ერთადერთი, რაც მან პარიზიდან თან ჩამოიყოლა, იყო ნებართვა შარკოს შრომების გერმანულ ენაზე თარგმნისა. ფროიდმა რამოდენიმე სქელტანიანი წიგნი თარგმნა ჰიპნოზის შესახებ, თუმცა ამ ხელოვნებას თავად მაინც ვერ დაეუფლა. ვენაში დაბრუნება მძიმე და გაუსაძლისი აღმოჩნდა, ბოლოსდაბოლოს იგი უნდა დაქორწინებულიყო და გააკეთა კიდეც ეს, მაგრამ დიდი ვალების მსხვერპლით, კვლევა-ძიების გაგრძელება აღარ შეეძლო, ექიმები მას ახლოც არ აკარებდნენ ავადმყოფებთან; მართალია, ერთხელ საავადმყოფოს ინსტიტუტთან არსებული ნევროპათოლოგიური სამსახურის ხელმძღვანელობა შესთავაზეს, მაგრამ ფროიდმა უარი განაცხადა, რადგან ეს თანამდებობა, თავისი პრესტიჟულობის მიუხედავად, პრაქიკულად უხელფასო იყო.
...ფროიდს კი ფული სჭირდებოდა!
გამოსავალი იყო ერთი _ კერძო პრაქტიკა. მან განცხადება გამოაქვეყნა გაზეთში - ვკურნავ სხვადასხვა სახის ნერვიულ სნეულებებსო! თავის ბინაში პატარა კაბინეტიც მოაწყო, მაგრამ კლიენტი არავინ ჩანდა, თუმცა ფროიდს სწამდა, რომ გამოჩნდებობდნენ ასეთები და მოთმინებით ელოდა.
და აი _ გამოჩნდნენ პირველნი, რომლებიც მისმა ექიმმა-მეგობრებმა გამოგზავნეს. დაიწყო მკურნალობის სეანსები, მაგრამ ფროიდი მშვენივრად ხვდებოდა, რომ არანაირი შედეგი არ ჰქონდა, როგორც მკურნალს.
- რა ვქნა, მარტა, რა ვქნა? - ეკითხებოდა ძლივსშერთულ ცოლს და თავადვე პასუხობდა - ეგებ სახელმძღვანელოები წავიკითხოო. წაიკითხა კიდეც ერთი ასეთი, ელექტროთერაპიას რომ შეეხებოდა და თითოოროლა შემორჩენილ კლიენტს ელექტროდების დარჭობა დაუწყო.... შედეგი - ნული! შარკოს მსგავსად ჰიპნოზის გამოყენება დააპირა და ისევ უშედეგოდ, რადგან ხალხს თვალს თვალში ვერ უყრიდა. შემდეგ კონცენტრაციის მეთოდი სცადა, როცა ავადმყოფს შუბლზე თითები უნდა შემოაჭდო და იჭვნეულად ჰკითხო - ეს გაწუხებს თუ ისო - და ესეც არ აღმოჩნდა მისი საქმე... ისევე, როგორც მასაჟები, რასაც მთლად იმედგაცრუებულმა მიმართა. ასე გაგრძელდა 1896 წლამდე, სანამ ერთმა პაციენტმა არ უჩივლა, რომ ზედმეტად აფათურებსო ხელებს ჩემს სხეულზე... ასე და ამრიგად გამოირიცხა მისი პრაქტიკიდან ავადმყოფებთან ფიზიკური შეხების მეთოდი.
ამ წარუმატებლობის შემდეგ ფროიდი გონს მოეგო და შეეცადა, რომ მკურნალობის ყოველგვარი უხერხულობანი, თუნდაც საკუთარი თავისათვის, განერიდებინა, ანუ: ავადმყოფს არც შეხებოდა და არც თვალი თვალში გაეყარა მისთვის. საშველი მოინახა - პაციენტი ტახტზე დაეწვინა, თავად კი მის თავთით დამჯდარიყო, მიზეზი კი ის იყო, რომ ავადმყოფს სირცხვილის გრძნობა დაჰკარგვოდა. კიდევ მიზეზი - ექიმის იდიოტური გრიმასები არ დაენახა, როცა ის სულელურ კითხვებს სვამს. სწორედ ეს იყო მეთოდი ლაღი ასოციაციებისა, რაც ქვეცნობიერებას ზეწოლისაგან ათავისუფლებდა; ასე იბადებოდა ძირითადი ნორმები და დოგმები, ახალი პროფესიისა!
ფროიდი ფსიქოანალიზის პრაქტიკას პირველ რიგში საკუთარი ფსიქიკის გაშიშვლებაზე აგებდა. ყოველივე ზემოთქმულის შესახებ მან 1892 წლის 15 მარტს გერმანულ სამედიცინო ჟურნალში ისაუბრა და პირველად იხმარა ცნება "ფსიქოანალიზი".
* * *
ფული ჯერ კიდევ ცოტა შემოსდიოდა, მაგრამ ფროიდი გრძნობდა, რომ საქმეს აზრი დააჩნდა. იგი კვლავაც ბევრს მუშაობდა, წერდა წიგნებს და სტატიებს, ერიდებოდა უაზროდ დროის კარგვას და დღეში 20 სიგარას ეწეოდა.
მისი კაბინეტი უკვე სხვაგვარი გახდა: ტახტი, რომელსაც თავთით სავარძელი ედგა... ჟურნალის მაგიდები ანტიკური სტატუეტებით... ნახატი, რაზედაც შარკოს ჰიპნოზის სეანსი იყო ასახული... და მკრთალი განათება. თანდათანობით ფროიდი სხვა დეტალებსაც იგონებდა, რაც ფსიქოანალიტიკოსის კომფორტს უზრუნველყოფდა. აი, თუნდაც ასეთი: სეანსი ძვირი უნდა ღირდეს. "თერაპიის ღირებულება - ამბობს ფროიდი - დიდ ზეგავლენას უნდა ახდენს კლიენტის ჯიბეზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში საქმე ცუდად წავა." ამის დასადასტურებლად იგი ყოველ კვირას უფასოდ იღებს ერთ პაციენტს და შემდეგ სასოწარკვეთით შლის ხელებს - ასეთ პაციენტს არაფერი შველისო (...თუ რატომ არ შველიდა, ეს ცალკე საკითხია და საგანგებო თეორიების ღირსია, რასაც ფროიდმა შესანიშნავი გამოკვლევები მიუძღვნა და 1930 წელს გოეთეს პრემიაც დაიმსახურა ლიტერატურის დარგში). ერთი სიტყვით, ფროიდი თავის შრომას მეტად ძვირად აფასებდა და ერთი სეანსისათვის 40 კრონს ანუ1 ფუნტსა და 13 შილინგს ახდევინებდა პაციენტს (ამ საფასურად მაშინ კარგი კოსტუმის შეძენა შეიძლებოდა).
თანდათანობით ფროიდმა თავის ხელობის სხვა საკითხებიც დახვეწა. მაგალითად, სეანსის დრო 45-50 წუთით შემოფარგლა. ბევრი პაციენტი მზად იყო საათობით ელაყბა, მაგრამ ფროიდი მათ გარეთ აგდებდა და ამას იმით ხსნიდა, რომ დროის პრესინგი სწორედ ის უებარი საშუალებაა, რაც მათ დაავადებისაგან იხსნიდა. და უკანასკნელი - მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი - ჩაურევლობის, არათანაგრძნობის, გულგრილობის პრინციპი პაციენტის მიმართ. ეს გასაგებიცაა, რადგან თანაგრძნობა დამღლელი და მომაბეზრებელი რამ არის და თავად ექიმის ფსიქიკური მდგომარეობის პირველი საფრთხე გახლავთ. პრაქტიკული ინსტრუქცია კი ასე გამოიყურება: "ფსიქოანალიტიკოსს უნდა შეეძლოს დიდხანს უსმინოს პაციენტს, არ გამოამჟღავნოს არავითარი რეაქცია და მხოლოდ დროდადრო ჩართოს რეპლიკები პაციენტის მონოლოგში. ფსიქოანალიტიკოსმა არასოდეს არ უნდა დააკმაყოფილოს პაციენტი თავისი შეფასებებითა და რჩევებით".
XX საუკუნის დასაწყისში ფროიდმა იგრძნო, რომ ოქროს საბადოს მიაგნო. ფართოდ გავრცელებული ათეიზმი მისთვის კლიენტების არმიას ქმნიდა. ოცნებებში იგი ხედავდა მარმარილოს დაფებს, რაზედაც ოქროს ასოებით დაიწერებოდა მისი ცხოვრების დიადი ფურცლები, მაგრამ დიდება იგვიანებდა. "უკვე 44 წლის ვარ - წერს იგი ერთ-ერთი თავისი მეგობრის, ფლიესისადმი გაგზავნილ მორიგ წერილში - და ვინ ვარ მე? ბებერი ღარიბი ებრაელი, რომელიც ყოველ შაბათს ბანქოზე მკითახაობის ორგიით იქცევს თავს, სამშაბათობით კი ებრაელების საზოგადოებაში ატარებს დროს".
შემობრუნება დიდებისა და ფულისაკენ 1902 წლის 5 მარტს დაიწყო, როცა იმპერატორმა ფრანსუა-ჟოზეფ I-მა ხელი მოაწერა ბრძანებას, რითაც ზიგმუნდ ფროიდს პროფესორის ტიტული მიენიჭა. ეკზალტირებული პუბლიკა ნიაღვარივით მოაწყდა მის სახლს. ფროიდი დღეში 12-14 საათის განმავლობაში მუშაობდა და იძულებული იყო დასახმარებლად ორი ახალგაზრდა თანამზრახველი - მაქს კახანე და რუდოლფ რაიტლერი - მოეხმო. მათ მალე სხვებიც შეუერთდნენ. მცირე ხნის შემდეგ ფროიდი ყოველ ოთხშაბათს რეგულარულად მართავდა თავის სახლში ფსიქოლოგიური საზოგადოების გაკვეთილებს, 1908 წლიდან კი ამ ღონისძიებებს ვენის ფსიქოანალიტიკოსთა საზოგადოება ეწოდა. აქ თავს იყრიდა მთელი დეკადენტური ბომონდი, სხდომებს უძღვებოდნენ არა მხოლოდ ექიმები, არამედ მწერლებიც, მუსიკოსებიც, პოეტებიც, გამომცემლებიც. ძირითადად საუბრობდნენ ფროიდის წიგნების შესახებ, რომლებიც, სხვათა შორის, წიგნის ბაზარზე ნაკლები წარმატებით სარგებლობდნენ (1000 ეკზემპლარი წიგნისა "სექსუალურობის თეორიის სამი ნარკვევი" 4 წლის განმავლობაში ძლივს გაიყიდა). კრიტიკოსები კი აღფრთოვანებით საუბრობდნენ იმ აკრძალული თემების შესახებ (მეძავობა, პორნოგრაფია, მორალის შერყვნა), რაც დეკადენტური მოძრაობის ინტერესთა ცენტრში იყო მოქცეული, ეს უკანასკნელნი კი ფროიდის მეხოტბენი იყვნენ და ამით დიდ პოპულარობას უქმნიდნენ თავის კერპს.
დიდების ზენიტი კი 1922 წელს დადგა, როცა ლონდონის უნივერსიტეტში კაცობრიობის ხუთი ყველაზე დიდი გენიისადმი მიძღვნილი საღამო გაიმართა, ეს ხუთეული კი ასე გამოიყურებოდა - ფილონი, მემონიდი, სპინოზა, აინშტაინი და ფროიდი. ვენაში, ბერგასის ქუჩის მე-19 ნომერი თითქოს მომლოცველთა მექად იქცაო. ფროიდთან სეანსზე ჩასაწერად წერილები მოდიოდა მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნიდან და ეს სეანსები უკვე რამოდენიმე წლით ადრე იყო დაგეგმილი. იგი ამერიკაშიც მიიწვიეს ლექციების წასაკითხად და ჰონორარად 10 000 დოლარი შესთავაზეს, მაგრამ ფროიდმა იცოტავა და ტურნეს ორგანიზატორები იძულებულნი იყვნენ კონტრაქტის ღირებულება გაეზარდათ.
მოვიდა ფულიც, მოვიდა დიდებაც, მაგრამ ყოველივე ამას აზრს უკარგავდა ის მძიმე სენი, რომლის გამოც ფროიდს 1923 წელს მძიმე ოპერაციის გადატანა მოუხდა. ძლიერი ტკივილები კი მაინც არ მოშორდა და მისი ცხოვრება გაუსაძლისი გახდა. იგი ძლივს ლაპარაკობდა და საკვებსაც დიდი გაჭირვებით იღებდა. მისი პოპულარობა კი უკვე ზღვასავით ბობოქრობდა და ეს მხოლოდ მტანჯველი შეგრძნება იყო სიკვდილთან შეჭიდებული დიდი მეცნიერისათვის. ასე მაგალითად, ჰოლივუდის ცნობილმა მაგნატმა სემიუელ გოლდვინმა 100 000 დოლარი შესთავაზა ფროიდს მხოლოდ იმისათვის, რომ მისი სახელი მოეხსენიებინათ ფილმის ტიტრებში, რომელიც კაცობრიობის ყველაზე ცნობილ სატრფიალო თავგადასავლებს ეხებოდა. ფროიდმა მას მრისხანებით განმსჭვალული წერილით უპასუხა და, რა თქმა უნდა, არ მიიღო წინადადება. ასეთივე ხვედრი ერგო გერმანულ კომპანია UFA-ს, რომელმაც თავად ფსიქოანალიზის შესახებ მოისურვა ფილმის გადაღება. 1928 წელს ევროპის ეკრანებზე გამოდის ფილმი "სულის იდუმალებანი". რომლის რეკლამირებისასაც ფართოდ იყენებენ ფროიდის სახელს. ეს ფაქტი ფროიდის განრისხებას იწვევს, იგი ტეხს სკანდალს და კომპენსაციას ითხოვს...
ამასობაში მსოფლიო არენას ფაშისტები ევლინებიან... ბერლინში სახალხოდ წვავენ ფროიდის წიგნებს; მისი ქალიშვილი ანა, რომელიც მამის კვალს გაჰყვა გესტაპოელთა ტყვეობაში ხვდება... ოჯახი ლონდონში გარბის... ჯანმრთელობაც კატასტროფულად უარესდება და 1939 წლის 23 სექტემბერს თავად ფროიდი განსაზღვრავს თავისი სიკვდილის დღეს - მკურნალ ექიმს თავად ავადმყოფის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ ზიგმუნდ ფროიდის სხეულში მორფის სასიკვდილო დოზა შეჰყავს...
(შემდეგი კითხვა რომ გავაცანი ბატონ ელჩს – "დაინტერესებულია თუ არა ისრაელი საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებაში მონაწილების მიღებით–მეთქი" – თან ენაზე ვიკბინე, რადგან ოდნავი იმედის გაცრუება შევატყე ჩემს რესპოდენტს – "ეს პოლიტიკური შეკითხვააო და ჩვენ ხომ შევთანხმდით, რომ...")
მე: ბოდიშს გიხდით, სხვა შეკითხვაზე გადავიდეთ...
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: არა, რადგან მკითხეთ, გიპასუხებთ... ისრაელი, რა თქმა უნდა, მოხარული იქნება, რომ დაეხმაროს საქართველოს ამ ეკონომიკურ კრიზისში. არსებობს უკვე გარკვეული მნიშვნელობის ხელშეკრულებები სოფლის მეურნეობისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების რიგ სფეროებში; არის ვაჭრობისა და სამრეწველო კონტაქტების ჩანასახებიც და მრავალმხრივი ჰუმანიტარული დახმარება... საქართველოს არასტაბილური სიტუაცია რომ არა...
მე: გმადლობთ! (შევაწყვეტინე ბოდიშის მოხდით) რა მნიშვნელობა აქვს ტურიზმს ისრაელის საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და ეკონომიკაში?
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: ისრაელი არის იდეალური ქვეყანა ტურიზმის განვითარებისათვის; შეიძლება ითქვას, რომ ტურიზმი, და განსაკუთრებით შიდა ტურიზმი, ანუ ე.წ. ლაშქრობები ისრაელელთა ისტორიული ტრადიციაა თავის ქვეყნის შესაცნობად. ამ მხრივ მხოლოდ საბერძნეთს შეიძლება შევედაროთ ან შეგვედაროს. შესანიშნავი მრავალფეროვანი პირობებია ჩვენთან ადამიანთა "სასეირო გადაადგილებისათვის" – ზღვა, მთები, უდაბნო... ისრაელის სახელმწიფო სთავაზობს ტურისტებს უაღრესად მოდერნიზებულ სისტემას ტურიზმის სფეროში და შეიძლება ითქვას, რომ ეს ერთ–ერთი ყველაზე სრულყოფილი სიტემაა მთელ მსოფლიოში. ისრაელში ცხოვრობს 5 მილონი ადამიანი, ხოლო ტურიზმის სახით ყოველწლიურად 2 მილიონზე მეტი კაცი ჩადის იქ. ნუ დავივიწყებთ იმასაც, რომ ისრაელი სამი მსოფლიო რელიგიის ცენტრია და ამიტომ დიდი რაოდენობით ჩამოდიან მომლოცველები (პილიგრიმები) მთელი მსოფლიოდან და ესეც ერთგვარი სახეობაა ტურიზმისა – რელიგიური ტურიზმი.
ეს (რელიგიური ტურიზმი) უკვე რაღაც ახალი აღმოჩნდა ჩვენი გაზეთისთვის. შემდეგ მინდოდა მეკითხა, ისრაელის მოქალაქენი შოპ–ტურიზმზე ხომ არ დაბრძანდებიან–მეთქი, მაგრამ ვერ შევკადრე და ასეთი კითხვით ჩავანაცვლე: თქვენ თუ გიყვართ მოგზაურობა და რომელ ქვეყნებში–მეთქი?
ბატონი ბარუხ ბირენბაუმი: როგორც გითხარით, ტურიზმი ჩვენი ისტორიული გამოცდილებაა და მეტსაც გეტყვით – ისრაელის განათლების სიტემაში, ბავშვთა აღზრდაში ეს ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ დაბადებითგანვე მოგზაურები ვართ და ფეხით გვაქვს შემოვლილი მთელი ჩვენი სახელმწიფო. პირადად მე, როგორც ყველა ახალგაზრდა კაცი, არმიაში ვმსახურობდი, ვარ პარაშუტისტი–მედესანტე და მოვლილი მაქვს ისრაელის ტყე და უდაბნო; დიახ, ჩვენ "უდაბნოს მოგზაურები" ვართ! საზღვარგარეთ კი თითქმის ყველგან ვყოფილვარ, მინახავს მთელი ევროპა, უკვე მოვასწარი საქართველოს ღირსშესანიშნაობათა მონახულება (ჯვარი, მცხეთა, გუდარი....), საქართველო ულამაზესი მხარეა დედამიწაზე.
აქ კი შვებით ამოვისუნთქე, რადგან ჩვენს ბუნებას მართლა "არ გაესინჯება კბილი|".
უკანასკნელი კითხვა: არის თუ არა ისრაელში დაინტერესება, რომ საქართველოს ეწვიონ ტურისტებად?
ბატონმა ელჩმა ამ კითხვას ტრადიციული თავაზიანი პასუხი გასცა, თუმცა აქ მხოლოდ ამ პასუხის ოთხიოდე ფრაზას გაგაცნობთ:
– ისრაელელი ტურისტი მეტად განებივრებულია სერვისით...
– თქვენს ქვეყანაში ამჟამად ფათერაკების მაძიებელი თუ ჩამოვა, სამწუხაროდ...
– ტურისტს უნდა დაუმტკიცო, რომ შენ უკეთ მოემსახურები, ვიდრე სხვა, თუ გსურს, რომ გეწვიოს...
– საქართველოს არასტაბილური მდგომარეობა რომ არა...
"პილიგრიმის" მივლინებით ესაუბრა
ალ.ელერდაშვილი
P.S. ზოგადად უზრდელობაა, შეედავო კაცს, რომელიც სიმართლეს ლაპარაკობს!
მადლობა მოვუხადე ბატონ ბარუხ ბირენბაუმს ინტერვიუსთვის, დავემშვიდობე მის მომხიბლავ მდივანს, მაკას, და ჩამოვედი დაბლა, საქართველოში... ცხელოდა თბილისში და კიდევ უფრო დაბლა დავეშვი, მეტროს ვაგონებში მგზავრობით "განებივრებული", ერთმანეთს ჩახუტებული ქართველებისკენ...
3. "ფანტაზია" -
გამოდიოდა 1996-2006 წლებში, სულ 400 ნომერი გამოვიდა
#33 (59) - 1997 წელი
"ფანტაზიის დიდოსტატები"
3. "ფანტაზია" -
#33 (59) - 1997 წელი
"ფანტაზიის დიდოსტატები"
ფანტაზიის დიდოსტატები ("ფანტაზია" #232)
აგატა კრისტი
მის ხასიათში ყველაზე თვალში საცემი მეტისმეტი მორცხვობა იყო. ძირითად ინსტინქტად კი მეტისმეტი პასუხისმგებლობა შეიძლება ჩაითვალოს. მთავარი უარყოფითი თვისება ჭამისადმი მეტისმეტი ტრფიალი გახლდათ... ძირითადი საქმე - მოგზაურობა და მეტისმეტი ადგილმონაცვლეობა. სახელი კი გაითქვა იმით, რომ მეტსიმეტად დიდი რაოდენობის მკვლელობებში "მიიღო მონაწილეობა..."
საინტერესო იცით რა არის? - ადრეული ბავშვობიდან დაწყებული ღრმა მოხუცებულობამდე აგატას ესიზმრებოდა ერთი და იგივე კაცი, რომელიც არასოდეს ენახა თვალით. მან ამ კაცს ასეთი განსაზღვრება მოუძებნა - ადამიანი პისტოლეტით ანუ ადამიანი-მკვლელი, თუმცა ამას არანაირი საფუძველი არ გააჩნდა, რადგან იმ კაცს არასოდეს არავინ მოუკლავს. ესიზმრებოდა, რომ ოჯახურ ჩაისსმაზე ან მხიარულ პიკნიკზე უეცრად მას მოევლინებოდა ის კაცი, რომელიც იქ არ უნდა ყოფილიყო. ყველაზე საშინელი კი ის გახლდათ, რომ ადამიანი-მკვლელის სახეს მისთვის საყვარელი პიროვნებები იძენდნენ ხოლმე. იღვიძებდა პატარა აგატა და ცხარე ცრემლით ტიროდა... "მის აგატას კვლავ ის პისტოლეტიანი კაცი ესიზმრა!" - მშვიდად განაცხადებდა ხოლმე საუზმის მაგიდასთან ძიძა ნენი.
ამგვარი რამ მით უფრო საოცარი იმიტომ გახლდათ, რომ აგატა მერი კლარისა მილერი ისეთ გარემოში იზრდებოდა, სადაც ყველაფერი სიყვარულით იყო გაჟღენთილი. მამას უყვარდა დედა (...და კიდევ აგატა, მისი ძმა მონტი და მისი და მეჯი); დედას უყვარდა მამა (... აგატაც, მონტიც და მეჯიც), ორივე ბებიაც ჭკუას კარგავდა მამიკოსთვისაც და დედიკოსთვისაც (...აგატასთვისაც, მონტისთვისაც და მეჯისთვისაც). მოგვიანებით აგატამ სახალხოდ განაცხადა, რომ მის ბავშვობაში აუსრულებელი სურვილი არ ყოფილა!
განა ბევრ ბავშვს შეუძლია დაიკვეხოს ასე?
* * *
დედა საქსოვს მიუჯდებოდა ხოლმე, მამა კლუბში წავიდოდა, ძიძა ბავშვებს დასდევდა, იორქიშირული ტერიერი ტონი კი ეზო-მიდამოს დარაჯობდა; და ირგვლივ შეუბღალავი სიმშვიდე სუფევდა! ტონი კი (ტერიერზე მოგახსენებთ) სულ პატარა ლეკვი იყო, აგატას რომ აჩუქეს; გოგონას ბედნიერებისაგან თავბრუ დაესხა და ხმის ამოღება ვერ შეძლო; მან, რა თქმა უნდა, თავისებურად გამოხატა ეს აღტაცება ანუ გაიქცა და გაშორდა იქაურობას...
- ხომ არ შევაშინეთ ბავშვი, კლარისა? - ანერვიულდა მამა.
- არ ვიცი, არ ვიცი ფრედერიკ! - პასუხობდა დედა - აგატა ძალზედ უცნაური ბავშვია...
ამ დროს კი აგატა ტუალეტში იყო ჩაკეტილი, სახეს ხელებით იფარავდა და აღტაცებული ჩურჩულებდა - "მე ახლა ძაღლი მყავს... ნამდვილი ცოცხალი ძაღლი!" - და იცით რატომ? ხუთი წლის ასაკში მას უკვე ჩაგონებული ჰქონდა, რომ კარგმა ინგლისელმა გოგონებმა თავისი ძლიერი ემოციები გარეშე თვალთაგან უნდა დამალოს; უბრალოდ ის არ იცოდა, თუ სად შეიძლებოდა ამ ემოციების დამალვა და საამისოდ ტუალეტზე უკეთესი ადგილი ვერ მოძებნა.
დიახ, აგატი იყო კარგი ინგლისელი გოგონა, მაგრამ, მისდა საუბედუროდ, წარმოსახვის მეტისმეტი ოდენობა ჩვეულებრივი ბავშვობის გატარების საშუალებას არ აძლევდა. საკმარისი იყო დედას რაიმე ახალი ინტერესი გასჩენოდა (...დედა კი სულ დაინტერესებული იყო ხან ახალი ფილოსოფიური მოძღვრებით, ხან ახალი რელიგიით, ხან ხელოვნების ახალი ტალღა გაიტაცებდა მის ცნობიერებას....) და აგატას ეჩვენებოდა, რომ მთელ მათს უზარმაზარ მამულში, მთელ ქალაქ ტორკში და, შესაძლოა, მთელ ინგლისშიც იგი არავის აღარ სჭირდებოდა, რომ იგი ყველაზე ობოლი და მიუსაფარი ბავშვია ამქვეყნად.
აგატას ფანტაზიის ავადმყოფურ მიმოხვრას ვერც ვერავინ ამჩნევდა. თვით ძიძა ნენიც კი, რომელიც ბრიტანული აღუშფოთველობის კლასიკურ მაგალითს წარმოადგენდა, უყურადღებოდ ტოვებდა გოგონას სევდას. თუმცა იყო ნათელი დღეებიც, და საღამოებიც, როცა დედა მოიცლიდა და ყოველ ჯერზე სულ ახალ და ახალ ზღაპრებს უყვებოდა გოგონას! ეს მთელი ზარზეიმი იყო ბავშვის ცხოვრებაში, რადგან ძილის წინ ძიძა მას ერთი და იგივე ექვს ზღაპარს ჩამოურაკრაკებდა ხოლმე და როცა თხრობის სურვილი არ ჰქონდა, ბიბლიას სჩრიდა ხელში. მაგრამ მაინც უყვარდა გოგონას ნენი!
და ერთხელ, ნენისთან ერთად რომ სეირნობდა, ისინი შემთხვევით მეზობელი არენდატორის ნაკვეთში გადავიდნენ, იმ კაცმა კი არც აცია და არც აცხელა და დაუპატიჟებელ სტუმრებს გასძახა:
- აქედან თუ არ წახვალთ, ცოცხლად გადაგსანსლავთო!
ეს იყო და ეს!... აგატას კი სამი დღის განმავლობაში ელანდებოდა, თუ როგორ შთანთქავდა ბოროტი არენდატორი მის საყვარელ ძიძას და როგორი მადიანი თვალებით იმზირებოდა მის გადასაყლაპავადაც... გოგონა თითქოს დამუნჯდა, ხმას აღარავის სცემდა და ემოციების დასამალავად კვლავ ნაცნობ "თავშესაფარში" დარბოდა.
სულ მალე კი ძიძა ნენი გათხოვდა, მამა სადღაც მივლინებაში გაუჩინარდა, დედა რაღაც ახლადგამოჩეკილ "მოძღვრებას" ჩაუღრმავდა და აგატას ისღა დარჩენოდა, რომ მზარეულ ჯენისთან საუბარში გაეტარებინა დღეებიც და საღამოებიც. ამის მიზეზი ეგებ ისიც იყო, რომ ჯეინი მეტისმეტად გემრიელ პუდინგს ამზადებდა? ასეა თუ ისე, იმ დღიდან აგატასთვის ჭამა სიამოვნებადაც იქცა და დამშვიდების უპირველეს საშუალებადაც...
* * *
ბებიების შესახებ ჯერ არაფერი გვითქვამს?
დიახ, აგატას ორი უმშვენიერესი ბებია ჰყავდა, რომლებიც მეუღლეების გარდაცვალების გლოვობდნენ და შავ სამოსს ტანიდან არ იშორებდნენ. "მსუქანი შავი ქალები" - ასეთებად დარჩნენ ბებიები მომავალი მწერლის წარმოსახვით სამყაროში.
განსაკუთრებით ივლინგში უყვარდა აგატას წასვლა, სადაც ბებია მარგარეტი ცხოვრობდა...
ერთხელ ჟურნალისტებმა აგატა კრისტის ჰკითხეს - იყო ვინმე რეალური პიროვნება ამქვეყნად, ვისაც მან მის მარპლი მიამგვანა?
პასუხი ასეთი გახლდათ:
"ერთხელ საკუჭნაოში ბებია მარგარეტის ძველ ნივთებში ვიქექებოდი და მისი გაცრეცილი თეატრალური ჩანთა გავხსენი, საიდანაც ტკბილი ორცხობილას ნაფხვენები, ორი პენი და ჩრჩილის დაჭმული აბრეშუმის ზონრები გადმოიყარა... სასადილო ოთახში რომ გავედი, იქ ბებიის ნაცვლად მის მარპლი დამხვდა."
ივლინგი იმითაც იყო საამოდ სახსენებელი, რომ იქ ყოველთვის ბარაქიანად უმასპინძლდებოდნენ სტუმარსა თუ მასპინძელს. საკვებ-სასუსნავით განებივრებულ აგატას ბებიის სამფლობელოში ცოცხალი ზღაპრების თამაშიც უყვარდა, სადაც ძველი ხავერდგადაკრული დივანი თვალის დახამხამებაში აღმოსავლელი სულთნის ტახტად იქცეოდა ხოლმე, თუთიყუში კი მის ბრძენ მრჩეველად...
* * *
ერთხელ ათი წლის აგატა კონცერზე უნდა გამოსულიყო, როგორც თავისი კლასის საუკეთესო პიანისტი. კონცერტამდე დიდი ხნით ადრე დაეწყო პანიკური შეტევები გოგონას, მას ამშვიდებდნენ, ამხნევებდნენ, არიგებდნენ და ასე ძალისძალობით გაიყვანეს სცენაზე. აგატამ კი დახედა კლავიშებს, შემდეგ დარბაზს მიმოავლო თვალი და გაქვავდა... იგი სცენიდან გაიტანეს, ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით. საღამოს კი გოგონას სიცხემ აუწია, ოფლი თვარივით მოასკდა და... ერთხელ და სამუდამოდ დადგინდა, რომ აუდიტოირის წინაშე გამოსვლა მისი საქმე არ არის!
საერთოდ კი უნდა ითქვას, რომ, მიუხედავად ყოფიერი იდილიისა, აგატას სწავლა-განათლებაზე საგანგებოდ არავინ ზრუნავდა. მასთან ხანდახან თუ ჩამოჯდებოდა ბებია და ასოების ხატვით (ასოების ხატვა მათი ოჯახური ტრადიცია იყო) შეიქცევდა თავს. მამა თუ სახლში იყო, გოგონას არითმეტიკაში ავარჯიშებდა, უფრო სწორად ამა თუ იმ ლოგიკური თამაში-თავსატეხით, შარადით, რებუსით ან კრიპტოგრამით ამოწმებდა აგატას წარმოსახვის დონეს... როგორც თვითმხილველბს არაერთხელ აღუნიშნავთ, ციფრებისა და რიცხვების თავსამტვრევ კომბინაციებს, როგორც წესი, აგატა უფრო მალე უღებდა ალღოს, ვიდრე "ყოვლისმცოდნე მამა".
* * *
აგატას ბავშვობა დასრულდა მაშინ, როცა უეცრად მამა გარდაეცვალა!...
ქმრის სიკვდილმა სასოწარკვეთილებაში ჩააგდო კლარისა; მან თითქოს დაკარგაო ცნობიერება და აგატას საფიქრალად ექცა, რომ დედას სადმე ტრამვაი არ დასჯახხებოდა ან საღამოს გზა ვეღარ გამოეკვლია შინისაკენ...
რა თქმა უნდა, ფინანსურმა პრობლემებაც წალეკეს მათი ოჯახი. ის დროც მოახლოვდა, როცა აგატა ცხოვრებაში უნდა გამოსულიყო, ამას ზედ ექიმის რჩევაც დაერთო, რომელმაც კლარისა მილერს დაჟინებით მოსთხოვა, რომ გარემო და ჰავა შეეცვალა. ასე და ამრიგად აგატა ეგვიპტეში მოხვდა. ამგვარი ნაბიჯი გამართლებული იყო თუნდაც იმით, რომ ცხოვრება კოლონიაში ბევრად უფრო იაფი ღირდა და შემოსავალ-გასავალს შორის სხვაობა დიდად არ იყო შემაშფოთებელი.
თავისი ცხოვრების "პირველი სეზონი" აგატამ კაიროში, ახალგაზრდა ოფიცრების, არქეოლოგების და აღმოსავლეთმცოდნეების გარემოში გაატარა. ამ საზოგადოებას ყურადღების გარეშე არ დარჩენიათ ერუდირებული, მომღიმარი, დახვეწილი და ამავე დროს საოცრად მორცხვი ქალიშვილი; აგატა სიამოვნებით ესწრებოდა ამ ხალხის თავშეყრას და ხელიდან არ უშვებდა საშუალებას,რომ ნაირგვარ მეჯლისებსა და წვეულებებს დასწრებოდა. ასე იშვა მის ცხოვრებაში კიდევ ერთი (უცნაური) გატაცება - იგი განუზომელი ინტერესით ადევნებდა თვალს ადამიანებს... ოღონდ შორიდან.
ერთხელ ერთ წვეულებაზე მას მხიარული, ყმაწვილი კაცი გაეცნო. მან მთელი საღამო უტრიალა აგატას და ბოლოს სახლამდეც მიაცილა. სახლში რომ შევიდნენ ყმაწვილმა კლარისას განუცხადა:
"ჩაიბარეთ თქვენი ქალიშვილი... მან ადვილად შეისწავლა ცეკვის პირველი ილეთები, ახლა ისღა რჩება, რომ მას ლაპარაკი აწავლოთო".
* * *
ამ გენიალური ქალბატონის თვისებათა შორის იყო კიდევ ერთი საინტერესო შტრიხი - მას საერთოდ არ შეეძლო საკუთარი სიმპათია-ანტიპათიის გამომჟღავნება. ჯერ კიდევ ბავშვობაში, როცა მას მეზობლად მცხოვრები, ცისფერთვალება ყმაწვილი, სახელად ფილიპი, შეუყვარდა, მისი დანახვისა და მოსვლისთნავე აგატა შორდებოდა იმ არემარეს და თავქუდმოგლეჯით გარბოდა; ხოლო როცა ოჯახი სასადილო ოთახში იკრიბებოდა და აგატას ფილიპთან ერთად უწევდა მაგიდასთან ჯდომა, იგი ზურგს აქცევდა ხოლმე ყმაწვილს და არაფრის დიდებით არ იყურებოდა მისკენ. ეს როგორღაც დედამაც შენიშნა და აგატა დატუქსა - თუ ვერ იტან ამ ბიჭს, თავაზიანად მაინც მოიქეციო...
"ვერ იტანო?!..." - ვერ იტანდა კი არა ჭკუას კარგავდა მისთვის.
* * *
1911 წელს მოხდა სასწაული და აგატამ საპასუხო გრძნობები გამოამჟღავნა ერთი ასაკოვანი, წესიერი, ჭკვიანი კაცის მიმართ, რომელსაც სახელად... თუმცა მის სახელს არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, რადგან აგატა ცოლად სულ სხვა კაცს გაჰყვა.
1912 წლის 12 ოქტომბერს აგატა კრისტი თავის სიყვარულს შეხვდა, უფრო სწორად მას ეს სიყვარული თავზარივით დაეცა... გაცნობის დღიდან ერთი კვირაც არ იყო გასული, რომ ყმაწვილი, სახელად არჩიბალდი, აგატას დედას ესტუმრა ქალიშვილის ხელის სათხოვნელად. ოჯახი ამ ფაქტმა გააოგნა, რადგან ამ კაცს არ ჰქონდა არც ფული, არც საზოგადოებრივი სტატუსი და არც რაიმე განსაზღვრული საქმიანობა. მაინც ვინ იყო იგი? ვინ და კაცი, რომელიც მაშინ ჯერ კიდევ არარსებულ სამეფო საავიაციო ჯარებში აპირებდა სამსახურს. ასეა თუ ისე, აგატამ თანხმობა გამოთქვა და მათი ნიშნობის ცერემონიალიც შედგა, რასაც მოჰყვა ლოდინი იმ დღისა, თუ არჩი როდის იშოვიდა ქორწილისათვის აუცილებელ ფულს. მთელი ეს მოლოდინი კი დანიშნულთა შორის მგზნებარე წერილების გაცვლა-გამოცვლას მოხმარდა; სხვათა შორის, ამ წერილებში არაიშვიათად ვნებები ისეთ უკიდურესობას აღწევდა, რომ ხან ერთი და ხან მეორე მხარე, ქორწილის გადავადების შემთხვევაში თვითმკვლელობით აშინებდა მთელ სამყაროს.
არჩიზე ფიქრის მცირეოდენი განელებისათვის აგატამ ფარმაკოლოგიის შესწავლა დაიწყო. გაიარა სააფთიაქო საქმის მთელი კურსი და პრაქტიკაზე ყოფნისას ისეთი უცნაური და მრისხანე პერსონაჟი გაიცნო, რომელიც მთელი ცხოვრების მანძილზე დაამახსოვრდა. ეს ბებერი აფთიაქარი შხამების საუკეთესო მცოდნედ ითვლებოდა. ყველაზე მთავარი კი ისაა, რომ კლიენტებისათვის სულ სხვა წამლებს ამზადებდა, ვიდრე რეცეპტით იყო გათვალისწინებული. ერთხელ აგატამ შენიშნა, რომ ეს კაცი იმდენად "შეცდა" პროპორციების დაცვისას, რომ შედეგი ძალზედ სავალალო უნდა ყოფილიყო. აგატამ, ვითომ შემთხვევით, დამზადებულ წამალს ხელი ჰკრა და ამით უბედურებისაგან გადაარჩინა მისი მომხმარებელი. ერთხელ იმ ბოროტმა აფთიაქარმა, რაღაც ტრაბახისა და ნიშნის მოგების მიზნით, აგატას აჩვენა პატარა ბოთლი, რაშიც მომაკვდინებელი სითხე იყო მოთავსებული და ამაყად განუცხადა, რომ ეს არის კურარე, მისი "შემოქმედების" მთავარი ღირსშესანიშნაობა...
ერთი სიტყვით, ამ ცხოვრებისეულმა ეპიზოდმა განაპირობა ის, რომ შხამი და ნაირგვარი ქიმიკატები აგატას სალიტერატურო საქმიანობაში თითქმის გამუდმებით იჩენდა თავს.
* * *
ამასობაში დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი. აგატას მთელი ცხოვრება დაჭრილებისა და ავადმყოფების მოვლით შეევსო. მისი თავქარიანი საქმრო კი, როგორც იქნა, ჩარიცხეს მფრინავთა რიგებში და საბრძოლოდ გაიწვიეს. დიახ, ნამდვილად თავქარიანი იყო ეს კაცი და, შესაძლოა, ეს თვისება ეხმარებოდა კიდეც იმაში, რომ გმირობა გმირობაზე ჩაედინა და 1915 წელს დამსახურებული შვებულებაც მიეღო. არჩიბალდი, რა თქმა უნდა, აგატასთან ჩავიდა, გაუგონარი თავხედობით დაარწმუნა ადგილობრივი მღვდელი, რომ უმოკლეს ვადაში უნდა დაეწერა მათთვის ჯვარი, მხოლოდ სამი დღე გაატარა ახლადშერთულ ცოლთან და ამ სამი დღის განმავლობაში სამჯერ მაინც მოახერხა სამუდამო განშორების "სტატუსის" მქონე აყალმაყალი აეტეხა ოჯახში...
მათი ქალიშვილი 1919 წელს დაიბადა. მას სახელად როსალინდა მარგარეტ კლარისა დაარქვეს... სულ რაღაც ორიოდე წლის იყო, როსალინდა, როცა მშობლებმა გოგონა ბებიას მიაბარეს და თავად მსოფლიოს მოსავლელად გაემგზავრნენ...
მოგზაურობიდან დაბრუნების შემდეგ გაირკვა, რომ მეჯის, აგატას დას, საკუთარი პიესის დადგმა მოეხერხებინა ლონდონის ერთ-ერთ პრესტიჟულ თეატრში. ეს ფაქტი სასიხარულოც იყო აგატასთვის და შურისაღმძვრელიც, რადგან იგი შინაგანად გრძნობდა, რომ მეჯიზე ბევრად უკეთესი წერა შეეძლო.
* * *
აგატას პირველ წიგნს დიდი წარმატება ხვდა წილად და მათ შორის ფინანსურიც, რამაც შექმნა იმის პირობები, რომ ბოლოსდაბოლოს საკუთარი სახლი შეეძინა უკვე ჩამოყალიბებულ მწერალ ქალს. ეს სახლი ლონდონის მახლობლად, პრესტიჟულ რაიონში მდებარეობდა. მართალია, მეზობლები ამბობდნენ, რომ მისი მობინადრენი აუცილებლად რაიმე უბედურებაში ეხვეოდნენ ხოლმე, მაგრამ არჩიბალდს არაფრის დიდებით არ სურდა იქიდან წასვლა, რადგან იმ სახლის შემოგარენში გოლფის შესანიშნავი მოედნები იყო. ასე რომ აგატამ საკუთარ თავს არცთუ ხუმრობით "გოლფის ქვრივი" შეარქვა.
არჩი თამაშობდა გოლფს, აგატა კი ქალიშვილთან ერთად უვლიდა სახლსა და პატარა ბაღს, რომლის გამშვენიერებასაც დიდ ყურადღებას უთმობდა. სახლის ავბედიანობა კი აღარც ახსოვდა მანამ, სანამ ერთ მშვენიერ დღეს ქმარმა არ განუცხადა, რომ უყვარს სხვა, ახალგაზრდა ქალბატონი ნენსი ნილი, რომელიც გოლფის თამაშისას გაიცნო...
საოცარია, მაგრამ აგატას პირველად უმტყუნა გონებამაც და ლოგიკურმა აზროვნებამაც; მან არ იცოდა, რა მოემოქმედებინა, გაშორებოდა თუ არა ქმარს. ამას ზედ დაერთო ისიც, რომ ორიოდ დღეში აგატამ დედის სიკვდილი შეიტყო. მოხდა ისიც, რომ მის ფსიქიკაში საოცარი გარდაქმნები მოხდა და კვლავ იმ პისტოლეტიანი კაცის ზმანება აეკვიატა... და პარასკევს, 3 დეკემბერს, აგატამ აიძულა შინამოსამსახურე, რომ სახლიდან გასულიყო, თავად კი გაურკვეველი მიმართულებით გაუჩინარდა... მთელი ღამის ლოდინის შემდეგ აგატას დაკარგვის ამბავი პოლიციას აცნობეს, დაიწყო ძებნა და მისი გადაბრუნებული მანქანა გზიდან გადავარდნილი იპოვეს. გამოიძახეს არჩი და, რა თქმა უნდა, ეჭვიც მიიტანეს მასზე... ერთი სიტყვით, საზოგადოება აღშფოთდა, რადგან მისი საყვარელი მწერალი აღარსად ჩანდა.
...რამოდენიმე კვირის შემდეგ აგატა კრისტი ერთ პატარა ქალაქში იპოვეს, სადაც იგი შეთხზული სახელით ცხოვრობდა, თუმცა მთავარი ისაა, რომ გონებაზე ბინდი გადაჰფენოდა და თვით საყვარელ ქალიშვილსაც კი ვეღარ სცნობდა.
* * *
მკურნალობის შემდეგ დაიწყო მორიგი და დამაგვირგვინებელი ეტაპი აგატა კრისტის ცხოვრებისა, რომლის დროსაც მის მთავარ საზრუნავს ნაირგვარი თავსატეხის მოგონება და ადამიანური ღალატის გაანალიზება შეადგენდა. მისი წიგნები უკვე ძალიან კარგად იყიდებოდა და მარტოდ დარჩენილ ქალს ყველა ფინანსურ პრობლემას უხსნიდა. შეიძლება ითქვას, რომ `ფულის შოვნა~ აგატა კრისტის ლიტერატურული საქმიანის აუცილებელი მხარე გახდა და იგი არც მალავდა ამას, ცხოვრობდა ხელგაშლილად, ბინას ბინაზე იცვლიდა და ძალიან ბევრს მოგზაურობდა. ზამთარს, როგორც წესი, მახლობელ აღმოსავლეთში ატარებდა და ერთ-ერთი ასეთი ვოიაჟისას აგატამ ახალგაზრდა არქეოლოგი მაქსიმილიან მელოუნი გაიცნო...
* * *
ამბობენ - აგატა კრისტის, დეტექტივები კი არა, "ქალური რომანები" რომ ეწერა, მის შემოქმედების მუზა სწორედ ეს ახალგაზედა არქეოლოგი გახდებოდაო. მართალია, აგატა არჩის ღალატის გამო, მამაკაცებს ახლოსაც აღარ იკარებდა, მაგრამ ამ შემთხვევაში ბედისწერამ თავისი გაიტანა და აგატამ და მაქსიმილიანმა 1930 წელს იქორწინეს.
მათ შორის სხვაობა ასაკში 15 წელს შეადგენდა...
დიახ, ერთმანეთისათვის დაბადებულმა ორმა ადამიანმა, როგორც იქნა ერთმანეთი იპოვა. შვილები მათ არ ჰყოლიათ, ისინი სულ ერთად იყვნენ და ცხოვრებას გამუდმებულ მოგზაურობაში ატარებდნენ.
* * *
სამეფო ისტორიულ საზოგადოებაში აგატას სახელოვანი მეცნიერის მეუღლედ მოიხსენიებდნენ; შვილიშვილებისა და შვილთაშვილებისათვის იყო უბრალოდ ნიმა, მთელი მსოფლიოს მილიონი მკითხველისათვის კი, რომლებიც მას ყველა ქვეყნიდან უგზავნიდნენ მოსაკითხ ბარათებს იწოდებოდა მხოლოდ ასე - "აგატა კრისტი - გენიალური მწერალი!"
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
თავხედი ბიჭუნა
XIX საუკუნე: ველური დასავლეთისაკენ დაძრული ბრბოები, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის ომი, უიტმენის საოცარი პოეზია, სოკოებივით მომრავლებული ბირჟები, ო,ჰენრისეული ენაკვიმატი არამზადები... ხმაური, მოძრაობა... და ყველაფერზე ბატონობს მისტერ კოლტი და მისტერ დოლარი!... თომას ალვა ედისონი ამ ორომტრიალში, 1847 წელს ოჰაიოს შტატის ერთ დასახლებულ პუნქტში, სახელად - მილანში, დაიბადა, ვაჭრის ოჯახში. ისევე, როგორც ტომ სოიერი - მისი ცნობილი თანამედროვე მარკ ტვენის წიგნიდან, თომას ედისონიც თავხედი და ყალთაბანდი ბიჭი იყო. ერთხელ, მრავალი წლის შემდეგ, დიდების ზენიტში მყოფ ედისონს ჰკითხეს - "თქვენ ისეთი ბიჭი ხომ არ იყავით, ნახევარი დიუმის სისქის მქონე ყუთით ყალბ კანფეტებს რომ ყიდდნენო" და ედისონმა უპასუხა: "ჩემს ყუთებს ყოველთვის ერთი დიუმი ჰქონდაო სისქე..."
სკოლაში მას დებილად თვლიდნენ, რადგან იგი კატეგორიული წინააღმდეგი იყო იმისა, რომ კლასის წინაშე ზეპირად ეთქვა ლექსები; შემდეგ კოლბა შეარქვეს, ქიმიის ცდებით გატაცებისა გამო. ეს ცდები კი მან მშობლების მიერ ნაჩუქარი "ნორჩი ქიმიკოსის" კომპლექტით კი არ დაიწყო, არამედ იმით, რომ ბოსტნეულის ქუჩა-ქუჩა ვაჭრობით 600 დოლარი დააგროვა. სახლის სარდაფში მან ლაბორატორია მოაწყო, სადაც ყოველ კოლბაზე დიდი ასოებით წააწერა - "შხამი". ერთხელ მან მოისურვა იმ თეორიის შემოწმება, რომლის თანახმადაც ნივთიერებებს შუძლიათ აირებად გადაქცევისას ამა თუ იმ საგანს ფრენა დააწყებინონ. ამ ექსპერიმენტის ჩატარების იდეა თომასმა თავის საუკეთესო მეგფობარს მიხაელ ოატეს გაანდო და დაარწმუნა, რომ თუ იგი ზეიდლიცის ფხვნილის დიდ დოზას მიიღებდა, მას შეეძლებოდა მცირე ხნით ცაში აფრენილიყო... იმ მეგობარმა კი მიირთვა აღნიშნული ფხვნილი, რომელიც სელტერის წყლის წარმოებაში გამოიყენებოდა, მაგრამ ცაში აფრენის ნაცვლად ძირს დაეცა და ტკივილებისაგან დაიკრუნჩხა... ამას თომასის ცემა მოჰყვა... და შემდგომშიც არაერთხელ უცემიათ თომას ალვა ედისონი...
* * *
15 წლის ედისონმა გაზეთების გაყიდვა დაიწყო, მოგვიანებით კი ყვველაზე ახალგაზრდა გამომცემელი გახდა მსოფლიოში პირველი(!) სარკინიგზო გაზეთისა, რომელიც ოპერატიულად ვრცელდებოდა მთელ შუა დასავლეთში მატარებლებთან ერთად. მისმა საქმემ მოგების მოტანა დაიწყო, მაგრამ მალევე წააწყდა უსიამოვნებას. ერთხელ იმ ფელეტონის ადრესატი, რომელიც ედისონმა გაამასხრა, ყმაწვილ გამომცემელს გზაში დახვდა და მაგრად დაჟეჟა, მაგრამ ეს არ აკმარა და ყინულივით ცივ წყალშიაც გადააგდო, როს შედეგადაც ედისონს ფილტვების ანთება დაემართა... ამის შემდეგ მან ფიცი დადო, რომ არასოდეს გაეკარებოდა პრესას.
სისტემატური განათლების უქონლობა, რამაც ედისონს საშუალება არ მისცა ფუნდამენტალური მეცნიერი გამხდარიყო, ტექნიკური და საქმოსნური საზრიანობითა და უსაზღვრო ენერგიით კომპენსირდებოდა. ამას ემატებოდა ისიც, რომ თომასს ხატვის ნიჭი და საოცარი მეხსიერება ჰქონდა.
გასაღების ვირტუოზი
ჭაბუკმა ედისონმა ტელეგრაფისტად დაიწყო მუშაობა. სამოქალაქო ომში იგი არ გაიწვიეს, რადგან ცალი ყურით საერთოდ არ ესმოდა (ერთხელ ტრამვაის კონდუქტორმა ედისონი ყურით შეათრია ვაგონში, რის შედეგადაც იგი ცალმხრივ დაყრუვდა, მაგრამ ეს მას არ უშლიდა ხელს ვიოლინოზე დაკვრაში). ასე დაიწყო თომასის წანწალი სხვადასვა შტატში; მაშინ ტელეგრაფისტობა პრესტიჟული პროფესია გახლდათ და იგი ყველას ზემოდან დასცქეროდა, თუმცა გაამაყების სხვა საბაბიც გააჩნდა, რადგან პატარ-პატარა პიესების წერაც შეეძლო და ამით საკმაო ფულს შოულობდა.
1864 წელს ედისონმა პირველი სამსახურეობრივი გამოგონება შექმნა; ეს იყო მოწყობილობა, რის წყალობითაც ხაზზე მყოფი უფროსი ტელეგრაფისტი დარწმუნებული იყო, რომ ედისონი მუშაობს, არადა ამ დროს ამ უკანასკნელს ტკბილად ეძინა. ეს თავხედი გამომგონებელი 21 წლის რომ გახდა, ბოსტონში ჩავიდა და იქაური სატელეგრაფი კომპანია "ვესტერნ იუნიონის" უფროსის კარი ფეხით შეაღო.
- ვინა ხარ, შე ეშმაკის კერძო?! - დაიბღავლა კომპანიის შეფმა.
- მე თომას ედისონი ვარ და აქ სამუშაოდ მოვედი! - ამაყად განაცხადა მან, რადგან იმ რეგიონში მისი სახელი უკვე ყველას სმენოდა. შეფმა მაინც მოისურვა გამოცდის ჩატარება და თომასი ნიუ-იორკის ხაზზე დასვა. ნიუ-იორკიდან კი მას ყველაზე გამოცდილი ტელეგრაფისტი დაუკავშირდა და ასე დაიწყო ოთხსაათიანი დუელი, რომლის განმავლობაშიაც ედისონი ყოველი ნახევარი საათის შემდეგ თავის მოწინააღმდეგეს ტემპის გაზრდას სთხოვდა... მერვე ტემპზე ნიუ-იორკელი ტელეგრაფისტი თომასს დანებდა!...
"ვესტერნ იუნიონში" მუშაობისას ედისონი განაგრძობდა ქიმიურ ცდებს და საამისოდ კანტორის მეორე სართულზე ლაბორატორია ჰქონდა მოწყობილი. ძინ! - და ბორის მჟავით სავსე ბოთლი თაროდან ვარდება, მჟავა კი უფროსის ოთახში ჟონავს... ბუნებრივია, ამგვარ ქმედებებს შედეგი მოსდევს და თომასს სამსახურიდან ათავისუფლებენ - "ჩვენ ტელეგრაფისტები გვჭირდება და არა ექსპერიმენტატორებიო!".
...სხვათა შორის ბოსტონის "სატელეგრაფო ლაბორატორიაში" ედისონმა კიდევ ერთი გამოგონება შექმნა: ტარაკნებისაგან შეწუხებულმა ჭაბუკმა კედელზე ორი ფირფიტა ჩამოკიდა, რომლებიც აკუმულატორის "პლიუსთან" და "მინუსთან" შეართა. მოკლე ჩართვა ფირფიტებს შორის ტარაკანას ფერფლად აქცევდა ხოლმე... ამ გამოგონების შესახებ ვიღაც კორესპონდენტმა ადგილობრივ გაზეთში დაწერა; ტარაკნების ელექტროდასჯის ამბის გახმაურებამ კომპანიის შეფი შეაშინა და განკარგულება გასცა, რომ მის ორგანიზაციაში ტარაკნები ამ წესით აღარ დაეხოცათ... რამოდენიმე წლის შემდეგ კი ედისონმა ტენდერი მოუგო ჯორჯ ვესტინჰაუზს და ამერიკული თემიდისათვის შექმნა ელექტროსკამი... რაზედაც სიკვდილით უამრავი ადამიანი დასაჯეს.
რა ღირს გამოგონება?
1869 წელს ედისონი ნიუ-იორკში ჩავიდა, მას ჯიბეში გროშიც არ ედო და ასე მოხვდა საბირჟო ომების შუაგულში. მაშინ ფასები ისეთი კატასტროფული სისწრაფით იცვლებოდა, რომ ბირჟის ტელეგრაფისტები საქმეს ვერ აუდიოდნენ და აპარატურაც მალიმალ გამოდიოდა მწყობრიდან. ედისონი რომ შევიდა ბირჟის შენობაში, მთავარი სატელეგრაფო აპარატი სწორედ მაშინ გაფუჭდა, ატყდა ვაი-უშველებელი და თომასმა აპარატი უმალ შეაკეთა და შედეგად ბირჟის მთავარი ტელეგრაფისტის თანამდებობაც მიიღო!
იმ ხანებში ედისონმა პირველი სერიოზული გამოგონებაც შექმნა, რაც კონგრესში ხმის დათვლის ავტომატიზირების საშუალებას იძლეოდა. მაგრამ ეს გამოგონება უარყოფილ იქნა წმინდა პოლიტიკური მოსაზრებებისა გამო, რადგან ის "ძალზედ ზუსტად" ითვლიდა ხმებს. ამ გარემოებამ მომავალი დიდი გამომგონებელი დაარწმუნა იმაში, რომ გამოგონებებში უფრო მნიშვნელოვანი ტექნიკური მხარე კი არა, მისი მომავალი მომხმარებლების გუნება-განწყობილების გათვალისწინებაა და ამას მოგვიანებით მარკეტინგი დაერქვა. მომდევნო გამოგონებამ კი ედისონს პირველი დიდი წარმატება მოუტანა. ეს იყო ახალი საბირჟო ტელეგრაფი, რის საფასურადაც იგი მისთვის ასტრონომიულ თანხას - 5 000 დოლარს - ვარაუდობდა, მაგრამ ბირჟის შეფმა სათანადოდ შეაფასა გამოგონება და მის ავტორს 40 000 დოლარი გადაუხადა. გაოგნებული ედისონი ბანკში გაიქცა ფულის გამოსატანად, იქ მას მოლარე გაეხუმრა და მთელი თანხა პატარა კუპიურებით მისცა; ის ღამე ედისონმა კუპიურების თვლასა და დახარისხებაში გაატარა, თან შიშობდა არავინ გამძარცვოსო... დილით კი, უძინარმა, ერთ მეგობარს რჩევა ჰკითხა... ასე გაიგო მან კიდევ ერთი ახალი გამოგონების - საბანკო ანაბრის - არსებობა.
ედისონი - ეს ხასიათის თავისებურებაა
პირველი წარმატების შემდეგ ედისონმა დაუყოვნებლივ შეკრიბა თანაშემწეები და საბირჟო სატელეგრაფო აპარატების წარმოებას შეუდგა. თანაშემწეები კი მართლაც კარგი იშოვა: შუკერტი - მოგვიანებით "სიმენს-შუკერტის" ქარხნების ქსელის დამაარსებელი; კრუეზი - შემდგომ ფირმა "ჯენერალ ელექტრიკის" მთავარი ინჟინერი. ფლემინგი - ელექტრონათურის გამომგონებელი.
ედისონი სატელეგრაფო აპარატებზე მუშაობდა მანამ, სანამ არ მიხვდა, რომ ტელეგრაფის შემდგომი განვითარება შეუძლებელია და სხვა საქმეს შეუდგა. და ასე იქცეოდა იგი მთელი ცხოვრების მანძილზე, იგი არასოდეს შეჩერებულა სტაბილური შემოსავლის შენარჩუნების გამოისობით. დიახ, ედისონი იწყებდა მხოლოდ კომერციულად შემოსავლიან საქმეს; დიახ, მისი საყვარელი ფრაზა პოტენციურ პარტნიორთან საუბრის დაწყებისას იყო - "რამდენ ცენტს მოიგებს ეს სათამაშო ერთ ბრუნში?" და ამასთანავე (პარადოქსია!) პირადი კეთილდღეობა მისთვის არ იყო მთავარი. რაც არ უნდა მოხვედროდა ხელთ - კვერცხის ასათქვეფი მანქანა თუ ელექტროძრავა - მისთვის მთავარი საქმის სრულყოფამდე მიყვანა იყო და არა შედეგით დაკმაყოფილება. კითხვაზე - რით ხართ ახლა დაინტერესებული, ედისონი პასუხობდა - ყველაფრითო.
1873 წელს სწორედ ედისონმა შექმნა საბეჭდი მანქანა, რომლის წარმოების უფლებაც ძმებმა რემინგტონებმა შეიძინეს და მალე მთელი მსოფლიო დაიპყრეს. ცოტა ვინმემ იცის, რომ კანფეტის შესაფუთი პარაფინირებული ქაღალდიც ედისონის შექმნილია. მან გამოიგონა პირველი ელექტროსათამაშოები და შეიმუშავა ელექტრსაკერავი მანქანები, გამოიგონა ცხიმებისა და ხილის შენახვის მეთოდი და ნევრალგიის საწინააღმდეგო საშუალებაც კი, რითაც პირველად საკუთარი თავი განკურნა. მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩადიოდა ხალხი მენლო-პარკში მის გამოგონებათა გამოფენის სანახავად და ეს ადგილი მსოფლიოს მეშვიდე საოცრებად იყო მიჩნეული.
თანამშრომლები, მიუხედავად ასაკისა, მას "მოხუცს" ეძახდნენ, იგი იყო "ბელადი" და მისი თანამშრომლები მისივე "ტომის" წევრები. ახალ თანამშრომელს შოკში აგდებდა ედისონის სიტყვები: "აქ მოსულთა უმრავლესობას აინტერესებს, თუ რამდენს ვუხდით და რამდენ ხანს ვმუშაობთ... მაშ, იცოდეთ - ჩვენ არაფერს ვუხდით და სულ ვმუშაობთ"-ო. ედისონს აცოფებდა ყოვლგვარი არამიზანმიმართული დანახარჯები: "მე მდიდრული გართობა-ფუფუნება არ მჭირდება; მე არც ცხენები მჭირდება და არც იახტები, საამისოდ დრო არ მაქვს... მე მჭირდება მხოლოდ სახელოსნო!" - ხშირად იმეორებდა იგი.
დღე, როცა ედისონმა შეკვეთების მიღება დაიწყო გამოგონებებზე, ისტორიაში შევიდა. მისი სახელოსნო პატარა ქალაქ მანლო-პარკში (ნიუ ჯერსის შტატი) უზარმაზარი კომერციული ლაბორატორიის ნიმუშად იქცა, სადაც მომდევნო ასწლეულში მთელმა მეცნიერულ-გამოყენებითმა გამოგონებებმა მოიყრეს თავი. სწორედ იქ მიიყვანა სრულყოფამდე ედისონმა ბელის ტელეფონი კომპანია "ვესტერნ იუნიონისათვის", რასაც შემდგომ ცნობილი "საპატენტო ომი" მოჰყვა ევროპის ორ სატელეფონო კომპანიას შორის. თავად გამომგონებელი ხშირად მონაწილეობდა პატენტებთან დაკავშირებულ სასამართლო პროცესებში, რასაც მას სიხარბედ უთვლიდნენ, მაგრამ სინამდვილეში ეს "გამოგონებათა მეფის" აზარტული ნატურის გამოვლენა იყო. იგი უკვე მილიონების მფლობელი იყო და ხშირად ისევ ძველებურად, ლაბორატორიის მაგიდაზე, წიგნებზე თავჩამოდებულს ეძინა. ამგვარი უცნაური სიმბიოზი რომანტიკოსი გამომგონებლისა და საქმოსნისა კარგად გამოხატა თვით ბერნარდ შოუმ პიესაში "უგნური ქორწინება" (1905), აიღო რა საფუძვლად ედისონის ცხოვრება.
ედისონის ნათურა
1878 წელს ედიონმა თვალი დაადგა მაშინ გადაუჭრელ პრობლემას - ბინების განათების საკითს. საქმე ეხებოდა ელექტროობისა და გაზის კონკურენციის ფასს, მოხერხებულობასა თუ სხვა პარამეტრებს. ედისონმა შეიმუშვა ცენტრალური ელექტროსადგურისა და მომხმარებლებამდე დენის მიყვანის ქსელის გეგმა და დაადგინა, რომ ერთი ნათურის ღირებულება უნდა ყოფილიყო არაუმეტეს 40 ცენტისა. მართალია, მსოფლიო პრიორიტეტი ნათურის გამოგონებისა ეკუთვნის რუს მეცნიერ ალექსანდრე ლოდიგინს, იყო სხვა პატენტებიც - სვანის, მაქსიმის... მაგრამ ედისონის გამოგონებას მთავარი ღირსება ის ჰქონდა, რომ მან შექმნა განათების მთელი სისტემა: ორფაზიანი გენერატორი, ელექტრომრიცხველები, კაბელები, დამცველები და ამ ყველაფერს საბოლოო გამოყენებითი სახე მისცა. მისი, როგორც გამომგონებლის, ავტორიტეტი იმდენად დიდი იყო, რომ საქმის ბოლომდე მიყვანამდე უკვე გავრცელდა ხმები, რომ ედისონმა პრობლემა გადაჭრა და ამით გაზის კომპანიების აქციები საკმაოდ დაბლა დაეცა. ყოველივე ამის მოჰყვა ცნობილი კომპანიის "ედისონ ჯენერალ ელექტრიკ"-ის შექმნა.
ედისონი დიდ ყურადღებას უთმობდა ნათურების სრულყოფას. პირველ წელს მისი ღირებულება 1 დოლარი და 25 ცენტი იყო, მომდევნო წელს 1 დოლარი და 10 ცენტი, მესამე წელს - 50 ცენტი და როცა ნათურის ღირებულება 22 ცენტამდე დავარდა, ედისონმა ფაბრიკა გაყიდა... მას თავისი საქმე უკვე გაკეთებული ჰქონდა.
მხოლოდ სრულმყოფელი?
მოქიშპეები, რომლებიც მას მრავლად ჰყავდა, ედისონს უკიჟინებდნენ, რომ იგი მხოლოდ სხვების გამოგონებათა სრულყოფას ახდენდა. მაგრამ სრულყოფაც ხომ შეიძლება იყოს გენიალური?! - და მით უმეტეს მაშინ, როცა ამ სრულყოფას ამა თუ იმ "სათამაშოს" მასობრივი წარმოება და მილიონობით ადამიანის ყოფის სახეცვლილება მოსდევს. ამგვარი მითქმა-მოთქმა ედისონს მაინც აღიზიანებდა და მან გადაწყვიტა, თავად გამოეგონებინა ისეთი, რამ რაშიც სხვას არავის ექნებოდა წვლილი შეტანილი. მან მალე შექმნა ასეთი მანქანა და საგანგებოდ მოწვეული მტერმოყვრის წინაშე ამაყად წარდგა. როცა სეირის მოყურადენი გაყუჩდნენ, ედისონმა ხმამაღლა წარმოთქვა "Mary had a lamb", მერე თავის მანქანაზე რაღაც გადართო და მანქანამ ხრიალ-ხრიალით გაიმეორა "Mary had a lamb"... მაყურებელი შოკში ჩავარდა!
...დიახ ეს გახლდათ სახელოვანი ფონოგრაფი, რამაც ხმის ჩაწერის ერა დაიწყო; საინტერესოა, რომ ამ ფონოგრაფს მოგვიანებით გამოუჩნდა თავისი "ედისონი" (სრულმყოფელი) - ემილ ბერლინერი, ვინც ფონოგრაფის საფუძველზე კომერციულად გამოსაყენებლი პირველი გრამოფონი და მისი ფირფიტები შექმნა.
1891 წელს ედისონმა კინეტოსკოპი შექმნა - თანამიმდევრული ფოტოსურათების მოძრაობის დემონსტრირებისათვის, შემდეგ - რკინის გამყოფის მეთოდი დაბალხარისხიანი წიაღისეული მადნებიდან შემდეგ - ელექტროაკუმულატორის ახალი სახობა, რითაც ჩვენ დღემდე ვსარგებლობთ...
ტექნიკის ფანატიკოსი
მთელი სიცოცხლის მანძილზე აშშ-ს საპატენტო სააგენტომ ედისონს 1893 გამოგონების მოწმობა მისცა - ეს ფაქტი დღემდე გინესების რეკორდების წიგნში ფიგურირებს.
თომას ალვა ედისონი ტექნიკის ფანატიკოსი იყო. პირველ საქორწინი ღამეს იგი ისე გაიტაცა საქმემ, რომ სახლში დაბრუნება დაავიწყდა. როცა მას პირველი ქორწინებიდან შვილები შეეძინა, გოგონას მოფერებით Dot-ს (წერტილი) და ბიჭს Dash-ს (ტირე) ეძახდნენ.
სიცოცხლის ბოლო წლებში იგი შედარებით ზომიერ ცხოვრებას ეწეოდა და თავხედი ბიჭუნას ხასიათი მხოლოდ ხანდახან, ჟურნალისტებთან ინტერვიუში თუ იჩენდა თავს. ცხოვრება მის გარშემო ძალზედ სწრაფად იცვლებოდა, მას უკვე აღარაფერი გაეგებოდა ფიზიკის ახალ აღმოჩენებში და ეინშტეინის წიგნის წაკითხვის შემდეგ უკმაყოფილოდ ბურტყუნებდა - "რა სისულელეაო!". ინჟინრები და ქიმიკოსები, რიმლებიც ედისონის წყალობით შექმნილ გიგანტურ კორპორაციებში მუშაობდნენ, შეკვეთების ლომის წილს იტაცებდნენ, ედისონის ყოფილი ასისტენტები კი თავად გახდნენ საქვეყნოდ ცნობილი გამომგონებლები და ნობელის პრემიის ლაურეატები. ედისონი საკმაოდ დიდი ქონების პატრონი იყო, მაგრამ არა მილიარდელი, თუმცა რომ მოესურვებინა, ამასაც ადვილად მიაღწევდა.
საოცარია, მაგრამ 1930 წელს პირწავარდნილი კაპიტალისტი ედისონი სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საპატიო წევრად აირჩიეს.
თომას ალვა ედისონმა ღრმა მოხუცებულობამდე იცხოვრა და, შეიძლება ითქვას, რომ ბედნიერი კაცის სიკვდილით მოკვდა, რადგან წუთისოფლის გადასხვაფერებაში მან საკმაოდ დიდი წვლილი შეიტანა!
ვინ იყო ალფრედ ნობელი
...ანდერძის შინაარსიის გაცნობის შემდეგ დარბაზში დაძაბულმა დუმილმა დაისადგურა. ნათესავები დიდი გამოგონებლისა, რომელიც პლანეტის ერთ-ერთ უმდიდრეს კაცად ითვლებოდა, ძლივსღა ახერხებდნენ თავის შეკავებას და დუმილიც სწორედ ერთ-ერთმა მათგანმა დაარღვია: "ეს შეუძლებელიაო!!!" - იყვირა და დარბაზიდან გავარდა. მას სხვებიც მიჰყვნენ და მალე მთელი დარბაზი დაცარიელდა. მაშინ ნოტარიუსმა ერთხელ კიდევ გადაიკითხა ანდერძი და გონებაში ის არგუმენტები მოიძია, რის საფუძველზედაც ნათესავებს განსვენებულის სურვილის გასაჩივრება შეეძლებოდათ.
"მთელი ჩემი უძრავი და მოძრავი ქონება - ეწერა ანდერძში - გადაყვანილ უნდა იქნას ფულად ერთეულებში და მოთავსდეს სანდო ბანკში. ეს ქონება უნდა ეკუთვნოდეს ფონდს, რომელიც ყოველწლიურად ამ ქონებისაგან მიღებულ შემოსავალს გასცემს პრემიის სახით მათთვის, ვინც გასული წლის განმავლობაში ყველაზე მეტად გამოიჩინა თავი მეცნიერებაში, ლიტერატურასა და მშვიდობის შენარჩუნების საქმეში და რომლის მოღვაწეობამაც სარგებელი მოუტანა კაცობრიობას". ქონებიდან შემოსული მოგების თანხა უნდა გაყოფილიყი ხუთ ნაწილად და ყოველი ეს ნაწილი პრემიის სახით გადანაწილებულიყო ფიზიკის, ქიმიის, მედიცინის, ლიტერატურის და მშვიდობის სფეროებზე. ამ პრემიის მაძიებელი შეიძლება ყოფილიყო ნებისმიერი ადამიანი, რადგან ეროვნებასა და რასაზე არაფერი იყო ნათქვამი ანდერძში.
ყველაზე ძუნწი მონაცემებით ნობელის უძრავ-მოძრავი ქონება 33 233 792 შვედური კრონის (დაახლოებით 62 მილიონი ფუნტი სტერლინგი ახლანდელი კურსით) ტოლფასი იყო... და მთელი ეს თანხა რაღაც ფონდში უნდა გადასულიყო?! ნათესავებისათვის კი ფაქტიურად "ხურდა ფული" ანუ სულ რაღაც 2 მილიონი კრონი იყო გათვალისწინებული... გამოცდილი ნოტარიუსი გრძნობდა, რომ პრობლემები სწორედ ახლა იწყებოდა და არც შემცდარა. ანდერძის გამოქვეყნების შემდეგ დიდი სკანდალი ატყდა. მემკვიდრეთა ნაწილმა პროტესტი გამოთქვა, გაზეთები კი ალფრედ ნობელს პატრიოტიზმის არქონაში ადანაშაულებდნენ - განა შეიძლებაო პაციფიზმის იდეებს ეროვნული და ნათესაური ინტერესები შესწიროო?! თვით შვედეთის მეფე ოსკარ II-ემაც. რომელსაც აღიზიანებდა ის, რომ ეს გიგანტური ქონება უაზროდ იკარგება, განაცხადა, რომ ნობელი "მშვიდობის ფანატიკოსებმა" გაასულელესო და უკეთესი იქნებოდა ნობელის იარაღისმწარმოებელი უზარმაზარი ქარხნები შვედეთის მთავრობას დარჩენოდაო... მთავარი სიძნელე კი იმაში მდგომარეობდა, რომ ნობელის ქონება მთელ მსოფლიოში იყო გაფანტული: აგარაკი - ნიცაში, სახლი - პარიზში, უამრავი ფაბრიკა - ფინეთში, რუსეთში გერმანიაში, იტალიასა და ინგლისში...
განსვენებულის ნების აღსასრულებლად ხელდახელ კომისია შეაკოწიწეს და ამ კომისიის წევრები მთელ მსოფლიოში გაიფანტნენ, რათა ნობელის ქონება ზედმეტი ბიუროკრატული გაწამაწიის გარეშე გაეყიდათ. სიტუაციას ართულებდა ისიც, რომ ნობელს ზოგიერთი ქვეყნის მთავრობასთან საკმაოდ ცუდი დამოკიდებულება ჰქონდა. საფრანგეთში მას, დინამიტის გამომგონებელს, უბრალოდ ჯაშუშად თვლიდნენ და მის ქონებას ისეთი გადასახადები დაადეს, რომ პრაქტიკულად შეუძლებელი გახდა ფულის საფრანგეთიდან შვედეთში გადაგზავნა. ბოლოს გადაწყვიტეს ნაღდი ფული წამოეღოთ საფრანგეთიდან და ამ ოპერაციას თავად ნობელის ნოტარიუსი ჩაუდგა სათავეში. მან დაიქირავა ეტლი, ბანკნოტები მასში მიმალა და საგანგებოდაც შეიარაღდა, რათა თავდამსხმელთაგან თავი დაეცვა... და გზაში კინაღამ ერთ მეგაზეთე ბიჭუნას გაუხვრიტა შუბლი, რომელიც ეტლს შეახტა და მეეტლეს უბრალოდ ახალი გაზეთი შესთავაზა...
ამასობაში ნათესავებიც გააფთრებით ცდლობდნენ ანდერძის გადასინჯვას და სტოკჰოლმის, ლონდონის, პარიზისა თუ ბერლინის სასამართლოებში სულ ახალ და ახალ პროცესებს იწყებდნენ. რაღაც ხელჩასაჭიდი მათაც ჰქონდათ, რადგან ნობელს დავიწყებოდა და ანდერძი ნოტარიუსთან არ დაემტკიცებინა. ამ აწრიალებულ ბრბოს მოულოდნელად მეცნიერებიც შეუერთდნენ - ერთი მათემატიკოსი ვენიდან აღშფოთებას გამოთქვამდა იმის გამო, რომ მისი მეცნიერება ნობელმა არ მიუთითა დასაჯილდოებელთა სიაში.
მათემატიკის იგნორირება მართლაც უცნაურად ჩანდა... ოღონდ არა მათთვის, ვინც იცოდა დიდი სატრფიალო ამბავი, რამაც სამუდამოდ გაუტეხა ალფრედ ნობელს გული.
ეს მოხდა პეტერბურგში
...შვედი ჭაბუკი და დანიელი გოგონა ხეივანში მისეირნობდნენ...
შორიდან მადამ დეზრის სტუმრების გნიასი ისმოდა...
ახალგაზრდა ალფრედი ამ ქალაქში მამასთან ერთად ჩავიდა, ანა კი პეტერბურგში დაიბადა - მამამისი, ცნობილი დანიელი გემთმშენებელი, შთამომავალი იყო მათი, ვინც თავად პეტრე I-მა მიიწვია რუსეთში. ალფრედმა პირველად რომ ნახა ანა, ასე ეგონა - მსოფლიოს ყველა პოეტს მხოლოდ მისთვის დაუწერიაო სახოტბო ლექსები... ანა კი რაიმე განასკუთრებულს არ გრძნობდა ალფრედის მიმართ, თუმცა კი ეს მელანქოლიური შვედი სხვებისაგან მიზანდასახულობით მაინც გამოირჩეოდა. ალფრედი გარეგნულადაც დიდს არაფერს წარმოადგენდა - ფერმკრთალი და სუსტი აღნაგობის ყმაწვილი გახლდათ... არადა, მას, შესანიშნავ თანამოსაუბრეს, უკვე მოესწრო და მამის ნება-სურვილით მთელი ევროპა შემოევლო!..
"ოკეანემ იმედი გამიცრუაო" - იტყოდა ალფრედი და ანა ისეთ მომხიბლავ ღიმილს შეაგებებდა, რომ ყმაწვილს ისღა დარჩენოდა ბაირონის ან შელლის ლექსისთვის მიემართ, რადგან საკუთარ სათქმელს თავს ვეღარ ართმევდა...
...და სიყვარულის ანაბანის წესისამებრ ალფრედის ცხოვრება ერთ დიდ სიზმარს დაემსგავსა, სადაც მხოლოდ ის და ანა ბინადრობდნენ... სადაც იყო მხოლოდ სიყვარული, პოეზია და თეატრი... სხვა არაფერი! ჭაბუკი მომავალ ქორწილზეც ოცნებობდა და ერთხელ ეს საკუთარ ძმას, ლუდვიგსაც, გაანდო, მაგრამ ეს უკანასკნელი დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვდა ამ ფაქტს. თუმცა ვის აინტერესებს ძმის აზრი, როცა უყვარს არაამქვეყნიური არსება?!
...არაამქვეყნიურმა არსებამ კი ყველაფერი წამიერად გაანადგურა...
ალფრედის და ანნას ნაცნობთა წრეში ერთხელ ერთი წარმოსადეგი ფრანგი ახალგაზრდა ფრანც ლემარჟი გამოჩნდა; ალფრედს ჯერ ყურადღება არ მიუქცევია მისთვის, მაგრამ სულ მალე ეჭვიანობის საფუძველი გაუჩნდა, რადგან მისი სატრფო მოხდენილი ფრანგი ვაჟის მიმართ ისეთ მზერასა და რეპლიკებს ისროდა, რაც მხოლოდ სიმპათიით განმსჭვალულ ქალს შეუძლია გააკეთოს.
ფრანც ლემარჟი დიპლომატის შვილი იყო, რომელიც ავსტრიის იმპერატორის კარზე მსახურობდა და ახლა პეტერბურგში იყო გადმოგზავნილი სამსახურის გასაგრძელებლად. ფრანცმა ევროპის უახლესი ჭორები იცოდა და ამით სულელი გოგონას ყურადღება უფრო მეტად მიიპყრო, ვიდრე სამყაროსეული სევდით მოსილმა ალფრდის გაუთავებელმა პოეტურმა წიაღსვლებმა.
ერთ მშვენიერ დღეს კი... ლემარჟი კვლავაც რომ ენამახვილობდა და კოკობზიკობდა, ალფრედი კი გამაოგნებელი ეჭვისა გამო მიწის გახეთქვასა და მასში შთანთქმას რომ ლამობდა, სიყვარულში მოქიშპე ჭაბუკებს ერთმანეთთან გაბაასება მოუხდათ.
"თქვენ წარმოდგენა გაქვთ მათემატიკის შესახებ? - დამცინავად ჰკითხა ლემარჟმა და დააყოლა - ხომ ყველა განათლებულმა კაცმა უნდა იცოდეს დღეს ეს მეცნიერება?!" .
"მამაჩემმა მე განათლება ევროპის საუკეთესო უნივერსიტეტებში მიმაღებინა" - თითქმის არ დაიბნა ალფრედი.
"მართლა?!... მაშ, თქვენ ამის ამოხსნაც შეგეძლებათ... - გაიღიმა ლემარჟმა და ხელსახოცზე რაღაც ფორმულა დაწერა. ნობელი დიდხანს ეწვალა, მაგრამ ამოცანას თავი ვერ გაართვა და ლემარჟმა პუბლიკას განუცხადა:
"დიახ, ბატონებო, ალფრედის მსგავსი ლიტერატორები იმას ვერასოდეს გაართმევენ თავს, რაც ჩვენ, მათემატიკოსებს, შეგვიძლია..."
* * *
ფრანც ლემარჟისა და ანას ქორწილს მთელი პეტერბურგი დაესწრო. ნობელების ოჯახიც მიიწვიეს, მაგრამ ალფრედი "რატომღაც ავად გახდა". ქორწილიდან დაბრუნებულ ახლობლებს ალფრედი მართლაც ცუდ მდგომარეობაში დახვდათ: იგი უგონოდ იყო განრთხმული იატაკზე, მის გვერდით კი ეგდო მელანშეუმშრალი პოემა ვიღაც მკვდარი მიჯნურის, რაღაც თეთრი სუდარისა და მიმჭკნარი ვარდების სურნელების შესახებ.
ალფრედი თითქმის მთელი კვირის განმავლობაში ვერ მოასულიერეს და მთელი ამ ხნის განმავლობაში მამა არ მოშორებია შვილის სასთუმალს, თან წყევლიდა პეტერბურგსაც, დანიელ ლამაზმანებსაც და ფრანგ დიპლომატებსაც...
* * *
ალფრედის მამა, ემანუილ ნობელი, სტოკჰოლმიდან მევალეებს გამოექცა და რუსეთში დააპირა თავისი ბიზნესის გაგრძელება; ბორან "ევლე-ტურკუზე" ემანუილი ერთ მყუდრო კაიუტაში იყო შეყუჟული და ფანჯრიდან შიშით იმზირებოდა იმ დათოვლილი ქვეყნისაკენ, სადაც მას ცხოვრება მოუწევდა. შვედეთში კი დარჩა კარგად აწყობილი ბიზნესი, კაუჩუკის ქარხანა, მჭიდრო კავშირები და სანდო კომერსანტის რეპუტაცია... ყვლაფერში დამნაშავე აღმოჩნდა ცეცხლის პატარა ალი, რომელიც დიდ ხანძრად გადაიქცა და სტოკჰოლმის ერთ მყუდრო ქუჩაზე განლაგებული ნობელების სახლი ცეცხლში შთანთქა. დაიწვა ყველაფერი: ფული, ობლიგაციები, სხვა ფასიანი ქაღალდები თუ უამრავი პატენტები; ემანუილ ნობელი მეუღლესა და სამ ვაჟთან ერთად ქუჩაში დარჩა და იძულებული შეიქნა სასწრაფოდ გაეყიდა ყველაფერი. ასე რომ, მთელი ცხოვრების საქმე ერთ დღეში ფერფლად და ნაცრად იქცა. ოჯახის მამას შვედეთში სიკეთე აღარ დაადგებოდა მევალეებისაგან და ამიტომაც გადაწყვიტა ბედი პეტერბურგში ეცადა. ცოლ-შვილი მან სტოკჰოლმში დატოვა და დაპირდა მათ, რომ თავისთან ჩაიყვანდა, როგორც კი საქმეს ააწყობდა. ანრიეტამ, მისმა მეუღლემ, პატარა ფარდული გახსნა, რათა არსებობა შეენარჩუნებინა, ორი უფროსი ვაჟი, ლუდვიგი და რუდოლფი კი, ანდერსენის ზღაპრის გმირებივით, ქუჩაში ასანთით ვაჭრობდნენ. უმცროსი ვაჟი, ალფრედი მაშინ ერთი წლისაც არ იყო...
გავიდა რამდენიმე წელი, ოჯახის მამამ ყველა ვალი გაისტუმრა, პეტერბურგის ცენტრში კარგი სახლი იყიდა და ამ ქალაქის ღირსეული მოქალაქე გახდა, რადგან მის მიერ შექმნილი გათბობის სისტემები და, რაც მთავარია, მთავარი გამოგონება - ლითონის კორპუსში მოთავსებული დენთი - მეტად გამოსადეგი აღმოჩნდა რუსეთისათვის და იმპერატორმა ნობელი-უფროსი სპეციალური ოქროს მედლითაც კი დააჯილდოვა. ერთი სიტყვით, საქმეები კარგად მიდიოდა (რა თქმა უნდა, ოჯახიც ჩაიყვანა პატერბურგში), უკვირდა კიდეც ასეთი ხანგრძლივი წარმატებები და მოსახდენი მაინც მოხდა:
სატრფოს ღალატის გამო, რომელმაც ფრანგი დიპლომატი ანაცვლა ალფრედს, ამ უკანასკნელმა თავის მოკვლა დააპირა, იგი ძლივს გადაარჩინეს და მამას მთელი კვირის განმავლობაში შვილის სასთუმალთან მოუწია ჯდომა. ალფრედი გონს რომ მოვიდა, მამას ასეთი ბარათი დაუწერა:
"დღეიდან მე ამ საზარელ ბრბოსთან ვწყვეტ კავშირს და ვიწყებ იმ დიდი წიგნის შესწავლას, რასაც ბუნება ჰქვია, რათა ვიპოვო ჩემი ტკივილის განკურნების საშუალება"
è"შენ გინდა ამ პარკეტის მუწუკს (ემანუილმა ის ფრანგი დიპლომატი იგულისხმა) დაუმტკიცო, რომ იგი შენს ფრჩხილადაც არ ღირს?"
ალფრედმა თანხმობის ნიშნად თავი დაუკრა - "მე გამომგონებელი უნდა გავხდე... ყველაზე ცნობილი! მე უნდა შევისწავლო ყველა საბუნებისმეტყველო მეცნიერება და... ანა ინანებს, ინანებს, მაგრამ გვიან იქნება!"
შვილის გადარჩენით გახარებულმა მამამ მას საუკეთესო პროფესორები დაუქირავა ქიმიასა თუ ფიზიკაში და ალფრედი ისეთი გულმოდგინებით შეუდგა სწავლას, რომ მასწავლებლები გაოცებულნი იყვნენ. ალფრედმა მალე სტაჟირებებზე დაიწყო სიარული ევროპის საუკეთესო სპეციალისტებთან და მალე ცნობილი ქიმიკოსის სახელი დაიმკვიდრა. შვილის წარმატებები ყველაზე მეტად მამას ახარებდა და მან გადაწყვიტა მისთვის გადაეცა თავისი ცხოვრების მთავარი გამოგონება:
"დენთი ძვირია, მოუხერხებელია და ადვილად სველდება. ის, ვინც იპოვის მის შემცვლელს, საუკუნოდ გაითქვამს სახელს... უკვე არის რაღაც წინადადებები, ხომ არაფერი გსმენია ნიტროგლიცერინის შესახებ?"
ალფრედს, რა თქმა უნდა, სმენოდა ეს. ჩვეულებრივი ამბავი გახლდათ: ვიღაცამ შემთხვევით გააცხელა გოგირდისა და აზოტის მჟავა და შედეგად აფეთქება მიიღო. შემდეგ ერთმა იტალიელმა შერეკილმა - ასკანიო სობრერომ - ამ ნარევს გლიცერინი ჩაუმატა და სახელად რატომღაც ნიტროგლიცერინი დაარქვა და ახლა თავადაც არ იცოდა, რისთვის გამოეყენებინა ეს ნივთიერება.
"ღმერთო, რატომ უგზავნი ასეთ იდეებს იდიოტებს?!" - სინანულით იტყოდა ხოლმე ალფრედი. დიახ, ეს სწორედ ის გახლავთ, რამაც დენთი უნდა შეცვალოს ასაფეთქებელ მოწყობილობაში; საჭიროა მხოლოდ მცირეოდენი ექსპერიმენტები, პროპორციების დადგენა და პრობლემა გადაწყვეტილია! იმ შერეკილმა იტალიელმა კი სხვა რომ ვერაფერი მოიგონა, ნიტროგლიცერინს გულით დაავადებულებს სთავაზობდა, როგორც უებარს წამალს.
* * *
გრუხუნმა არემარე შეაზანზარა და ცაში კვამლის სვეტი აღიმართა. "ეს ჩემი ახალი გამოგონებაა - ნობელის ნიტროგლიცერინი!" - ამაყად განუცხდა ალფრედმა ძმებს.
ნობელის ნიტროგლიცერინზე მართლაც მთელი ქვეყნიერება ალაპარაკდა. ყველგან დაიწყო ფაბრიკების მშენებლობა ამ ახალი ნივთიერების საწარმოებლად; ალფრედი ცდილობდა უმოკლეს დროში მთელი მსოფლიო ბაზარი დაეპყრო; მან ფართო სარეკლამო კამპანია გაშალა პრესაში, დაიქირავა უამრავი ჩინოვნიკი, თუმცა არაფერს ამბობდა იმის შესახებ, რომ საქმე მთლად ბოლომდე მიყვანილი არ იყო და არც იმას ააშკარავებდა, რომ ნიტროგლიცერინი, რომელსაც კლდეების დაშლა შეეძლო, საკმაოდ დიდ საფრთხეს წარმოადგენდა და მისი ტრანსპორტირება მინის ჭურჭლით არაფრით არ შეიძლებოდა.
შედეგმაც არ დააყოვნა. 1864 წლის 3 სექტემბერს სტოკჰოლმში ძლიერი აფეთქების ხმა გაისმა. ასი კილოგრამი ნიტროგლიცერინი, რომელიც ნობელების ფაბრიკიდან უნდა გაეგზავნათ, აფეთქდა და მთელი შენობა მტვრად აქცია, დაიღუპა ყველა თანამშრომელი... შვედეთის გაზეთები წერდნენ: "აფეთქების ადგილზე გვამების ნაცვლად ძვლების გროვა იქნაო ნაპოვნი". თავად ალფრედს ორიდე ნაკაწრი ჰქონდა სხეულზე, მაგრამ მათს ოჯახს მაინც დიდი ტრაგედია დაატყდა თავს, აფეთქების დროს დაიღუპა არდადეგებზე ჩამოსული უმცროსი ვაჟი ემილი. ამ ამბავმა ემანუილ ნობელიც იმსხვერპლა, შვილის სიკვდილით შეძრწუნებულს დამბლა დაეცა და მეტყველების უნარი წაერთვა.
ამგვარი აფეთქებები სხვა ქვეყნებშიც მოხდა და ნიტროგლიცერინის წარმოება საერთოდ აიკრძალა. ალფრედი ამაოდ ცდილობდა საქმის გაგრძელებას, მაგრამ მისი სახელის გაგონება აღარავის სურდა. ასე რომ, იგი იძულებული შეიქნა ლაბორატორიაში ჩაკეტილიყო და ექსპერიმენტები გაეგრძელებინა. გარკვეული ხნის შემდეგ იშვა დინამიტი - მშრალი და ცეცხლგამძლე, უფრო სწორად ისეთი, რაც ფეთქდებოდა მხოლოდ გარკვეული პირობების შექმნის შედეგად.
ალფრედის საქმეები კვლავ კარგად წარიმართა და იგი პარიზში გადავიდა საცხოვრებლად. მან პრესტიჟულ უბანში შეიძინა ბინა და მაღალი საზოგადოების წვეულებებზედაც კი დაიწყო სიარული. თუმცა, კაცმა რო თქვას, ეს დაბალი ტანის, სულ უკმაყოფილო სახის მქონე კაცი, რომელსაც ძალზედ უკბილო ხუმრობები უყვარდა, დიდი წარმატებით არ სარგებლობადა ქალებში, სამაგიეროდ ექსტრავაგანტური შერეკილის რეპუტაცია დაიმსახურა. შერეკილის სახელი კი ნამდვილად ეკუთვნოდა მას, რადგან იმ პერიოდში უცნაური იდეები აწუხებდა _ თუნდაც თვითმკვლელობის ინსტიტუტის შექმნა სულიერად დაავადებული ადამიანების უკანასკნელი წუთების შესამსუბუქებლად. ამ მდიდარ და "ავადმყოფური ფანტაზიის" მქონე შვედს ყველა ერიდებოდა. თავად მას კი უცნაური კოშმარები დასჩემდა იმხანად და ამას ბიძგი მისცა იმ ამბის გამოაშკარავებამ, რომ თურმე რუსი მწერალი ნიკოლაი გოგოლი ცოცხლად დამარხეს მიწაში. ალფრედი შიშმა შეიპყრო, მას დაძინებ არ უნდოდა, რადგან სიზმარში საკუთარ თავს სულ ოთხ ფიცარში გამოკეტილს ნახულობდა. ამგვარ ყოფას მისი მარტოობა უფრო ამძაფრებდა და ექიმის რჩევით მან ასეთი განცხადება გამოაქვეყნა ვენის გაზეთ "Nეუე Fრეიე Pრესსე"-ში: "საშუალო ასაკის მამაკაცი ეძებს ინგლისური და ფრანგული ენების მცოდნე კომპანიონ ქალს". ამგვარი განცხადებები მაშინ საყვარლის ძიებას ნიშნავდა, თუმცა ნობელი უფრო სულიერ მეგობარს ეძებდა, მაგრამ ეს არ იყო მთავარი; მთავარი ის გახლდათ, რომ განცხადებას გამოეხმაურა ოცდაათი წლის გრაფინია ბერტა კინსკი; დაიწყო მიმოწერა და ერთი თვის შემდეგ ალფრედ ნობელმა მას ფული გაუგზავნა პარიზში ჩასასვლელად...
ბერტა კინსკი ძველი არისტოკრატული გვარის შთამომავალი იყო, მაგრამ იმხანად მათ აღარაფერი გააჩნდათ და ლუკმა-პურის მოსაპოვებლად ერთი ბარონესას სახლში აღმზრდელად დაიწყო მუშაობა და... საკუთარი აღსაზრდელი შეუყვარდა, რომელიც მასზე 15 წლით უმცროსი იყო. ამ ორი "მტრედის" ფარული ტრფობა ორიოდე წელს გაგრძელდა, მაგრამ ბოლოს ამხილეს ისინი და ბერტა კვლავ ულუკმაპუროდ დარჩა... სწორედ მაშინ ჩაუვარდა მას ხელთ ალფრედ ნობელის განცხადება!..
ალფრედს დანახვისთანავე შეუყვარდა ბერტა და, როგორც XIX საუკუნის ევროპელ კაცს შეეფერებოდა, წინასატრფიალო რიტუალთა აღსრულება დაიწყო: იყო სპექტაკლებზე დასწრება, პოეზიაზე საუბარი, თაიგულების გამოგზავნა მივლინებებიდან და ბოლოს დადგა წუთი, როცა ნობელმა პირდაპირ მიმართა გაზეთით ნაპოვნ ქალს - "თანახმა ხარ თუ არა, რომ ჩემი სატრფო გერქვასო?"
...და ბერტამ უარით უპასუხა...
მას თურმე კვლავაც ის 17 წლის ყმაწვილი უტრიალებდა გულში, რომლის გამოისობითაც მშობლიური ქალაქის დატოვება მოუხდა. ნობელმა თანაგრძნობით მოისმინა ამბავი ამ უასაკოდ გამიჯნურებული ქალისა, თუმცა-კი მარტოდ დარჩენილმა წყევლა-კრულვით აიკლო საკუთარი ბედის გამრიგე, რომელიც მთელ მის ცხოვრებას სასაცილო სპექტაკლად აქცევდა. ასეთ ვითარებაში ალფრედმა მცირე ხნით პარიზიდან გამგზავრება არჩია, მაგრამ მალევე მოეგო გონს და ბერტასთან წერილს წერილზე აგზავნიდა, სადაც საგულდაგულოდ აღუწერდა მათი ერთად ყოფნის ყველა პერსპექტიულ სიკეთეს, მაგრამ, რას გაუგებ ამ ქალებს?! - ბერტამ მაინც ვენაში დაბრუნება არჩია და თან ისე, რომ ნობელისათვის კაპიკიც კი არ გამოურთმევია და მგზავრობის ყველა ხარჯი თავისი უკანასკნელი საგვარეულო ნივთების გაყიდვით დაფარა.
ალფრედს კვლავ თავზე დაემხო ქვეყნიერება!
მან იგრძნო, რომ ახლობელი ქალის გარეშე ცხოვრებას ვეღარ შეძლებდა და თავადაც ვენაში გაემგზავრა, სადაც პატარა ქარხანა და ლაბორატორია გააჩნდა... კაეშანის განსაქარვებლად სწორედ ამ ლაბორატორიაში გამოიკეტა ნობელი და, სიყვარულისა რა მოგახსენოთ, მაგრამ ფანტაზიისაგან შეწუხება ნამდვილად მოჰყვა, რის შედეგიც მის მიერ გამოგონილი კაუჩუკის საბურავებიანი პირველი ველოსიპედი, საბრძოლო რაკეტის მოდელი და ხელოვნური აბრეშუმის რეცეპტი გახლდათ.
ლაბორატორიიდან მხოლოდ საღამოობით გამოდიოდა, თავის საყვარელ ორქიდეებს ყიდულობდა, ჩამოჯდებოდა სადმე სიმყუდროვეში და.... ერთი ფიქრი არ აძლევდა მოსვენებას - ვის დარჩება ეს გიგანტური ქონება მისი სიკვდილის შემდეგ?
ძმებს? - ისინი ხომ ისედაც მდიდრები იყვნენ (მთელ მათს ოჯახს უზარმაზარ შემოსავალს აძლევდა კასპიისპირა ნავთობსაბადოები).
ნათესავებს? - ამ არაფრისმაქნის ვიგინდარებს ნობელი კაპიკსაც არ მისცემდა, რადგან მათ შრომისა და ფულის შოვნის ფასი არ იცოდნენ...
ასე და ამგვარად, ალფრედ ნობელს მოუვიდა იდეა თავისი საგანგებო ფონდის შექმნის შესახებ!... ფონდი შეიქმნა და დაიწერა ანდერძიც, რომლის თანახმადაც მთელი ქონება ალფრედ ნობელისა ამ ახლადდაარსებული ფონდის გამგებლობაში რჩებოდა. საოცარია, მაგრამ სწორედ ეს ანდერძი გახდა მიზეზი იმისა, რომ ალფრედს კვლავ დაუბრუნდა სურვილი ეცხოვრა... ეცხოვრა ისე, როგორც მისი ქონებისა და სიმდიდრის ადამიანს შეეფერებოდა, თუმცა ამის მიზეზი მისი მორიგი უიღბლო სიყვარული უფრო გახლდათ...
ერთ საღამოს, ყვავილების მაღაზიაში ალფრედმა 20 წლის სოფი იხილა და პატარა ბიჭივით ჭკუა დაკარგა მისთვის. დაიწყო "შემთხვევითი" შეხვედრები, შემდეგ ხანმოკლე საუბრები, შემდეგ... და ყველაფერი იმით გაგრძელდა, რომ სოფიმ საკუთარი სახლი შეიძინა ვენაში (საჩუქრად ალფრედისაგამ); შემდეგ სოფი ასეთივე სახლის მფლობელი გახდა პარიზში, ამას მოჰყვა საკუთარი ვილა საფრანგეთისა რივიერაზე და... ერთ მშვენიერ დღეს ალფრედმა სოფისაგან წერილი მიიღო, რომელსაც უკვე "მადამ ნობელი" აწერდა ხელს. ამ სკანდალური მიჯნურობის ამბავი ალფრედის ძმებმაც გაიგეს და ალფრედს დაკითხვა მოუწყეს სოფის თაობაზე, თუმცა კი მშვენივრად იცოდნენ, რასაც წარმოადგენდა ეს თავქარიანი ქალი, რომელსაც ერთადერთი მიზანი გააჩნდა ცხოვრებაში - რაც შეიძლება მეტი ფული გამოეძალა ასაკგადაცილებული საყვარლისაგან და ბოლოს იმდენად გათავხედდა, რომ ალფრედთან ცხვირზე მომდგარი მუცლით გამოცხადდა და განუცხადა - კაპიტან ფონ კალივარისაგან ვარ ფეხმძიმედ და ჩვენ (მას და კაპიტანს) ფული გვჭირდება ცხოვრების მოსაწყობადო!...
ასე დასრულდა ალფრედის მორიგი სატრფიალო თავგადასავალი, რომელიც საკმაოდ დიდხანს, 18 წელიწადს გაგრძელდა.
ასე გაცნობიერდა ალფრედ ნობელის უკანასკნელი სურვილიც - მან თავისი ანდერძი ნოტარიუსს გაუგზავნა და აცნობა, რომ აღარანაირ შესწორებას არ შეიტანდა მასში. თუმცა ერთხელ მთლად გაფითრებული და ძალაწართმეული ნობელი კვლავ ესტუმრა ნოტარიუსს და უკანასკნელი მინაწერი გაუკეთა თავის ანდერძს...
დინამიტის მეფემ, მაშინდელი მსოფლიოს უმდიდრესმა ადამიანმა უკანასკნელად ის ისურვა, რომ სიკვდილის შემდეგ მისთვის ვენები გადაეჭრათ, რადგან მას კვლავაც არ აძლევდა მოსვენებას ნიკოლაი გოგოლის ცოცხლად დამარხვის ამბავი...
ზიგმუნდ ფროიდი
(გაზეთი "ფანტაზია", 2001 წელი)
ამ ფსიქოანალიტიკოსს ახლა ყველა იცნობს და ასევე ყველამ იცის, რომ მისი მოძღვრების მოხმარება ძვირი სიამოვნებაა (...მიუხედავად ამისა, დღეს ყოველი მე-6 ამერიკელი და მე-7 ევროპელი მისი მეთოდებით მკურნალობს). ადამიანი, რომელმაც ასეთი შემოსავალი გაუჩინა ფსქოლოგებს, იყო ზიგმუნდ ფორიდი. მისი თეორიები ბევრისათვისაა ცნობილი, თავად იგი კი კვლავაც გამოუცნობ პიროვნებად რჩება.
- მეზიზღებიან ეს მჯღაბნელები! - მძვინვარებდა ფროიდი და ხელში თავისი ბიოგრაფიის ახლად გამოცემულ ეგზემპლარს ატრიალებდა. - ათასჯერ მითქვამს, რომ საზოგადოებრიობას უფლება არ აქვს ჩემი პირადი ცხოვრება გაიცნოს, მოვკვდები და მერე რაც უნდათ, ის ქნან! ამ ვიღაც ცვეიგს ჩემი ცხოვრების უკვდავყოფა მოსდომებია... არადა, მას გარკვევით მივწერე - "ვინც ბიოგრაფობას აპირებს, წინასწარვეა განწირული მატყუარობისთვის-მეთქი"
ფროიდის თანამედროვენი გაოცებულნი იყვნენ - მაინც ვინ არისო ეს კაპრიზული კაცი?! მთელი ცხოვრება სხვის პირად ამბებში იქექება და თავისას საგულდაგულოდ მალავსო... ვინ არის ეს პროფესორი, რომელმაც მთელ კაცობრიობას საშინელი ინსტინქტების ქონა დასწამა, რომ თითქოს ყველა მამაკაცი ლტოლვას განიცდის საკუთარი დედისკენ და ყველა ქალი ქვეცნობიერად მზადააო საკუთარ მამასთან სარეცელი გაინაწილოს?! თავად მისი მშობლები ვინ იყვნენ და როგორ აღზარდესო საკუთარი შვილი?!
ამ კითხებზე პასუხის გაცემა ფროიდს არ უნდოდა და მის პოტენციალურ ბიოგრაფებს აუდიენციაზე უარს ეუბნებოდა. იგი საკუთარი ქვეცნობიერების სარდაფში არავის უშვებდა.
* * *
ზიგმუნდ ფროიდი 1856 წლის 6 მაისს დაიბადა პატარა ქალაქ ფრეიბერგში, რომელიც პრუსია-პოლონეთის საზღვართანაა. ხუთი ქუჩა, ორი დალაქი, სამიოდე ფუნდუკი და დამკრძალავი ბიურო - აი, ყველაფერი, რაც ამ ქალაქის ავლა-დიდებას შეადგენდა. ქალაქი ვენიდან 240 კმ მანძილზე იყო დაშორებული და მჩქეფარე დედაქალაქური ცხოვრების არანაირი სურნელება იქმადე არ აღწევდა. ფროიდის მამა ფართლეულით მოვაჭრე ღარიბი კაცი იყო... მან მესამე ცოლად შვილის ტოლი გოგონა შეირთო, რომელიც ყოველ წელს თითო შვილს უჩენდა მას... შვილებში პირველი სწორედ ზიგმუნდი გახლდათ.
1859 წელს მთლად გაკოტრებული იაკობ ფროიდი (ზიგმუნდის მამა) საშოვარის საძებრად ქალაქიდან ქალაქში გადასვლას იწყებს, ერთხანს ლეიფციგში ცხოვრობდნენ, შემდეგ ვენაში გადავიდნენ, მაგრამ არც ამ უკანასკნელმა მისცა მათ რაიმე სარჩო-საბადებელი... "სიღარიბე და სიღატაკე, სიღატაკე და უკიდურესი ხელმოკლეობა" - ასე იხსენებს საკუთარ ბავშვობას თავად ზიგმუნდ ფროიდი. თუმცა აქვე ამატებს, რომ მცირეწლოვანი ასაკიდანვე კარგი სწავლით გამოირჩეოდა, რომ დიდი ინტერესით ეცნობდა ანტიკურ ფილოსოფიას და ლიტერატურას, რომ თავიდანვე დაეუფლა რამოდენიმე უცხო ენას, მაგრამ ყოველივე ეს მხოლოდ შურს აღძრავდა მის თანატოლებს შორის და ფრიადოსანი ზიგმუნდ ფროიდი ყველასაგან, თვით მასწავლებლებისგანაც კი, გარიყული იყო. შესაძლოა, სწორედ სკოლის წლების ამგვარმა დინებამ განსაზღვრა მისი ერთი უხერხული კომპლექსი, რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ მომავალი ფსიქოანალიტიკოსი საუბრისას არავის უყურებდა თვალებში და ეს, მორცხვობის გამოისობით კი არა, უფრო საზოგადოებისადმი პროტესტით მოსდიოდა...
* * *
როგორც იმ პერიოდში ბევრ ღარიბ ევროპელ ყმაწვილს დაემართა, ზიგმუნდიც გაიტაცა პოლიტიკამ და მარქსიზმმა. მისი ლიცეუმისდროინდელი მეგობარი ჰენრიხ ბრაუნი, რომელმაც 1883 წელს კაუტსკისთან და ლიბკნეხტთან ერთად Die Neue Zeit (გერმანელ სოციალ-დემოკრატთა ორგანო) დაარსა, ზიგმუნდს სათანამშრომლოდაც კი იწვევდა. ფროიდმა კი თავადაც არ იცოდა მაშინ, თუ რა სურდა. ერთხანს სამართალმა გაიტაცა, მერე ფილოსოფიასაც ჩაუჯდა, მაგრამ მალევე იგრძნო ზიზღი ორივეს მიმართ და სამედიცინო სფეროს მიაპყრო მზერა.
საერთოდ უნდა ითქვას, რომ მისი მასწავლებლები ყოველთვის კრიტიკულად იყვნენ განწყობილნი ზიგმუნდის მრავალმხრივი გატაცებების მიმართ, არავინ თვლიდა მას სერიოზულ ადამიანად. უფრო მეტიც - ისინი მას ზერელე ცოდნის, არაკომპეტენტურ პიროვნებად მიიჩნევდნენ.
სამედიცინო ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ ფროიდმა ფიზიოლოგიის შესწავლას მიჰყო ხელი და ამ პროფილის ერთ დაწესებულებაში მთელი ექვსი წელი (1876-1882) იმუშვა, რაც მისი ცვალებადი ხასიათიდან გამომდინარე, საკმაოდ უცნაური მოვლენა გახლდათ. იგი ყოველგვარი გაცნობიერების გარეშე, უბრალოდ ინტერესისა გამო, იკვლევდა რაღაც ჭია-ღუების და მისთანების სასქესო ორგანოებს (რისთვისაც ხელფასს უხდიდნენ!)... "არავის არასოდეს უნახავს ამ პაწაწა არსებების სასქესო ორგანოები" - ამაყად აცხადებდა ზიგმუნდ ფროიდი და თავადც ვერ გრძნობდა, თუ როგორ იბადებოდა მასში ფსიქოანალიტიკოსი.
1882 წელს ფროიდს მობეზრდა ჭია-ღუები და იგი კლინიკური ფსიქიატრიის პროფესორის, მეინარტის ლაბორატორიაში გადავიდა სამუშაოდ, რათა ადამიანის, ძაღლის თუ კატის ჩანასახის ტვინი ეკვლია. ეს საინტერესო იყო, მაგრამ ფინანსურად ნაკლებად მომგებიანი. ფროიდი უკვე პატარ-პატარა სტატიებს წერდა, წიგნიც კი გამოსცა მაშინ პოპულარალული თემის, აფაზიის (ინსულტგადატანილი ავადმყოფების მეტყველების დარღვევის) შესახებ, მაგრამ მისთვის სერიოზული ყურადღება არავის მიუქცევია. 9 წლის განმავლობაში მან ამ წიგნის მხოლოდ 257 ეკზემპლარი გაყიდა. ასე რომ, იგი კვლავ უფულო და უსახელო ცხოვრების კლანჭებში იყო მოქცეული.
...და ამას ზედ სიყვარულიც დაერთო. ერთხელ, სეირნობისას მან 21 წლის ფერმკრთალი, ნაზი, ტანმორჩილი, მაგრამ დახვეწილი მანერების მქონე მარტა ვერნეი გაიცნო... ფროიდის ფლირტი საკმაოდ თავისებური გახლდათ; რამოდენიმე თვის ნაცნობობამ მას ასეთი ბარათი მიაწერინა სატრფოსადმი - "ვიცი, რომ შენ არ ხარ ისეთი ლამაზი, როგორიც მხატვრებსა და მოქანდაკეებს ესმითო". გარდა ამგვარი "არშიყისა", ფროიდს საშინელი ეჭვიანობაც დასაჩემდა და ეს გამუდმებული დავა-კამათის მიზეზი ხდებოდა მოტრფიალე წყვილს შორის. ასეა თუ ისე, ფროიდი მაინც მიჰყვებოდა სიყვარულის დინებას, მაგრამ დაქორწინება მას არაფრით შეეძლო, რადგან ჯიბეში გროშიც კი არ გააჩნდა.
1882 წელს ფროიდი ვენის ჰოსპიტალში იწყებს მუშაობას ექიმის ასისტენტად. იქვე ატარებს ფასიან გაკვეთილებს ყმაწვილი სტაჟიორებისათვის, მაგრამ ეს დიდი ვერაფერი ხეირი იყო მისთვის. ამავე პერიოდში მას ნევროპათოლოგიის პრივატ-დოცენტის წოდება მიენიჭა, მაგრამ არც ამას წაუმატებია რამ მისი ეკონომიური სიდუხჭირისათვის.
1884 წელს, ფროიდს, როგორც იქნა, გამდიდრების იმედი გაუჩნდა. მან ქალაქ მერკიდან ვენაში მანამდე უცნობი ალკალოიდი _ კოკაინი _ ჩაიტანა და მისი აღმოჩენით სახელისა და სიმდიდრის შეძენას აპირებდა, მაგრამ სწორედ მაშინ მისმა საცოლემ დასასვენებლად ისურვა წასვლა და ფროიდიც იძულებული იყო თან გაჰყოლოდა, ასე რომ კოკაინის გამოკვლევის დაწყება მან თავის მეგობრენს კენიგსტენსა და კოლერს სთხოვა, მათ კი ფროიდის დაბრუნებამდე არათუ დაიწყეს, არამედ დაასრულეს კიდეც კვლევა და მსოფლიო სენსაციური ამბის მოწმე გახდა _ კოკაინი ლოკალური ტკივილგაყუჩებისთვის საუკეთესო პრეპარატი აღმოჩნდა.
"არა, მე არ ვემდურიო ჩემს საცოლეს" _ ყოველ დილით იმეორებდა ფროიდი, თუმცა მოგვიანებით თავის მემუარებში მაინც განაწყენებულმა ჩაწერა: "ეს ქალი გახდა იმის მიზეზი, რომ ახალგარდობაშივე არ გავხდიო სახელოვანი!.."
თავისი შემდეგი შანსი ფროიდმა პარიზში დაკარგა, სადაც იგი ექიმ შარკოს კლინიკაში სტაჟირებას გადიოდა, ეს უკანასკნელი კი ისტერიით შეპყრობილ ქალებს მკურნალობდა და ფროიდმაც დააპირა თავისი უნარის გამომჟღავნება ამ გაკაპასებული ქალების მორჯულებაში. მან საცოლეს ისიც კი მისწერა _ "ვენაში მდიდარი და სახელოვანი დავბრუნდები და თავზე დიდი მეცნიერის შარავანდედი მედგმებაო", მაგრამ ეს მხოლოდ სიტყვები აღმოჩნდა, რადგან თავადაც ისტერიაშეპარულმა შარკომ ყურადაც არ იღო ზიგმუნდ ფროიდის თეორიები და ჩვენი თხრობის გმირი კვლავაც ღარიბი და უპოვარი დაბრუნდა სამშობლოში, სადაც ასეთი წყენანარევი ჩანაწერი გააკეთა თავის დღიურში: "პარიზში ჩემმა ფანტაზიამ შესაძლებლობის ზღვარს გადააბიჯა და რა საწყენია, რომ ეს ყოველივე მხოლოდ ფანტაზია აღმოჩნდა". ერთადერთი, რაც მან პარიზიდან თან ჩამოიყოლა, იყო ნებართვა შარკოს შრომების გერმანულ ენაზე თარგმნისა. ფროიდმა რამოდენიმე სქელტანიანი წიგნი თარგმნა ჰიპნოზის შესახებ, თუმცა ამ ხელოვნებას თავად მაინც ვერ დაეუფლა. ვენაში დაბრუნება მძიმე და გაუსაძლისი აღმოჩნდა, ბოლოსდაბოლოს იგი უნდა დაქორწინებულიყო და გააკეთა კიდეც ეს, მაგრამ დიდი ვალების მსხვერპლით, კვლევა-ძიების გაგრძელება აღარ შეეძლო, ექიმები მას ახლოც არ აკარებდნენ ავადმყოფებთან; მართალია, ერთხელ საავადმყოფოს ინსტიტუტთან არსებული ნევროპათოლოგიური სამსახურის ხელმძღვანელობა შესთავაზეს, მაგრამ ფროიდმა უარი განაცხადა, რადგან ეს თანამდებობა, თავისი პრესტიჟულობის მიუხედავად, პრაქიკულად უხელფასო იყო.
...ფროიდს კი ფული სჭირდებოდა!
გამოსავალი იყო ერთი _ კერძო პრაქტიკა. მან განცხადება გამოაქვეყნა გაზეთში - ვკურნავ სხვადასხვა სახის ნერვიულ სნეულებებსო! თავის ბინაში პატარა კაბინეტიც მოაწყო, მაგრამ კლიენტი არავინ ჩანდა, თუმცა ფროიდს სწამდა, რომ გამოჩნდებობდნენ ასეთები და მოთმინებით ელოდა.
და აი _ გამოჩნდნენ პირველნი, რომლებიც მისმა ექიმმა-მეგობრებმა გამოგზავნეს. დაიწყო მკურნალობის სეანსები, მაგრამ ფროიდი მშვენივრად ხვდებოდა, რომ არანაირი შედეგი არ ჰქონდა, როგორც მკურნალს.
- რა ვქნა, მარტა, რა ვქნა? - ეკითხებოდა ძლივსშერთულ ცოლს და თავადვე პასუხობდა - ეგებ სახელმძღვანელოები წავიკითხოო. წაიკითხა კიდეც ერთი ასეთი, ელექტროთერაპიას რომ შეეხებოდა და თითოოროლა შემორჩენილ კლიენტს ელექტროდების დარჭობა დაუწყო.... შედეგი - ნული! შარკოს მსგავსად ჰიპნოზის გამოყენება დააპირა და ისევ უშედეგოდ, რადგან ხალხს თვალს თვალში ვერ უყრიდა. შემდეგ კონცენტრაციის მეთოდი სცადა, როცა ავადმყოფს შუბლზე თითები უნდა შემოაჭდო და იჭვნეულად ჰკითხო - ეს გაწუხებს თუ ისო - და ესეც არ აღმოჩნდა მისი საქმე... ისევე, როგორც მასაჟები, რასაც მთლად იმედგაცრუებულმა მიმართა. ასე გაგრძელდა 1896 წლამდე, სანამ ერთმა პაციენტმა არ უჩივლა, რომ ზედმეტად აფათურებსო ხელებს ჩემს სხეულზე... ასე და ამრიგად გამოირიცხა მისი პრაქტიკიდან ავადმყოფებთან ფიზიკური შეხების მეთოდი.
ამ წარუმატებლობის შემდეგ ფროიდი გონს მოეგო და შეეცადა, რომ მკურნალობის ყოველგვარი უხერხულობანი, თუნდაც საკუთარი თავისათვის, განერიდებინა, ანუ: ავადმყოფს არც შეხებოდა და არც თვალი თვალში გაეყარა მისთვის. საშველი მოინახა - პაციენტი ტახტზე დაეწვინა, თავად კი მის თავთით დამჯდარიყო, მიზეზი კი ის იყო, რომ ავადმყოფს სირცხვილის გრძნობა დაჰკარგვოდა. კიდევ მიზეზი - ექიმის იდიოტური გრიმასები არ დაენახა, როცა ის სულელურ კითხვებს სვამს. სწორედ ეს იყო მეთოდი ლაღი ასოციაციებისა, რაც ქვეცნობიერებას ზეწოლისაგან ათავისუფლებდა; ასე იბადებოდა ძირითადი ნორმები და დოგმები, ახალი პროფესიისა!
ფროიდი ფსიქოანალიზის პრაქტიკას პირველ რიგში საკუთარი ფსიქიკის გაშიშვლებაზე აგებდა. ყოველივე ზემოთქმულის შესახებ მან 1892 წლის 15 მარტს გერმანულ სამედიცინო ჟურნალში ისაუბრა და პირველად იხმარა ცნება "ფსიქოანალიზი".
* * *
ფული ჯერ კიდევ ცოტა შემოსდიოდა, მაგრამ ფროიდი გრძნობდა, რომ საქმეს აზრი დააჩნდა. იგი კვლავაც ბევრს მუშაობდა, წერდა წიგნებს და სტატიებს, ერიდებოდა უაზროდ დროის კარგვას და დღეში 20 სიგარას ეწეოდა.
მისი კაბინეტი უკვე სხვაგვარი გახდა: ტახტი, რომელსაც თავთით სავარძელი ედგა... ჟურნალის მაგიდები ანტიკური სტატუეტებით... ნახატი, რაზედაც შარკოს ჰიპნოზის სეანსი იყო ასახული... და მკრთალი განათება. თანდათანობით ფროიდი სხვა დეტალებსაც იგონებდა, რაც ფსიქოანალიტიკოსის კომფორტს უზრუნველყოფდა. აი, თუნდაც ასეთი: სეანსი ძვირი უნდა ღირდეს. "თერაპიის ღირებულება - ამბობს ფროიდი - დიდ ზეგავლენას უნდა ახდენს კლიენტის ჯიბეზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში საქმე ცუდად წავა." ამის დასადასტურებლად იგი ყოველ კვირას უფასოდ იღებს ერთ პაციენტს და შემდეგ სასოწარკვეთით შლის ხელებს - ასეთ პაციენტს არაფერი შველისო (...თუ რატომ არ შველიდა, ეს ცალკე საკითხია და საგანგებო თეორიების ღირსია, რასაც ფროიდმა შესანიშნავი გამოკვლევები მიუძღვნა და 1930 წელს გოეთეს პრემიაც დაიმსახურა ლიტერატურის დარგში). ერთი სიტყვით, ფროიდი თავის შრომას მეტად ძვირად აფასებდა და ერთი სეანსისათვის 40 კრონს ანუ1 ფუნტსა და 13 შილინგს ახდევინებდა პაციენტს (ამ საფასურად მაშინ კარგი კოსტუმის შეძენა შეიძლებოდა).
თანდათანობით ფროიდმა თავის ხელობის სხვა საკითხებიც დახვეწა. მაგალითად, სეანსის დრო 45-50 წუთით შემოფარგლა. ბევრი პაციენტი მზად იყო საათობით ელაყბა, მაგრამ ფროიდი მათ გარეთ აგდებდა და ამას იმით ხსნიდა, რომ დროის პრესინგი სწორედ ის უებარი საშუალებაა, რაც მათ დაავადებისაგან იხსნიდა. და უკანასკნელი - მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი - ჩაურევლობის, არათანაგრძნობის, გულგრილობის პრინციპი პაციენტის მიმართ. ეს გასაგებიცაა, რადგან თანაგრძნობა დამღლელი და მომაბეზრებელი რამ არის და თავად ექიმის ფსიქიკური მდგომარეობის პირველი საფრთხე გახლავთ. პრაქტიკული ინსტრუქცია კი ასე გამოიყურება: "ფსიქოანალიტიკოსს უნდა შეეძლოს დიდხანს უსმინოს პაციენტს, არ გამოამჟღავნოს არავითარი რეაქცია და მხოლოდ დროდადრო ჩართოს რეპლიკები პაციენტის მონოლოგში. ფსიქოანალიტიკოსმა არასოდეს არ უნდა დააკმაყოფილოს პაციენტი თავისი შეფასებებითა და რჩევებით".
XX საუკუნის დასაწყისში ფროიდმა იგრძნო, რომ ოქროს საბადოს მიაგნო. ფართოდ გავრცელებული ათეიზმი მისთვის კლიენტების არმიას ქმნიდა. ოცნებებში იგი ხედავდა მარმარილოს დაფებს, რაზედაც ოქროს ასოებით დაიწერებოდა მისი ცხოვრების დიადი ფურცლები, მაგრამ დიდება იგვიანებდა. "უკვე 44 წლის ვარ - წერს იგი ერთ-ერთი თავისი მეგობრის, ფლიესისადმი გაგზავნილ მორიგ წერილში - და ვინ ვარ მე? ბებერი ღარიბი ებრაელი, რომელიც ყოველ შაბათს ბანქოზე მკითახაობის ორგიით იქცევს თავს, სამშაბათობით კი ებრაელების საზოგადოებაში ატარებს დროს".
შემობრუნება დიდებისა და ფულისაკენ 1902 წლის 5 მარტს დაიწყო, როცა იმპერატორმა ფრანსუა-ჟოზეფ I-მა ხელი მოაწერა ბრძანებას, რითაც ზიგმუნდ ფროიდს პროფესორის ტიტული მიენიჭა. ეკზალტირებული პუბლიკა ნიაღვარივით მოაწყდა მის სახლს. ფროიდი დღეში 12-14 საათის განმავლობაში მუშაობდა და იძულებული იყო დასახმარებლად ორი ახალგაზრდა თანამზრახველი - მაქს კახანე და რუდოლფ რაიტლერი - მოეხმო. მათ მალე სხვებიც შეუერთდნენ. მცირე ხნის შემდეგ ფროიდი ყოველ ოთხშაბათს რეგულარულად მართავდა თავის სახლში ფსიქოლოგიური საზოგადოების გაკვეთილებს, 1908 წლიდან კი ამ ღონისძიებებს ვენის ფსიქოანალიტიკოსთა საზოგადოება ეწოდა. აქ თავს იყრიდა მთელი დეკადენტური ბომონდი, სხდომებს უძღვებოდნენ არა მხოლოდ ექიმები, არამედ მწერლებიც, მუსიკოსებიც, პოეტებიც, გამომცემლებიც. ძირითადად საუბრობდნენ ფროიდის წიგნების შესახებ, რომლებიც, სხვათა შორის, წიგნის ბაზარზე ნაკლები წარმატებით სარგებლობდნენ (1000 ეკზემპლარი წიგნისა "სექსუალურობის თეორიის სამი ნარკვევი" 4 წლის განმავლობაში ძლივს გაიყიდა). კრიტიკოსები კი აღფრთოვანებით საუბრობდნენ იმ აკრძალული თემების შესახებ (მეძავობა, პორნოგრაფია, მორალის შერყვნა), რაც დეკადენტური მოძრაობის ინტერესთა ცენტრში იყო მოქცეული, ეს უკანასკნელნი კი ფროიდის მეხოტბენი იყვნენ და ამით დიდ პოპულარობას უქმნიდნენ თავის კერპს.
დიდების ზენიტი კი 1922 წელს დადგა, როცა ლონდონის უნივერსიტეტში კაცობრიობის ხუთი ყველაზე დიდი გენიისადმი მიძღვნილი საღამო გაიმართა, ეს ხუთეული კი ასე გამოიყურებოდა - ფილონი, მემონიდი, სპინოზა, აინშტაინი და ფროიდი. ვენაში, ბერგასის ქუჩის მე-19 ნომერი თითქოს მომლოცველთა მექად იქცაო. ფროიდთან სეანსზე ჩასაწერად წერილები მოდიოდა მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნიდან და ეს სეანსები უკვე რამოდენიმე წლით ადრე იყო დაგეგმილი. იგი ამერიკაშიც მიიწვიეს ლექციების წასაკითხად და ჰონორარად 10 000 დოლარი შესთავაზეს, მაგრამ ფროიდმა იცოტავა და ტურნეს ორგანიზატორები იძულებულნი იყვნენ კონტრაქტის ღირებულება გაეზარდათ.
მოვიდა ფულიც, მოვიდა დიდებაც, მაგრამ ყოველივე ამას აზრს უკარგავდა ის მძიმე სენი, რომლის გამოც ფროიდს 1923 წელს მძიმე ოპერაციის გადატანა მოუხდა. ძლიერი ტკივილები კი მაინც არ მოშორდა და მისი ცხოვრება გაუსაძლისი გახდა. იგი ძლივს ლაპარაკობდა და საკვებსაც დიდი გაჭირვებით იღებდა. მისი პოპულარობა კი უკვე ზღვასავით ბობოქრობდა და ეს მხოლოდ მტანჯველი შეგრძნება იყო სიკვდილთან შეჭიდებული დიდი მეცნიერისათვის. ასე მაგალითად, ჰოლივუდის ცნობილმა მაგნატმა სემიუელ გოლდვინმა 100 000 დოლარი შესთავაზა ფროიდს მხოლოდ იმისათვის, რომ მისი სახელი მოეხსენიებინათ ფილმის ტიტრებში, რომელიც კაცობრიობის ყველაზე ცნობილ სატრფიალო თავგადასავლებს ეხებოდა. ფროიდმა მას მრისხანებით განმსჭვალული წერილით უპასუხა და, რა თქმა უნდა, არ მიიღო წინადადება. ასეთივე ხვედრი ერგო გერმანულ კომპანია UFA-ს, რომელმაც თავად ფსიქოანალიზის შესახებ მოისურვა ფილმის გადაღება. 1928 წელს ევროპის ეკრანებზე გამოდის ფილმი "სულის იდუმალებანი". რომლის რეკლამირებისასაც ფართოდ იყენებენ ფროიდის სახელს. ეს ფაქტი ფროიდის განრისხებას იწვევს, იგი ტეხს სკანდალს და კომპენსაციას ითხოვს...
ამასობაში მსოფლიო არენას ფაშისტები ევლინებიან... ბერლინში სახალხოდ წვავენ ფროიდის წიგნებს; მისი ქალიშვილი ანა, რომელიც მამის კვალს გაჰყვა გესტაპოელთა ტყვეობაში ხვდება... ოჯახი ლონდონში გარბის... ჯანმრთელობაც კატასტროფულად უარესდება და 1939 წლის 23 სექტემბერს თავად ფროიდი განსაზღვრავს თავისი სიკვდილის დღეს - მკურნალ ექიმს თავად ავადმყოფის დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ ზიგმუნდ ფროიდის სხეულში მორფის სასიკვდილო დოზა შეჰყავს...
გაზეთი „ფანტაზია #10, 1996 წლის მაისი
ლიკა კანდელაკი] ამ ბლოგს ახლახან მივყვები და დღეს ვგრძნობდი, რომ ჩემი ამბავი უნდა გამეზიარებინა, რადგან მეც მსხვერპლი ვიყავი. მას შემდეგ, რაც შვიდი წლის განმავლობაში ვიყავი მასთან, მან გაწყვიტა ჩემთან ერთად, მე ყველაფერი გავაკეთე იმისთვის, რომ მას დავბრუნებულიყავი, მაგრამ ეს ყველაფერი უშედეგოდ იყო, მე ასე მინდოდა მისთვის, იმ სიყვარულის გამო, რომელიც მე მასში მაქვს, ყველაფერში ვთხოვე, დავპირდი, მაგრამ მან უარი თქვა. მე ავუხსენი პრობლემა დედაჩემს და მან შემოგვთავაზა მე დამიკავშირდეს მართლწერის წოდება დრიგბინოვია, რომელიც მეხმარებოდა ჯადოქრობაში რომ ჩამებრუნებინა, მაგრამ ჯადოქრობა არასდროს მჯეროდა, სხვა არჩევანი არ მქონდა, მაგრამ შევეცდები შელოცვა მეთქვა და მან განუცხადა მე აღარ უნდა ინერვიულო, რომ ყველაფერი კარგად იქნებოდა, რომ ჩემი ყოფილი დაბრუნებულიყო, მან მეორე დღეს გასაკვირი გასროლით ჯოხი შეაგდო ჩემს სახელით, ეს იყო საღამოს 4:00 საათზე. ჩემმა ყოფილმა დამირეკა, მე ძალიან გამიკვირდა, მე ვუპასუხე ზარს და ყველა მან თქვა, რომ ბოდიში იყო ყველაფრისთვის, რაც მომხდარა, რომ მინდოდა უკან დაბრუნებულიყო, რომ ძალიან მიყვარდა. მე ძალიან ბედნიერი ვიყავი, რომ ეს მუშაობს ჩემთვის, ასე რომ, ჩვენ თავიდან ბედნიერად დავიწყეთ ცხოვრება. მას შემდეგ მე დავპირდი, რომ ყველას, ვისაც ვიცნობ, აქვს ურთიერთობის პრობლემა, მე ვეხმარებოდი ასეთ ადამიანს, მხოლოდ ნამდვილ და ძლიერ ჯადოქარს მივმართავ, რომელიც ჩემს პრობლემაში დამეხმარა და ყველაფერში განსხვავდება ეს ყალბი. ვინმეს დახმარება გჭირდებათ აქ მისი ელ.ფოსტა: doctorigbinovia93@gmail.com შეგიძლიათ Whatsapp დარეკოთ მისი მობილური ტელეფონის საშუალებით +2348144480786 საუკეთესო შედეგის მისაღებად ყველა ან თქვენს პრობლემას
ОтветитьУдалитьᲒამარჯობა ყველას,
ОтветитьУдалитьეს არის საზოგადოების ინფორმირებას, რომ თირკმლის ჯანსაღი დონორები საჭიროა ყველა სისხლის ჯგუფიდან, ჩვენ მოგაწვდით პატიოსან ფასს და საუკეთესო თერაპიას თქვენი გადანერგვისთვის, როგორც საუკეთესო საუკეთესო სამკურნალო საშუალება, თქვენ შეგიძლიათ შემოწიროთ ან დაეხმაროთ, თირკმელების პაციენტების სიცოცხლის გაუმჯობესებაში და მათ ოჯახები დაგვიკავშირდით შემდეგ საიტზე: drmercyhociation686@gmail.com
whatsapp dr mercy საავადმყოფო +2348100367800 ან whatsapp +491639478840
შემოწირეთ-დახმარება-დახმარება იყავით ცხოვრების დამზოგველი.
მინდა გავყიდე ჩემი თირკმელების სტუმრების წიგნის ბლოგი
ОтветитьУдалитьგსურთ თქვენი თირკმლის გაყიდვა? თქვენ ეძებთ შესაძლებლობას, რომ თქვენი თირკმელი ფულის გაყიდვის გამო ფინანსური რღვევის გამო და არ იცით რა უნდა გააკეთოთ, შემდეგ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ გთავაზობთ თირკმელზედა ჯირკვლის კარგ რაოდენობას. თქვენი სახელია (დოქტორი კოლინზი) ფარენოლოგი სტენდ ანდრი საავადმყოფოში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს საქმე თირკმელების ყიდვასა და გადანერგვაში, შესაბამის დონორთან. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმელების გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ დააყოვნებთ დაგვიკავშირდეთ ელ.ფოსტით: doctorcollins3@gmail.com ან WHATSAPP US VIA +254750078353
ОтветитьУдалитьჩვენ სასწრაფოდ გვჭირდება თირკმლის დონორი ჯანმრთელობისთვის ძალიან კარგ მდგომარეობაში, 900,000,00 აშშ დოლარის ოდენობით და სწორად ვიზრუნებთ დონორზე, მთელ პროცესზე დგომაზე, აქ შეგიძლიათ დაგვიკავშირდეთ ელ.ფოსტით
ОтветитьУдалитьDoctorcollins3@gmail.com ან ტელეფონის ნომერი - Whatsapp: +254750078353.
სახელით დოქტორი კოლინზი
ცხოვრება არის საიდუმლოება მრავალი კითხვით, რომელსაც პასუხები სჭირდება, რა უბედურების წინაშე დგახართ დედამიწაზე?
ОтветитьУдалитьცოლ-ქმარმა დატოვა თქვენი ცხოვრება ყოველგვარი კარგი ახსნა-განმარტების გარეშე, რაც საგონებელში აგდებს და გსურთ მათ დაბრუნება თქვენს ცხოვრებაში? DR WALE არის შესაფერისი ადამიანი სამუშაოსთვის, ის არის ძლიერი მართლწერის საწინააღმდეგო აკურთხა მისი წინაპრების მიერ და ღმერთების მიერ მიღებული მათი რუპორი დედამიწაზე. DR WALE დამეხმარე ჩემი გადარჩენილი სახლის გადარჩენაში და ჩემი მეუღლე დავაბრუნე თავისი ძლიერი შელოცვით. . მე და ჩემი მეუღლე 14 თვის განმავლობაში დაშორებულები ვიყავით კომუნიკაციის გარეშე, მაგრამ DR WALE– ს მიერ დაწერილი შელოცვით ის დაბრუნდა და ჩვენ ისევ ერთი ბედნიერი ოჯახი ვართ. დაუკავშირდით DR WALE მართლწერის შემავსებელს, თუ რაიმე სახის ცხოვრებისეული პრობლემების წინაშე დგახართ და გჭირდებათ სწრაფი გადაჭრა. WhatsApp / Viber: +2349015141346 ან ელ.ფოსტა: drwalespellhome@gmail.com
მე უნდა მივცე ეს სასწაული ჩვენება, რომელიც დღემდე ასე დაუჯერებელია. ჩემს ყოფილ ქმართან პრობლემა მქონდა 8 წლის წინ, რამაც ჩვენი დაშლა გამოიწვია. მე ისევ საკუთარი თავი არ ვიყავი, ისე ცარიელი ვიგრძენი ჩემში, ჩემი სიყვარული და ფინანსური მდგომარეობა გამძაფრდა იქამდე, სანამ ჩემმა ახლო მეგობარმა მითხრა მართლწერის შესახებ, რომელიც მას იმავე პრობლემას დაეხმარა, ასევე სახელი DR WALE. მე დავუკავშირდი DR WALE- ს ჯადოქრობას და ვუთხარი მას ჩემი პრობლემა, მან მთხოვა თანხის გადახდა, მე გადავიხადე, რადგან მჯერა მისი სიტყვების. მან მომცა სიტყვები, რომ 48 საათზე მეტს დამირეკავს ჩემი მეუღლე და მითხრა, რომ ის მომიბრუნდა. უბრალოდ, DR WALE– მ თქვა, რომ ყველაფერი ასე გამოდის. ჩემმა ქმარმა დამირეკა და მითხრა, რომ ის სახლში ბრუნდებოდა. ძალიან ბედნიერი ვიყავი, რომ ის დამიბრუნა. სიუჟეტის ყველაზე საინტერესო ნაწილია ის, რომ ორსულად ვარ. მადლობას ვუხდი DR WALE- ს ჩემი ქორწინების გადარჩენისთვის და სხვების გადარჩენისთვისაც. გააგრძელე შენი კარგი საქმე DR WALE არის მისი სიტყვების კაცი. WhatsApp / Viber +2347054019402 ან ელ.ფოსტა: drwalespellhome@gmail.com
ОтветитьУдалитьეს არის ჩვენება, რომელსაც ყველას ვეტყვი, რომ მოისმინოს. მე ოთხი წელია დაოჯახებული ვარ და ჩემი ქორწინების მეხუთე წელს, კიდევ ერთ ქალს ჰქონდა შელოცვა, რომ ჩემი საყვარელი მომეშორებინა და ჩემმა ქმარმა დამტოვა მე და ბავშვები და ორი წელი ვიტანჯეთ, სანამ პოსტს არ ვგულისხმობდი კაცი DR WALE დაეხმარა ვინმეს და მე გადავწყვიტე, რომ დამეხმარებინა ჩემი სიყვარულის ქმარს სახლში მოყვანაში და მერწმუნე, მე მას და ჩემი ქმრის სურათს ვუგზავნი და 48 საათის შემდეგ, როგორც მან მითხრა, ვნახე მანქანა სახლში შეიყვანა და აჰა, ეს ჩემი მეუღლე იყო, ის ჩემთან და ბავშვებთან მოვიდა და ამიტომ ბედნიერი ვარ, რომ თქვენგან ყველა მსგავსს შეხვდება ამ კაცთან და თქვენი საყვარელი ადამიანი საკუთარ თავს დაუბრუნდება. დაუკავშირდით მის WhatsApp / Viber +2347054019402 ან ელ.ფოსტა: drwalespellhome@gmail.com
ОтветитьУдалитьმე არასოდეს მივეცი მსგავსი ჩვენება აქამდე, მაგრამ ნებისმიერი ეჭვმიტანილისთვის, ნება მომეცით გითხრათ, რომ DR WALE არის ნამდვილი გარიგება! მისი შრომა, დრო და რჩევა ფასდაუდებელია. მხოლოდ ვისურვებდი, რომ ის უფრო მალე მეპოვა ცხოვრებაში !! დავუკავშირდი DR WALE- ს დაკარგული სიყვარულის გამო. მე საკმაოდ არეული ვიყავი და მზად ვიყავი ყველაფერი ვცადო ამ კაცის დასაბრუნებლად. DR WALE– თან პირველადი კონსულტაციის შემდეგ, მე გავაგრძელე ის სამუშაო, რომელიც მან მირჩია. მიუხედავად იმისა, რომ ის ძალიან პირდაპირ ამბობდა, რომ ჩვენი შერიგების შანსები ძალიან მცირე იყო, მე ვიგრძენი, რომ მაინც უნდა მეცადა და ეს ღირდა მისი მომსახურებისთვის. ის ჩემთან დარჩა ყოველ ნაბიჯზე, ნებისმიერ დროს, როდესაც მე მქონდა შეკითხვა ან შეშფოთება, მან უპასუხა ჩემს WhatsApp- ს. სამუშაო, რაც ჩვენ გავაკეთეთ, იყო საკუთარი თავის განკურნება და არა როგორც მასზე ორიენტირებული, რაც ახლა უკვე შემდგომში არის ზუსტად ის, რაც მჭირდებოდა. DR WALE WhatsApp/Viber/Telegram: +2347054019402 ან ელ.ფოსტა: drwalespellhome@gmail.com
ОтветитьУдалитьგსურთ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი 400 000 დოლარად? Ეს შენ ხარ
ОтветитьУдалитьვეძებთ შესაძლებლობას გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით
ფინანსური უკმარისობის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ.
მაშინ დაგვიკავშირდით დღესვე
ფოსტა: doktorumarclinic@gmail.com
WhatsApp: +1 (978) 707-9830
ტელეგრამა:+1 (978) 707-9830
Viber: +1 (469) 505-6731
ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას თქვენი თირკმლისთვის.
მე მქვია ექიმი UMAR მე ვარ ნეფროლოგი UMAR კლინიკაში. ჩვენი კლინიკა სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე ვმკურნალობთ
თირკმელების შეძენა და გადანერგვა
შესაბამისი დონორი.
ჩვენ განლაგებული ვართ ინდოეთში, თურქეთში, საფრანგეთში, ნიგერიაში, შეერთებულ შტატებში, მალაიზიაში, დუბაიში, ქუვეითში
ყურადღებით
DR UMAR.
Ყველას მოგესალმებით.
ОтветитьУдалитьმე მქვია დოქტორი ქეით ადამსი, ვარ ფრენოლოგი Bristol NHS Foundation Trust-ის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალებში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ დუბაიში, დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით: kateadams946@hotmail.com
ჩემი პატივისცემა
დოქტორი ქეით ადამსი..
ტელეფონის ნომერი: +2348146161694..
Ყველას მოგესალმებით.
ОтветитьУдалитьმე მქვია დოქტორი ქეით ადამსი, ვარ ფრენოლოგი Bristol NHS Foundation Trust-ის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალებში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ დუბაიში, დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით: kateadams946@hotmail.com
ჩემი პატივისცემა
დოქტორი ქეით ადამსი.
ტელეფონის ნომერი: +2348146161694...
Ყველას მოგესალმებით.
ОтветитьУдалитьმე მქვია დოქტორი ქეით ადამსი, ვარ ფრენოლოგი Bristol NHS Foundation Trust-ის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალებში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ დუბაიში, დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით: kateadams946@hotmail.com
ჩემი პატივისცემა
დოქტორი ქეით ადამსი..
ტელეფონის ნომერი: +2348146161694....
Ყველას მოგესალმებით.
ОтветитьУдалитьმე მქვია დოქტორი ქეით ადამსი, ვარ ფრენოლოგი Bristol NHS Foundation Trust-ის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალებში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ დუბაიში, დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით: kateadams946@hotmail.com
ჩემი პატივისცემა
დოქტორი ქეით ადამსი
ტელეფონის ნომერი: +2348146161694
Ყველას მოგესალმებით.
ОтветитьУдалитьმე მქვია დოქტორი ქეით ადამსი, ვარ ფრენოლოგი Bristol NHS Foundation Trust-ის საუნივერსიტეტო ჰოსპიტალებში. ჩვენი საავადმყოფო სპეციალიზირებულია თირკმელების ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ დუბაიში, დიდ ბრიტანეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში. თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით: kateadams946@hotmail.com
ჩემი პატივისცემა
დოქტორი ქეით ადამსი....
ტელეფონის ნომერი: +2348146161694....
გსურთ იყიდოთ თირკმელი, სხეულის ორგანოები თუ გსურთ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ან სხეულის ორგანოები? ეძებთ შესაძლებლობას გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით ფინანსური ავარიის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ, მაშინ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას 500,000 დოლარად თქვენი თირკმლისთვის. მე მქვია ექიმი MAXWELL .CH. და მე ვარ ნევროლოგი BILLROTH HOSPITAL-ში. ჩვენი ჰოსპიტალი სპეციალიზირებულია თირკმლის ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი და შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ ინდოეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში, სინგაპურში. Იაპონია.
ОтветитьУдалитьგთხოვთ შეგვატყობინოთ, თუ ხართ დაინტერესებული თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით ან
Organ's გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით და ელექტრონული ფოსტით.
ფოსტა: birothhospital@gmail.com
რა არის აპლიკაციის ნომერი: +33751490980
Საუკეთესო სურვილებით
დოქტორი MAXWELL. CH. (ADMIN)
INT AFILIATION HEAD.
ყურადღება 2022!!!
ОтветитьУдалитьთირკმლის ტრანსპლანტაციის ჰოსპიტალური სერვისები (MHS)
doctormcmahonhospitalservices@gmail.com
WhatsAp +4368860326436.
Viber +4368860326436.
ტელეგრამა +4368860326436
თუ გაჭირვებაში ხართ და სასწრაფოდ გჭირდებათ ფული დიდი ვალების დასაფარად? როგორ გეგმავთ სასწრაფოდ ფულის მოზიდვას გადაუდებელი საჭიროებისთვის? მოიცადეთ, რატომ არ ფიქრობთ თირკმელების გაყიდვაზე ძალიან კარგ თანხაზე (400000$), პირველს იხდიან ოპერაციამდე ნამდვილ დონორზე ეჭვის შეტანის მიზნით, მე ვარ ექიმი მკმაჰონი mcmahon ჰოსპიტალური სერვისების ინდოეთში ასევე შეგიძლიათ დაუკავშირდეთ ჩვენთან მთელ მსოფლიოში, როგორიცაა
. აშშ, მალაიზია, იაპონია, ჩინეთი, გრეისი, თურქეთი, ნიგერია, ავსტრალია, ქუვეითი, ბრაზილია, გაერთიანებული სამეფო, განა და ა.შ.
ᲨᲔᲜᲘᲨᲕᲜᲐ: -
* დონორი კლინიკურად ჯანმრთელი უნდა იყოს.
* დონორს უნდა ჰქონდეს A +, B + ან O + სისხლის ჯგუფი, რათა დონორს გაუწიოს თავისი ორგანო.
* დონორის სხეულის მასა არ უნდა იყოს 35-ზე ნაკლები.
* დონორი არ უნდა იყოს დამოკიდებული მოწევაზე ან ალკოჰოლზე.
შეგიძლიათ დაგვიკავშირდეთ 24 საათის განმავლობაში და ჩვენ თქვენს სამსახურში ვართ
doctormcmahonhospitalservices@gmail.com
WhatsAp +4368860326436.
დოქტორი მაკმაჰონის საავადმყოფო
გსურთ იყიდოთ თირკმელი, სხეულის ორგანოები თუ გსურთ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ან სხეულის ორგანოები? ეძებთ შესაძლებლობას გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით ფინანსური ავარიის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ, მაშინ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას 500,000 დოლარად თქვენი თირკმლისთვის. მე მქვია ექიმი MAXWELL .CH. და მე ვარ ნევროლოგი BILL ROTH HOSPITAL-ში. ჩვენი ჰოსპიტალი სპეციალიზირებულია თირკმლის ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი და შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ ინდოეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში, სინგაპურში. Იაპონია.
ОтветитьУдалитьგთხოვთ შეგვატყობინოთ, თუ ხართ დაინტერესებული თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით ან
Organ's გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით და ელექტრონული ფოსტით.
ფოსტა: birothhospital@gmail.com
რა არის აპლიკაციის ნომერი: +35795537941
ტელეგრამა: +35795537941
Viber: +35795537941
Საუკეთესო სურვილებით
დოქტორი MAXWELL. CH. (ADMIN)
INT AFILIATION HEAD.
ყურადღება 2022!!!
ОтветитьУдалитьთირკმლის ტრანსპლანტაციის ჰოსპიტალური სერვისები (MHS)
doktormcmahonhospitalservices@gmail.com
WhatsAp +4368860326436.
Viber +4368860326436.
ტელეგრამა +4368860326436
თუ გაჭირვებაში ხართ და სასწრაფოდ გჭირდებათ ფული დიდი ვალების დასაფარად? როგორ გეგმავთ სასწრაფოდ ფულის მოზიდვას გადაუდებელი საჭიროებისთვის? მოიცადეთ, რატომ არ ფიქრობთ თირკმლის გაყიდვაზე ძალიან კარგ თანხაზე (400 000$), პირველს იხდიან ოპერაციამდე, რათა ეჭვი შევიტანოთ რეალურ დონორზე, მე ვარ ექიმი მკმაჰონი mcmahon ჰოსპიტალური სერვისების ინდოეთში ასევე შეგიძლიათ დაუკავშირდეთ ჩვენთან მთელ მსოფლიოში, როგორიცაა
. აშშ, მალაიზია, იაპონია, ჩინეთი, გრეისი, თურქეთი, ნიგერია, ავსტრალია, ქუვეითი, ბრაზილია, გაერთიანებული სამეფო, განა და ა.შ.
ᲨᲔᲜᲘᲨᲕᲜᲐ: -
* დონორი კლინიკურად ჯანმრთელი უნდა იყოს.
* დონორს უნდა ჰქონდეს A +, B +, ან O + სისხლის ჯგუფი, რათა გაიღოს თავისი ორგანო.
* დონორის სხეულის მასა არ უნდა იყოს 35-ზე ნაკლები.
* დონორი არ უნდა იყოს დამოკიდებული მოწევაზე ან ალკოჰოლზე.
შეგიძლიათ დაგვიკავშირდეთ 24 საათის განმავლობაში და ჩვენ თქვენს სამსახურში ვართ
doktormcmahonhospitalservices@gmail.com
WhatsAp +4368860326436.
დოქტორი მაკმაჰონის საავადმყოფო
გსურთ იყიდოთ თირკმელი, სხეულის ორგანოები თუ გსურთ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ან სხეულის ორგანოები? ეძებთ შესაძლებლობას გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით ფინანსური ავარიის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ, მაშინ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას 500,000 დოლარად თქვენი თირკმლისთვის. მე მქვია ექიმი MAXWELL .CH. და მე ვარ ნევროლოგი BILL ROTH HOSPITAL-ში. ჩვენი ჰოსპიტალი სპეციალიზირებულია თირკმლის ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი და შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ ინდოეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში, სინგაპურში. Იაპონია.
ОтветитьУдалитьგთხოვთ შეგვატყობინოთ, თუ ხართ დაინტერესებული თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით ან
Organ's გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით და ელექტრონული ფოსტით.
ფოსტა: birothhospital@gmail.com
რა არის აპლიკაციის ნომერი: +31648670212
ტელეგრამა: +35795537941
Viber: +31648670212
Საუკეთესო სურვილებით
დოქტორი MAXWELL. CH. (ADMIN)
INT AFILIATION HEAD.
ჩვენ სასწრაფოდ გვჭირდება თირკმლის დონორები, [800,000 აშშ დოლარი,] დაგვიკავშირდით ახლავე დამატებითი ინფორმაციისთვის. მოგვწერეთ jaslokhospital20@gmail.com} ან WHATSAPP ახლავე, (+17013531601 ) დოქტორი ვიკრამ კუმარი, იასლოკის საავადმყოფოს ინდოეთი. მე ამასპეციალისტი ორგანოების ქირურგიაში, ასევე ვიყიდი და გავყიდი. ნებისმიერი ტიპის ორგანოს გადანერგვა ჩვენ გვჭირდება თქვენი სასწრაფო პასუხი
ОтветитьУдалитьგსურთ იყიდოთ თირკმელი, სხეულის ორგანოები თუ გსურთ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ან სხეულის ორგანოები? ეძებთ შესაძლებლობას, რომ გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით ფინანსური უკმარისობის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ, მაშინ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას 500,000 აშშ დოლარი თქვენი თირკმლისთვის. მე მქვია ექიმი მაქსველი და ვარ ნევროლოგი და სამედიცინო კონსულტანტი ბილ როტის საავადმყოფოებში. ჩვენი ჰოსპიტალი სპეციალიზირებულია თირკმლის ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი და შესაბამისი დონორით. ჩვენ ინდოეთში, აშშ-ში ვართ და მხოლოდ სერიოზული მოაზროვნე ადამიანები გვჭირდება.
ОтветитьУдалитьგთხოვთ შეგვატყობინოთ, თუ ხართ დაინტერესებული თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით ან
Organ's გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ელექტრონული ფოსტით და ელექტრონული ფოსტით.
ფოსტა: birothhospital@gmail.com
Whatsapp ნომერი: +31648670212
Viber: +31648670212
Საუკეთესო სურვილებით
საკონსულტაციო ხელმძღვანელი საერთ.
DR Maxwell C.
კარგი დღე, თირკმელის ყიდვა გინდა თუ შენი თირკმლის გაყიდვა? ეძებთ შესაძლებლობას გაყიდოთ თქვენი თირკმელი ფულით ფინანსური უკმარისობის გამო და არ იცით რა გააკეთოთ, მაშინ დაგვიკავშირდით დღეს და ჩვენ შემოგთავაზებთ კარგ თანხას ხუთასი ათასი აშშ დოლარი (500,000 აშშ დოლარი) თქვენი თირკმელი. მე მქვია ექიმი მაქსველ ფილიპი და ვარ ნევროლოგი BILLROTH HOSPITAL-ში. ჩვენი კლინიკა სპეციალიზირებულია თირკმელებისა და ზოგად ქირურგიაში და ასევე გვაქვს თირკმელების ყიდვა-გადანერგვა ცოცხალი და შესაბამისი დონორით. ჩვენ განლაგებული ვართ ინდოეთში, აშშ-ში, მალაიზიაში, სინგაპურში.
ОтветитьУдалитьთუ თქვენ დაინტერესებული ხართ თირკმლის გაყიდვით ან ყიდვით, გთხოვთ, ნუ მოგერიდებათ დაგვიკავშირდეთ ქვემოთ.
Whatsapp: + 1 (850) 313-7832
ფოსტა: billrothmedical@gmail.com
ᲡᲐᲣᲙᲔᲗᲔᲡᲝ ᲡᲣᲠᲕᲘᲚᲔᲑᲘᲗ
მთავარი სამედიცინო დირექტორი (საერთაშორისო კონსულტაცია)
დოქტორი მაქსველ ფილიპი.