ოდესმე დიდი იქნება!

1. 

...დღეს ჩემი ერთი ფრენდის მოსაზრება წავიკითხე იმის თაობაზე, რომ მოსწავლეს "შეცდომა" უნახავს მურმან ლებანიძის ცნობილ ლექსში:

ჩემო თვალნათელო, ჩემო სანატრელო, 

ოდესმე დიდი ყოფილა საქართველო....

მართალია, აქ აზრობრივად უნდა იყოს - ოდესღაც დიდი ყოფილა... ჰოდა, ჩემი მოკრძალებული აზრი გამოვთქვი იმის შესახებ, რომ ბატონმა მურმანმა ლექსის მუსიკალურობის შესანარჩუნებლად თავი აარიდა ამ "ღან"-იან სიტყვას და ამიტომაც დაწერა - ოდესმე დიდი ყოფილა-ო...

თავად განსაჯეთ - ეს "ღ" ერთგვარად ამუხრუჭებს აზრის (...და ჰარმონიის) დინებას იმ მთავარ ფრაზამდე (დიდი ყოფილა საქართველო), რის თქმაც პოეტმა მოისურვა:

ჩემო თვალნათელო, ჩემო სანატრელო, 

ოდესღაც დიდი ყოფილა საქართველო....

თქვენი არ ვიცი, მაგრამ მე აშკარად ვიგრძენი ეს "მუხრუჭი", თუმცა კიდევ ერთი რამის თქმა მინდა ამ "ოდესმე"-ს შესახებ.

2.

ზოგადად იმის დიდი წინააღმდეგი ვარ, როცა მავანი კრიტიკოსები (ლიტ.მცოდნეები და ლიტ.ექსპერტები) "ხედავენ" ნაწარმოებში იმას, რაც ავტორს არ უთქვამს და დიდი შემართებით სურთ დაგვარწმუნონ იმაში, რომ პოეტმა თუ მწერალმა იგულისხმა ესა თუ ის მისტიკურ-რელიგიური თუ თუნდაც ყოფითი მოვლენა (ცნება... ფაქტი... ამბავი...); შემხვედრია ისეთი გამოკვლევები, სადაც მკვლევარი 10-20-30-ჯერ მეტს წერს იმაზე, რაც ავტორს უწერია... ერთი სიტყვით, არ მჯერა ასეთი "ექსპერტებისა".

...და ეს დიდი შესავალი იმიტომ დავწერე, რომ მოგახსენოთ - ბატონმა მურმანმა ეს იგულისხმა, თუ არა, არ ვიცი და ვერც ვერასოდეს გავიგებ, მხოლოდ ჩემი ვარაუდია ეს და თუ არ მოგეწონებათ, არ დაიჯეროთ არაფერი, რასაც ვიტყვი...

იქნებ ეს "ოდესმე" სრულიად შეგნებულად დაიწერა, რათა მკითხველმა ქვეცნობიერად ასეც წაიკითხოს ლექსი?! (შესწორებები შევიტანე მე და ბოდიშს ვიხდი ბატონი მურმანის ხსოვნის წინაშე, მის ტექსტში ჩარევის გამო).

ჩემო თვალნათელო, ჩემო სანატრელო, 

ოდესმე დიდი იქნება საქართველო. 

იქნება დავით-მეფე-აღმაშენებელი, 

იქნება ოპიზარი-გასაშტერებელი; 

იქნება მოდრეკილი, იქნება ცურტაველი, 

რასაც კვლავ მოჰყვება შოთა რუსთაველი... 

ჩემო მიმინო და ჩემო ფრთანათელო, 

ოდესმე დიდი იქნება საქართველო. 

იქნება ნიკოფსით-დარუბანდამდე 

გაჭენებული და გამოჭენებული; 

რტოებგაშლილი და გამოჩინებული, 

იქნება ორ-ზღვას-შუა აღმოცენებული. 

* * *

(ოდესმე იქნება! - ყოველ შემთხვევაში ამის სურვილი ჩვენ ყველას გვაქვს).

დაგვიანებული მონოლოგი

(17 ნოემბერი, 2015 წელი)

...მესამე დღეა, გურჩენკოზე შექმნილ სერიალს ვუყურებ... 10 სერია ვნახე, კიდევ აქვს გაგრძელება და ველოდები, როდის აჩვენებენ კინოთეატრ "YouTube"-ში... თავად სერიალი კარგია თუ ცუდი, ეს სხვა საკითხია, მაგრამ ბევრ საინტერესო ფაქტებზეა იქ საუბარი და პირადად ჩემთვის ზუსტი პასუხი გასცა იმ კითხვას, რაც დიდი ხანია, დავიწყებული მაქვს, მაგრამ მაინც მიღრღნის ხოლმე ხანდახან გონებას ეჭვით და გაურკვევლობით.

ფილმში არის ასეთი ეპიზოდი: "Карнавальная ночь"-ის (56-ში გადაიღეს) ფანტასტიური წარმატების შემდეგ, ჯერ კიდევ სტუდენტ გურჩენკოს ათასი თვალი დაუწყებს დევნა-თვალთვალს და მათ შორის КГБ-ც და საბოლოო ჯამში დაიბარებენ მას და შესთავაზებენ აგენტობას, ანუ გურჩენკოს უნდა მიეტანა ინფორმაცია იქ თავისი გარემომცველი წრის შესახებ... როგორც ირკვევა, იმ წრეში ძალიან ბევრი ჯაშუშობდა ისე, რომ ერთმანეთის ენატანიობის შესახებ არაფერი იცოდნენ და ასე აბეზღებდნენ ერთმანეთს... გურჩენკო აგენტობაზე უარს იტყვის და ის თანამშრომელი "სუკისა" დაჰპირდება, რომ ცხოვრებას გაუმწარებდა და ვეღარ მიიღებდა როლებს... ასეც მოხდა, 70-იან წლებამდე პრაქტიკულად დავიწყებული იყო ეს უნიჭერესი ქალი და, უმუშევრობით გაწამებული, შიმშილის ზღვარზე ცხოვრობდა...

(ბევრი უნდა დავწერო, ნერვები ამეშალა)

ჩემი ცხოვრება ამ დიდი მსახიობთან რა მოსატანია, მაგრამ მსგავსი რამ თურმე მეც შემემთხვა და აქამდე არ მჯეროდა, რომ მეც დამმართეს იგივე: 

79-ში დავამთავრე უნივერსიტეტი და 81-ის თებერვლამდე სამჯერ დამიბარეს  КГБ-ში - ჩვენი თანამშრომელი უნდა გახდეო... მე რომ უარს ვეუბნებოდა მათთვის მიუღებელი სხვადასხვა მიზეზის გამო, მერე დედაჩემთან მოვიდნენ და დაუწყეს "ლამაზი პერსპექტივით" მოხიბლვა და დედაჩემიც დამხვდა ერთხელ საყვედურებით - მეტი რა გინდა?! ამაზე უკეთეს რას ნახავო?! - და ა.შ. მართალია, მე არავინ დამმუქრებია, მაგრამ ორი წლის განმავლობაში მაინც ვერ ვიშოვე სამსახური... ზოგი ჭირი მარგებელია და 81-ში ავღანეთში წამიყვანეს თარჯიმნად და ორი წლის განმავლობაში აღარავინ მომკარებია (მხოლოდ იმას მაძალებდნენ იქაური რუსის "პოლკოვნიკები", რომ პარტიის წევრი გავმხდარიყავი, რაზედაც ასევე უარი ვუთხარი)... 

...83-ში საქართველოში რომ დავბრუნდი, ისევ გამომეცხადა ვიღაც ცანცარა რუსი (შესაბამის ქვეყანაში გაგზავნის და იქ "სამოთხისებური" ცხოვრების პერსპექტივით) და მასაც რომ ვუთხარი უარი, დაიწყო ჩემთვის ნამდვილი ჯოჯოხეთი: ყველგან უარი მითხრეს სამსახურზე, არც ჩემი ენის ცოდნა აინტერესებდათ, არც თარგმნის უნარი და ა.შ. ერთ ინსტიტუტში ძალიან კარგად მიმიღეს, ერთ კვირაში მოდი და მოიტანეო საბუთები, მაგრამ რომ მივედი, უარი მითხრეს - გადავიფიქრეთო (ერთი კვირის განმავლობაში, ალბათ, მიიღეს პასუხი "იმ ორგანოდან")... ერთმა კაცმა, რომელსაც, მორალურად მაინც, ევალებოდა ჩემი დასაქმება, საერთოდ ზურგი მაქცია... (ოციოდე წლის შემდეგ კი მითხრა - სადა ხარ, სად დაიკარგეო?!); მთარგმნელთა კოლეგიაში - ორიოდე წლის წინ მითხრა ერთმა ჩემმა კოლეგა-ირანისტმა - თურმე მას, როგორც ირანისტს, დაავალეს, რომ ჩემს თარგმანებზე ცუდი რეცენზია დაეწერა (რაზედაც მან უარი განაცხადა), მაგრამ სამაგიეროდ სხვას დააწერინეს თურმე და ორწლიანი ლოდინის შემდეგ, რომლის განმავლობაში, იმ იმედით, რომ ამიყვანდნენ შტატში, ვთარგმნე და ჩავაბარე შესაბამის განყოფილებას პრაქტიკულად მთელი კლასიკური სპარსული (ტაჯიკური) პოეზიის პწკარედიც, რომელიც სხვებს უნდა გაელექსათ, მაგრამ მითხრეს - რომ თავისუფალი შტატი არ აქვთ და ვერ მიმიღებენ. არადა, ამ დროს იმ კოლეგიაში ორასამდე თანამშრომელი იყო, რომელთაგან მხოლოდ ათიოდე კაცი აკეთებდა საქმეს, ეს ერთმა იქ მომუშავე ძალიან ცნობილმა პიროვნებამ მითხრა, რომელიც ერთადერთი გულშემატკივარი იყო ჩემი (სხვათა შორის, "ცისფერი მთები" ზუსტად იმ შენობაშია გადაღებული და იქ არსებულ რეალობას ასახავს და ხანდახან მგონია, რომ ჩემ შესახებაა შექმნილი ეს ფილმი). ერთი სიტყვით, 1989 წლის აპრილამდე ყველგან უარს მეუბნებოდნენ და "ცხრა აპრილის" მოვლენების შემდეგ, რომლის შედეგად ბევრმა დაყარა პარტიული მანდატები (როგორც ჩანს, კიდევ სხვა "მანდატებიც")  იმ მოტივით, რომ - "რას ლაპარაკობ, კომპარტიაში ძალით მიმიღეს, რა მინდოდა ამ პირსისხლიან კომუნისტებთანო"... - ასე თუ ისე მეც მეშველა.

1989 წლის სექტემბერში ერთ სკოლაში მიმიღეს მასწავლებლად, მერე ჩემს მშობლიური სკოლაში გადავედე და როცა კუპონით მიღებული ხელფასით, ერთი კოლოფი სიგარეტის გარდა, არაფრის ყიდვა არ შემეძლო, წავედი და პოლიგრაფიულ საქმეში ჩავერთე, კომპიუტერიც გამოჩნდა, გაზეთის, ჟურნალის თუ წიგნის კეთებაც ვისწავლე, მერე ჩემი გაზეთი "ფანტაზია" შევქმენი და ამით ვიარსებე 2011 წლამდე... ამ საქმეში ჩემთვის ხელი არავის შეუშლია, რადგან (...როგორც გურჩენკოს მსგავსი მსახიობები იყო თითებზე ჩამოსათვლელი) ჩემი მსგავსი "კროსვორდისტიც" თითოოროლა იყო მაშინ (ახლა არ ვიცი, ჩამოვშორდი უკვე კროს-სამყაროს) და აღარც ის სახელმწიფო არსებობდა თავისი "бдительный" მოქალაქეებით... ახლობლები დამცინოდნენ - Такие кроссвордисты на улице не валяются-ო, კიევში კი 2006 წელს ერთ რედაქციაში ერთხელ მითხრეს - Вы король кроссворда-ო და не только грузинского-ო!

აი, ასე "გასცა პასუხი" ფილმმა გურჩენკოს შესახებ ჩემს კითხვას - "შესაბამისმა ორგანოებმა" დაბლოკეს თურმე ჩემი ცხოვრება და ამიტომაც ვიყავი უმუშევარი თითქმის ათი წელი (...როგორც ასეთ შემთხვევაში ხდებოდა - კი ვმუშაობდი, მაგრამ მხოლოდ ფიზიკური დატვირთვის მქონე საქვაბეებში და მისთანებში, რადგან ჩემი გონებრივ-ინტელექტუალური პარამეტრები დიდ საშიშროებას წარმოადგენდა (თურმე!) СССР-КПСС-ისათვის, რომლებმაც 70-წლიანი "Карнавальная ночь" გაუმართეს დედამიწის ერთი-მეექვსედზე მცხოვრებ ადამიანებს.

ვითომ ხვალ საკონტროლო წერა მაქვს

(სკოლაში სწავლისას არ ვწერდი ხოლმე წინასწარ თემებს და ახლა გამოვასწორებ ჩემს "დანაშაულს" და რომ მივალ "ცად" ჩემს მასწავლებელთან, გავახარებ)

არ ვიცი, მავანი მეცნიერნი რატომ ცდილობენ, რომ ყველა დიდ და მნიშვნელოვან (კლასიკურ!) ნაწარმოებში მისტიური, ღვთიური, ასტრალური და მისი მსგავსი საწყისები დააფიქსირონ და შემდეგ მკითხველს აუწყონ, რომ ისინი ჩაწვდნენ ამ არაამქვეყნიურობას და დაინახეს ის, რაც ავტორმა არ თქვა...

არადა, იბადება სრულიად ლოგიკური კითხვა - რატომ არ თქვა ავტორმა - ვინმე უშლიდა თუ არ შეეძლო?

მაგალითად, დავით გურამიშვილის "ზუბოვკის" შესახებ ვთქვათ ორიოდე სიტყვა...

მავანნი დიდის გულმოდგინებით ამტკიცებენ, რომ გზად მიმავალ პოეტს არაამქვეყნიური არსება მოევლინა და მასში მისტიური ხილვები წარმოშვა... საიდან ასკვნიან? პოეტს უწერია ეს? - არა. არ შეეძლო დაეწერა? - რა თქმა უნდა, შეეძლო; გურამიშვილი მთელ "დავითიანში" თვალნათლივ და ცხადად წარმოაჩენს თავის რელიგიურ ხედვებს (როგორც ახლა იტყვიან) და რაღა ამ ლექსში შეიკავა თავი?! ან იქნებ სალექსო ზომას და რითმას ვერ მოარგებდა თავის სათქმელს და ამიტომაც გამოიყენა ასეთი მეტაფორები: "ზუბოვკა" და "ქალი"?! დავითმა რომ ჩვეულებრივი უკრაინელი ქალი ნახა და მასთან გაბაასებაში ტიპიური ქალური რეაგირების მომსწრე შეიქნა, კარგად ჩანს ამ სტრიქონებში:

ასე მითხრა: «ჩამომეხსენ, გამეცალე, მარი,

არ მინდიხარ, არ მიყვარხარ, სხვა მყავს კარგი მყვარი...

მითხრა: «შენგნით ნუმცა მსმია სიტყვა მაგის მეტი».

აიღო და დამიშინა თავში დიდი კეტი...

მერმე ტკბილად დამიყოვა, კიდეც გამიცინა;

ასე მითხრა: «აქ ნუ ვსხედვართ, გვნახოს არავინა...

ხედავთ აქ რაიმე მისტიურ-ასტრალურ-არამქვეყნიურს?!

როგორც ჩანს, მავანი მეცნიერნი ამ სიტყვებმა ააცდინა ჩვეულებრივ ყოფით აღქმას:

დამპირდა, თქვა: «კიდევ მოვალ», აწ მე იმას ველი:

მისთვის ვსტირი, ცრემლითა მაქვს უბე, კალთა სველი.

სიკვდილის დროს მე მის მეტი არავინ მყავს მშველი,

მან გამიღოს სამყოფისა კარი შესასვლელი...

აწ შენ, ჩემო საყვარელო, იმყოფები სადა?

ქვეყნად შენგან უკეთესი მე არავინ მყვანდა.

ქვესკნელსა ვარ, ვერა გხედავ, მეგულვები ცადა;

გეაჯები, ნუ გამწირავ, წამიყვანე მანდა!...

ღრმა მოხუცებულობის ჟამს გაახსენდა მარტოობით გაწამებულ დავით გურამიშვილს ის ქალი, რომელმაც პირობა ვერ შეასრულა ("კულავ სადმე ამოივლი, მე დაგხვდები წინა"), არ მიეცა ამის საშუალება, გავიდა მას შემდეგ დიდი ხანი და მისმა მსურველმა პოეტმა (...გული მისთვის ხურსა) ივარაუდა, რომ ის ქალი გარდაიცვალა და ცაში ავიდა და ამიტომაც სთხოვს - მეც მანდ წამიყვანეო...

ვიმეორებ ჩემს კითხვას - რა არის ამაში მისტიურ-ასტრალურ-არაამქვეყნიური?!

* * *

იცხოვრეთ, პატივცემულებო ჩვეულებრივი, ამქვეყნიური ხედვებით... კაცობრიობამ იმდენი რელიგია და მისტიციზმი შექმნა, რომ პოეტების სატრფიალო გრძნობების დამატებას არცერთი მათგანი არ საჭიროებს და ვეღარც ვეღარავის გააკვირვებთ თქვენი კვლევის სიღრმისეული და ალეგორიული მეთოდებით....

აქვე ისიც უნდა დავამატო, რომ, ვინც უკრაინაში ყოფილა და ამ ქვეყნის ქალაქელებთან ერთად სოფლის მცხოვრებნიც უნახავს, დამეთანხმება, რომ ზოგი მართლა ისეთი ქალი იარება იქ გზებზე, რომ კაცები ისე გაოგნებულნი მისდევენ ხოლმე, როგორც იმ ცნობილ ნაწარმოებშია - ნილსი რომ ჯადოსნურ სალამურს მოიმარჯვებს და მთელი ქალაქის ვირთხებს შლეიფად მოიკიდებს.

Кетевана Константинович

ქეთევანების დღესთან დაკავშირებით ანუ ამბავი იმისა, 
თუ როგორ გადაიქცა ქალბატონი ქეთევან მაღალაშვილი კაცად (?!)
და კიდევ ანუ
რატომ არ შეიძლება სიტყვების უაზროდ შემოკლება 
ენციკლოპედიებში
(გაზ. "ფანტაზია" #263, 2002 წელი)

ჩვენს უნივერსალურ ენციკლოპედიაზე მუშაობისას თანდათანობით გამოიკვეთა ის აზრი, რომ სიტყვათა შემოკლება არ არის გამართლებული ქმედება, რადგან, გარდა გაღიზიანებისა, მრავალი შეცდომის სათავეც ხდება.
სიტყვათა შემოკლებით განსაკუთრებით გამოირჩევა ძველი საცნობარო ლიტერატურა, რაც გარკვეულწილად გამართლებული იყო იმდროინდელი პოლიგრაფიული (არაკომპიუტერული) მეთოდებისა და საშუალებების გათვალისწინებით. დღეს კი ყველაფერი ძალზედ სწრაფად და ადვილად სრულდება კომპიუტერის მეშვეობით და "შემოკლებებს" აზრი დაეკარგა.
ასე მოიქცნენ რუსული კომპიუტერული ენციკლოპედიის შემდგენლებიც, რომლებაც საბაზოდ ენციკლოპედიური ლექსიკონი (წიგნი) აიღეს, სიტყვები გაშალეს და სწორედ აქ მოხდა კურიოზი, რაც ჩვენთვის ძალზედ გულდასაწყვეტია და რაც უკვე ვაცნობეთ ხსენებული კომპიუტერული ენციკლოპედიის რედაქციას.
1990 წელს გამოცემულ "Советский Энциклопедический Словарь"-ში წერია ასე:
МАГАЛАШВИЛИ Кетевана Конст. (1894-1973), сов. живописец, нар. худ. Груз. СССР (1961). Портреты («Я. Николадзе», 1922) отличаются тонкостью психологических характеристик
როგორც ხედავთ, აქ ერთადერთი შეცდომა ისაა, რომ ქეთევანი Кетевана გახდა და გაურკვეველია, ეს პიროვნება ქალია თუ კაცი; სწორედ ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ დემოკრატიულ-კომპიუტერული ეპოქის ენციკლოპედისტები "იძულებულნი" გახდნენ ტრანსსექსუალური ოპერაცია ჩაეტარებინათ, თუმცა კი, პოლიტიკური თვალსაზრისით დიდი бдительность გამოამჟღავნეს და "საბჭოთა მხატვრის" ნაცვლად "ქართველი მხატვარი" დაწერეს, ასევე შეიცვლა Груз. СССР საქართველოდ.
ასე და ამრიგად, დღეს Большая Энциклопедия Кирилли и Мефодия 2000 ასეთ ინფორმაციას იძლევა:
МАГАЛАШВИЛИ Кетевана Константинович (1894-1973), грузинский живописец, народный художник Грузии (1961). Портреты («Я. Николадзе», 1922) отличаются тонкостью психологических характеристик.
ჩვენ, რა თქმა უნდა, შორს ვართ იმ აზრისაგან, რომ ეს შეგნებული ანტიქართული ქმედებაა (...მიტინგზე ხომ არ ვართ?!).
ეს უბრალად საწყენი ფაქტია, რაც იმედია, შემდეგ გამოცემაში შესწორდება.
...მთავარი "დამნაშავენი" კი ძველი პოლიგრაფისტები არიან, რომლებმაც ჩათვალეს, რომ მხოლოდ "Кетевана"-ა საკმარისი იმისათვის, რომ მკითხველმა ქალი და კაცი ერთმანეთში გაარჩიოს, ახლებმა კი ქალბატონი ქეთევანი Константинович-ად მოიხსენიეს.

დილის მონოლოგი

...ერთ-ერთი პირველი იგავ-არაკი, რაც სპარსული ენის შესწავლისას წავიკითხეთ პირველ კურსზე, ასეთი იყო: ერთ უსინათლო კაცს მხარზე დოქი ჰქონდა შემოდგმული, ხელში სანთელი ეჭირა და ღამით ბაზარში მიიკვლევდა გზას. გამვლელმა ჰკითხა: "შენ ხომ უსინათლო ხარ, მაინც ვერაფერს ხედავ და ეგ სანთელი რად გინდაო?!" მან უპასუხა (گفت) : "ეს სანთელი ჩემთვის კი არა, სხვებისთვისაა, რომ არ დამეჯახონო".

მეტი არაა ჩემი მტერი, ეს ჩემი იგავური ნათქვამი გაიგონ იმ მძღოლებმა, რომელთა მსხვერპლი კინაღამ ორჯერ გავხდი სულ რაღაც ერთი კვირის განმავლობაში, მაგრამ მაინც... ის ხომ გაიგებს, ვინც იმისთვის ცხოვრობს, რომ "სხვებს გაუნათოს გზა".

ექიმების რჩევით და მოთხოვნით ბოლო დროს სულ ფეხით დავდივარ; შევისწავლე ახლომახლო უბნების და ქუჩების ყველა გადასასვლელი და პატიოსნად ვდგები ხოლმე ქუჩის ნაპირზე, სანამ ვინმე გაჩერდება და მომცემს გადასვლის საშუალებას, მაგრამ... უკვე ორჯერ მოხდა ასეთი შემთხვევა და სანამ მესამეჯერ ვინმეს იქით გავუსტუმრებივარ, საიდანაც აღარავინ მოდის (...ალბათ, იქ უკეთესი ცხოვრებაა და მირომ არ ბრუნდებიან), მინდა, რომ თქვენც გაგაფრთხილოთ: თუ ორმოცდაათიდან ერთმა პატიოსანმა მძღლმა მანქანა გააჩერა და დაგითმოთ უფლება გზის გადაკვეთისა, ფრთხილად იყავით! - ამ მძღოლის უკან რომ მძღოლი მოდის, ის ჩათვლის, რომ მის წინ მიმავალი მძღოლი "ვერ არის თავის გონზე" და ზედ გადასასვლელზე დიდი სიჩქარით აუვლის გვერდს, იქ კი შეიძლება თქვენ გადადიოდეთ...

ფრთხილად გადადით გზაზე! იქ ისეთები დაბორიალობენ მანქანით, ვინც ძალიან ჩქარობს, რომ როგორმე "ევროპაში და ნატოში" შესვლა სხვებს დაასწროს, თქვენ კი, შეიძლება, მარადიულ სინათლეში ან სიბნელეში გაგისტუმრონ (გააჩნია, როგორ ცხოვრობდით აქ - პატიოსნად იხდიდით, თუ - არა, სინათლის გადასახადს)...

...რა ვიცი, ამბობენ - ჯოჯოხეთში უფრო საინტერესო საზოგადოება იკრიბებაო და ამით ვინუგეშებ ხოლმე თავს, რადგან სხვა რომელიმე სივრცეში ნამდვილად ვერ მოვხვდები ჩემი "ჰაზრების" შემხედვარე.

დილა მშვიდობისა! 

გაუშვი-დაიჭირე... იყიდე – გაყიდე... რა, – ქარვასლაა?

რა ხდება ამ ქვეყანაში?
მეც ყველაფერს ვადევნებ თვალ-ყურს და გაოგნებული ვარ არსებული ვითარებით, ოღონდ არა იმიტომ, რომ ვინმეს (პოლიტიკური) მხარდამჭერი ვარ, მაგრამ რომ არაფრის შეცვლა არ შემიძლია, ამიტომ ისევ ჩემს საფიქრალზე გადავერთვები ხოლმე... აი, "ქარვასლა" ვახსენე და გამახსენდა ამ სიტყვის წარმომავლობა...

ახლა დიდი ხნის სურვილს (ოცნებასაც კი!) ვისრულებ და ჩემი ძველი პუბლიკაციების აღდგენა-დახარისხებას ვეწევი ერთის მხრივ "საჯარო ბიბლიოთეკის" (მე მაინც ასე მოვიხსენიებ ხოლმე) თხოვნით და მეორეს მხრივ იმისთვის, რომ მომავალში, თუ ისურვეს ჩემმა შვილიშვილებმა, იმ თითქმის 20-წლიანი საგაზეთო ნაშრომების გაცნობა, რაც მე დამიგროვდა და რაც 2011 წელს შეწყდა, მათ ამ სურვილის შესრულება გავუადვილო....

2000 წლის გამოცემებში ვარ ახლა ჩაფლული და წავაწყდი იმ რუბრიკის დასაწყისს, რაც ქართულ ენაში შემოსული უცხოური ლექსიკის მიმოხილვას ეხებოდა... მაშინ ჩემს "სადიპლომო პროფესიას", ირანისტიკას სრულიად დაშორებილი ვიყავი, კომპიუტერულ-პოლიგრაფიულ სფეროში ვიყავი უგზოუკვლოდ ჩაფლული და საკუთარ თავს ყოფილ ირანისტად ვთვლიდი, მაგრამ, როგორც ჩანს, რაღაც ჭია მაინც არ მასვენებდა...

* * *
ჩარფუზანა - მართალია, ეს სიტყვა არცთუ ისე ხშირად იხმარება ჩვენს ენაში და განმარტებით ლექსიკონშიც კი არ არის დაფიქსირებული, მაგრამ ის შეგვხვდა სერგეი მიხალკოვის ერთი იგავის ქართულ თარგმანში, სადაც ერთი გახარებული კურდღელი თავისი დადებითი ემოციის რელიზაციას `ჩარფუზანას დაცხობით~ აპირებს. ვიმეორებთ, ეს სიტყვაა არაა დიდად გავრცელებული ჩვენს ენაში, მაგრამ მეტად ნიშანდობლივია, რადგან მისი სამივე ნაწილი (ჩარ+ფუ+ზან) სხვადსხვა სახით სხვა `ქართულ~ სიტყვებშიცაა დაფიქსირებული.
`ჩარ~ - ნარდის ნებისმიერმა მოთამაშემ იცის, რომ `ოთხია~.
`ფა~ - სპარსულად ფეხს ნიშნავს (აქ გვაქვს სახეცვლილი `ფუ~) და ეს სიტყვა სხვაგანაცაა დაფიქსირებული (`ფიანდაზი~ - ორიგინალში არის `ფაიანდაზ~ - ფეხქვეშ გასაგები).
`ზან~ - ზმნური წარმონაქმნია და დარტყმას ნიშნავს (იგივე `ზარბა-ზან~ - ძალით დამრტყმელი).
ასე რომ `ჩარფუზანა~ სხვა არაფერია თუ არა ოთხი ფეხის დაცხობა.

აქანდაზი - აქ ქართულის მცოდნისათვის ყველაფერი გასაგებია, ამ საგნის ფორმაცა და დანიშნულებაც ნათელია, მაგრამ მის სპარსულობაში დიდხანს გვეპარებოდა ეჭვი, მიუხედავად იმისა, რომ ეს `ანდაზ~ (ისევ ის `ფიანდაზი~ გაიხსენეთ) აშკარად სპარსულია და გადამყრელ-გადამშლელს ნიშნავს. `აქ~ არ არის ის ადგილის მიმანიშნებელი სიტყვა რაც ყველამ ვიცით... მაშ, რა არის და რის გადაყრაზეა ლაპარაკი? რა თქმა უნდა ნაგვის, მაგრამ რა შუაშია `აქ~?
...და თურმე საქმე იმაში გახლავთ, რომ ესაა სპარსული სიტყვის `ხაქ~-ის ნარჩენი, რაც მიწასაც ნიშნავს და მტვერსაც და, როგორც ჩანს, `ხაქ+ანდაზი~ სპარსელთათვის უპირატესად მიწის სამუშაოებში იყო გამოსაყენებლი, თუმცა, ალბათ, ის ისევე გამოიყენებოდა ნაგვის გადასაყრელად, როგორც ჩვენი ნიჩაბი (`ლაფათკა~) საჭირო შემთხვევაში.

ბანოვანი - აქ უცნაურ მოვლენასთან გვაქვს საქმე, როცა ერთი ერთი მრავლობითი ფორმის სიტყვა მეორე ენაში მხოლობითად გადადის. `ბანუ~ სპარსულად `ქალს, ქალბატონს~ ნიშნავს `ან~ მრავლობითის მაწარმოებელია. შუაში `ვ~ კეთილხმოვანებისათვისაა ჩართული (ეს მოვლენა ახასიათებს თუნდაც ფრანგულ ენას). ასე რომ სპარსული `ქალბატონები~ (ბანუ-ვ-ან) ერთი ქართველი ქალი გახდა....
...გაუგებარი მხოლოდ ისაა, თუ რაში დასჭირდათ ჩვენს წინაპრებს ამ სიტყვების შემოტანა?!

ღობის აქეთ-იქით

...ახლა ვნახე ერთი თეატრის სპექტაკლი; მისი რეჟისორი ძალიან დიდი ხანია, რაც ვაღიარე დიდ რეჟისორად და ერთ-ერთ საუკეთესოდ ქართულ თეატრში, მის ადრინდელ ნამუშევრებს ვაღმერთებდი და შემეძლო ბევრჯერ მენახა... სპექტაკლში მონაწილე სამი ძირითადი მსახიობი (და ერთი განსაკუთრებით) უდიდესი ნიჭის და შემოქმედებითი ენერგიის არტისტად მიმაჩნდა და ახლაც ასე მიმაჩნია, მაგრამ ასეც ხდება ხოლმე... ხომ ააცილა ინგამ შვიდიდან შვიდი ტყვია და ხომ ვერ გაიტანა ერთხელ ჩელებაძემ გოლი ორი მეტრიდან სრულიად ცარიელ კარში (თანაც "არარატთან" ერევანში) ... ჰოდა, ალბათ, ასე ხდება ხოლმე, მაგრამ მაინც...
სპექტაკლს ვუყურე და მხოლოდ ნახევარ საათს გავუძელი: რეჟისორი იგივე, მსახიობები - ისევ ისინი, მაგრამ სპექტაკლი - საშინელება! შემიძლია, დავასახელო კონკრეტულად, რაც არ მომეწონა, მაგრამ ამით უნებლიედ გავამჟღავნებ სპექტაკლის და მის შემქმნელთა ვინაობას...
არის ასეთი გამოთქმა - "თავში აუვარდაო"... ჰოდა, რა დროს თავში ავარდნაა, ქართული თეატრების დარბაზები ერთი-მესამედითაც აღარ ივსება... შექმენით რაღაც ახალი, თანამედროვე კი არა, ახალი!
ცნობილი რუსი კომენტატორის, ნიკოლაი ოზეროვის ერთი შეძახილის პერიფრაზირებას თუ მოვახდენთ, მივიღებთ ამას - Такой театр нам не нужен! - ძველებს ეხსომებათ, რომ ოზეროვმა Хоккей იგულისხმა, მაგრამ მაინც...
* * *
ამ შუაღამისას რა დროს სპეტაკლების ყურებაა, მაგრამ წამძლია თეატრისადმი არსებულმა ძველმა ინტერესმა და ცნობისმოყვარეობამ ("სიყვარულს" ვეღარ ვამბობ) და თუ მაინცადამაინც მოისურვეთ რამე ძველი კარგი სპექტაკლის ნახვა კომპიუტერთან, შეგიძლიათ ეს საიტი იხილოთ (ლუარსაბის თქმისა არ იყოს, "ყველა-ყველა და..." საბჭოთა ეპოქამ თეატრი მაინც შექმნა მაღალი დონის).
...ოღონდ არ დამიწყოთ ახლა - სპექტაკლი თეატრში უნდა ნახო და არა მონიტორზეო... ერთი კახური ანდაზისა არ იყოს - ვირი ღობის იქითაც ვირია და ღობის აქეთაც.

მე კი აქვე დაგემშვიდობებით და გადავალ პარალელურ სამყაროში რამოდენიმე საათით.

http://www.adme.ru/svoboda-kultura/999-spektaklej-onlajn-750710/

ორიოდე სიტყვა "სელფის" შესახებ

ვაჰ, როგორ დავიღალე ამ ქალის სელფ(ი)ებისგან!...

თუმცა სულ სხვა რამის თქმა მინდოდა, ქალი არაფერ შუაშია, ხსენებულ ფრაზაში შეიძლება კაციც ჩაგვეწერა
selfie-ში (ისევე, როგორც ტაქსი-ში) "ი" ფუძისეულია და ასე უნდა ითქვას და დაიწეროს: სელფიში კარგად გამოვედი, სელფის ხშირად იღებს და ა.შ. თუმცა საეჭვოა, რომ ვინმემ ეს წესი დაიცვას, ჩვენ ხომ ეს "ი" სახელობითი ბრუნვის ნიშანი გვგონია და ამიტომაც ვამბობთ ხოლმე - ტაქსში ჩავჯექი - და ა.შ.
* * *
საერთოდ კი ამ სიტყვას - selfie - 2002 წლამდე თვით აკადემიური ლექსიკონებიც არ იცნობდნენ და, როგორც პატივცემული ვიკიპედია წერს, პირველად დაფიქსირდა ავსტრალიელთა ინტერნეტ-ფორუმზე 2002 წლის 13 სექტემბერს... ცხადია, სიტყვა შეიქმნა self-იდან, ჩვენც შეგვეძლო შეგვექმნა ასეთი ხელოვნური სიტყვა, მაგალითად - "თვითუნა, სათვისო" და მისთანები, მაგრამ სანამ "ყელფანდურა-ჰაერმდღვების" მსგავს "შედევრს" შევქმნი, ჯობია გავჩუმდე და "სელფის", როგორც მოვლენის, მცირე ისტორია მოგახსენოთ.
იმავე (პატივცემულ!) ვიკიპედიაში წერია - Великая княжна Анастасия Николаевна в возрасте 13 лет была одним из первых подростков, которая могла сделать свою собственную фотографию с помощью зеркала, чтобы отправить другу в 1914 году. В письме, которое сопровождало фотографию, она писала: «Я сделала эту картину смотря в зеркало. Это было очень сложно, так как мои руки дрожали»... აქვე არის სტენლი კუბრიკის მიერ სარკის საშალებით გადაღებული ავტო-ფოტო (ასე დავარქვათ); ეს ფოტო ამოვჭერი და გვერდით 1972 წელს გადაღებული ჩემი ავტო-ფოტო მივამონტაჟე, რომელიც სარკის გარეშეა გადაღებული... თუ დააკვირდებით, კუბრიკის აპარატს არ აქვს ერთი მოწყობილობა, რაც მისგან მოგვიანებით საშუალებას აძლევდა საბჭოთა ფოტოაპარატების მფლობელებს უსარკოდ მიეღოთ საკუთარი ფოტო... დავაყენებდი ხოლმე აპარატზე საჭირო პარამეტრებს, გადავწევდი ერთ პატარა სახელურს, რომელიც 7-8 წამის შემდეგ ავტომატურად აჩხაკუნებდა და მე ამ წამების განმავლობაში, გავრბოდი და ვდგებოდი საჭირო ადგილზე ავტო-ფოტოს მისაღებად...
დღეს კი, როგორც წერენ, "სელფი" ფსიქიური აშლილობა-მოშლილობის ერთ-ერთი გამოვლინებაა...
აი, ამის თქმა მომინდა 4 სექტემბერს და მიტომ დავწერე ამხელა თხზულება!

2015 წლის ზაფხულის უკანასკნელი მონოლოგი

ყველაფერს აქვს თავისი დასაწყისი და დასასრული და, როგორც ჩანს, ამ პოლიტიკური "თოქ-შოუ-ებ-ის" დასრულების დროც ადრე თუ გვიან უნდა დამდგარიყო... ან თუნდაც დასრულების დასაწყისი... რამდენიმე წლის წინ მეც ვუსმენდი და ვუყურებდი ამგვარ გადაცემებს ყველა არხზე, მერე თანდათან დაიკარგა ინტერესი და ახლა საერთოდ არ ვიცი - რა გადაცემებს ხურავენ და რატომ არის ეს საგანგაშო ქვეყნის მომავლისთვის... ალბათ, ასეა მაყურებელთა, დიდი თუ არა, გარკვეული ნაწილი მაინც... ისეთი ადამიანების დრო დასრულდა, როგორსაც ლეო ანთაძე თამაშობს იმ ცნობილ სერიალში; ასეთი ადამიანების შექმნა პოლიტიკოსთა მიერ ბედნიერენა იყო თუ უბედურება, სხვა პრობლემაა, მაგრამ მათი "მოქმედების ვადა" რომ ამოუწურა, ფაქტია.

გრიგოლიას ეპოქა ქართულ ტელევიზიებში საკმაოდ დიდხანს გაგრძელდა და მას ამის გამო მადლობის მეტი არაფერი ეთქმის, დიდხანს ანებივრებდა მას მაყურებელი ყურადღებით...  ზოგადად კი იმის თქმაც შემიძლია, რომ მხატვრულ ნაწარმოებებში ნათქვამი "თავისუფალი სიტყვა" ბევრად უფრო მომგებიანია და "ტყვია ტყვიაში მოსახვედრია"; ასე მაგალითად (ჩემი აზრით, რა თქმა უნდა) "დაქალების" დუდუმ, როგორც პერსონაჟმა, ბევრად უფრო დიდი და დამაფიქრებელი "თოქ-შოუ" მოგვიწყო ვიდრე ე.წ. "ქართული ტელეჟურნალისტიკის" მთელმა არმიამ (თუნდაც "ჰამ-ქარმა") ერთად 25 წლის განმავლობაში...

მხატვრული სახეებით აზროვნებას მიაწექით (დანო და ძმანო!), რადგან ბევრად უფრო "კრეაწიულია".

* * *

აქვე ერთი ლინგვისტური ჩანართი რომ არ გავაკეთო, არ შემიძლია: ეს ანტირუსული საზოგადოება რატომ არუსულებს ინგლისურ სიტყვებს?! სწორედ რუსები ამბობენ ასე: კრეაწივი, პროძюსერი, სწюარტი... და ა.შ. თუ მომიძებნით და მიმითითებთ ამ სიტყვებში სად და როდის წარმოთქვამენ თავად ინგლისელ-ამერიკელები ისეთ ბგერებს, როგორიცაა "წ, ძ, ю" მადლობელი ვიქნები.

სათამაშო

გუშინ მეტეხის უბანში ჩავიარე... ყოველ 20 მეტრში Hotel-Hotel წერია და აშენებულია ლამაზ, კარგად მოვლილი სასტუმროები... გარედან თვალს ახარებს, შიგნით, არ ვიცი, რა ხდება... ღმერთმა ქნას, სულ ტურისტებით იყოს დახუნძლული, ჩემმა მზემ თუ მეწყინოს და რამე ცუდი ვიფიქრო! მერე ერთ ნაცნობ სადარბაზოში შევედი, სადაც კედლები ისევ ძველებურადაა დაბზარული და კიბეებიც უფრო მეტად ჩამოზნექილ-ჩამობრეცილია და ძლივს "შვებით ამოვისუნთქე", ნაცნობი ადგილები ხელუხლებელი რომ დამხვდა... იქ ერთი ჩემი ძმაკაცი შალიკო ცხოვრობდა, რომელიც "დიდი ხანია, სადღაც გადასახლდაო" - მითხრეს მეზობლებმა. ჰოდა, გამოვედი გარეთ და ტურისტულ უბნად ქცეული გარემოს შემხედვარეს, ცნობილი "ტურა-ასპირანტურისა" არ იყოს, ეს სიტყვები წამომცდა:
სადაც ყვარობდა შალიკოს მაშო,
იქ ტურისტული დგას სათამაშო.
* * *
ეს ექიმები მეუბნებიან - "ისეირნე და ისეირნეო" და აჰა შენ სეირნობა! - გული მომკლავს თუ ნერვების შლა, რა მნიშვნელობა აქვს?!

როგორ იქმნებოდა ქართული სახელები

აქვე, "ვეფხისტყაოსანთან დაკავშირებულ წერილებში არის გამოკვლევა "ნესტანდარეჯანის" შესახებ, სადაც წერია, რომ ეს სამნაწილიანი სპარსული სახელია (ნესთ ანდარ-ე ჯაჰან); შემიძლია ბატონი ზურაბ ჭუმბურიძის მოსაზრებითაც დავადასტურო ხსენებული ფაქტი:
"ნესტან - ნესტან-დარეჯან-ის პირველი ნაწილია, ქცეული ცალკე სახელად. ნესტან-დარეჯან მომდინარეობს სპარსული გამოთქმისაგან: ნესთ ანდარე ჯაჰან - " სწორუპოვარი ", უფრო ზუსტად: " არ არის ქვეყნად (მისი ტოლი) ". ეს სახელი ჰქვია " ვეფხისტყაოსნის "  მთავარ გმირ ქალს. სრული (კომპოზიტური) ფორმა, გარდა " ვეფხისტყაოსნისა ", დადასტურებულია ისტორიულ ძეგლებში (იხ.საქართველოს სიძველენი, III, 140). ამჟამად როგორც ნესტანი, ისე დარეჯანი გვხვდება ცალ-ცალკე სახელებად"
ყველაფერი სწორი და მისაღებია, გარდა ერთისა: გაუგებარია ეს განმარტება - "სწორუპოვარი" - საიდან გაჩნდა, თუმცა ეს ამჯერად ჩვენთვის არ არის საინტერესო.

ანუ: თუ "ნესტანი" და "დარეჯანი" რუსთველის ეპოქის შემდეგ, დიდი ხნის მოგვიანებით, სავარაუდოდ ვინმე გადამწერის მიერ უმიზნოდ ხმარებული დეფისის შედეგად გაჩნდა, მაშინ რა ვუყოთ ისეთ ნაწარმოებს, სადაც "დარეჯანი" სრულიად დამოუკიდებლად გვხვდება და "ნესტანის" ხსენება საერთოდ არ არის?
სრულიად ლოგიკური კითხვაა და გულისხმობს ჩვენს საგმირო-საფალავნო რომანს - "ამირანდარეჯანიანს" (რომლის მსგავსებმა სადღაც ესპანეთში მავანი დონ კიხოტი გადარიეს სამი-ოთხი საუკუნის შემდეგ).

ბატონი ზურაბი "დარეჯანის" შესახებ წერს: "დარეჯან - წარმოადგენს მეორე ნაწილს სახელისა ნესტან-დარეჯან ("სწორუპოვარი"). მისი მოფერებითი ფორმებია დარია, დარო, დარიკო. დარეჯან-ისაგან ნაწარმოებია გვარი დარჯანია. დარია დამოუკიდებელი სახელიც არის, ნიშნავს " მფლობელს ".
ვისაც "ამირანდარეჯანიანი" არ წაუკითხავს, შესაძლოა (ლეილმაჯნუნიანის, ვისრამიანის და მისთანების მსგავსად), ეს რომანი "ამირანის" და "დარეჯანის" სატრფიალო თავგადასავალი ეგონოს და ვერც დაემდურებით, რადგან ყველამ იცის, რომ ჩვენს მამაკაცებს ოდითგანვე ერქვათ "ამირანი" და "დარეჯანიც", რომ პოპულარული სახელი იყო საქართველოში, ესეც ცხადია.
"ამირანდარეჯანიანის" გაცნობისას კი ასეთ ინფორმაციას ვიღებთ მთავარი გმირის შესახებ: “მე − ამირან დარეჯანის ძე და ყმა ჩემი სავარსამის ძე, ბადრი იამანის ძე და ყმა მისი ინდო ჭაბუკი, ნოსარ ნისრელი და ყმა მისი ალი დილამი. ოდეს ქაჯნი დავჴოცენით და ზღვათა მეფისა ასული გამოვიყვანეთ, ამას ადგილსა მოვედით და ყოველი არაბეთი ზედა მოგვიჴდა”. ამ პატარა ამონარიდში "ვეფხისტყაოსნის" თემატიკა (ქაჯების დახოცვა და ასულის გამოხსნა) და გეოგრაფიული სივრეცე (არაბეთი) რომ ჩანს, ეს სხვა კვლევა-ძიებას ითხოვს, ამჯერად მხოლოდ საკუთარ სახელებზე შევჩერდეთ:
მაშ, გაირკვა, რომ ამირანი დარეჯანის მიჯნური კი არა, მისი ძე ყოფილა!... თუმცა მთელ ნაწარმოებში სხვაგან არსად "დარეჯანი", როგორც პერსონაჟი, არ ფიგურირებს და მისი "დედობაც"  არსად ჩანს...

ფრიად გასაკვირია, რომ ამირანს "დედის ძედ" მოიხსენიებენ... რატომ? სავარაუდო პასუხები ასეთია: მისი მამის სახელი უცნობი იყო ავტორისთვის... თამარის ეპოქაში ქალის პრივილეგირებულობა ამ რომანშიც ჩანს და ასე შემდეგ...
საქმე იმაშია, რომ ხსენებულ "ამირანს" არც ამირანი ერქვა სახელად და არც ვინმე "დარეჯანის" შვილი ყოფილა. ამ კომპოზიტსაც (ამირანდარეჯანიანი) ახლავე სპარსულ-არაბული ენებით აგიხსნით, ოღონდ მე ნუ დამემდურებით, რადგან ამგვარი ახსნა ჩემამდე ბევრად ადრე დიდმა მეცნიერებმა განახორციელეს, მე კი ეს 1974 წლიდან ვიცი, როცა პირველ კურსზე საკურსო ნაშრომი დავწერე "ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიაში" ბატონ ელგუჯა ხინთიბიძესთან... ჩემს "საკურსოს" ასე ერქვა - "ამირანდარეჯანიანის პერსონაჟები"... ჰოდა, სრულიად მოულოდნელად 41 წლის შემდეგ კვლავ დავუბრუნდი ხსენებულ თემას... (ნეტავი შემენახა ის "საკურსო", უფრო გამიადვილდებოდა ახლა წყაროთა დასახელება... სამწუხაროდ, ინტერნეტში საინტერესო ვერაფერი ვნახე "ამირანდარეჯანიანის" შესახებ, ბიბლიოთეკაში სიარულის დრო და საშალება კი არ მაქვს).

ამირ ანდარ-ე ჯეჰან - "ამირა (მეფე, ბატონი, მბრძანებელი....) ქვეყნიერებისა" - ასე იშიფრება რომანის სათაური...
სიტყვა "ჯეჰან" გვხვდება სხვა გაქართულებულ სახელშიც (...რაც ბატონი ზურაბ ჭუმბურიძის წიგნში ვერ ვნახეთ) - იგულისხმება "ჯანგირ-ი", რაც ასევე კომპოზიტური სიტყვაა: ჯეჰან-გირ, ანუ "ქვეყნის მპყრობელი"... მსგავსი სიტყვებია: უნა-გირ  - უნას/ჰუნეს ანუ ცხენის დამჭერი, ქაფ-ქ(გ)ირ - ქაფის დამჭერი, ჯიბ-გირ - ჯიბის დამჭერი და ა.შ. "ჯანგირ" არის ფუძე ისეთი გვარისა, როგორიცაა "ჯანგირაშვილი".
კიდევ ერთხელ:
1. ამირ - ამირა, მბრძანებელი
2. ანდარ-ე - შინა, -ში
3. ჯეჰან - ქვეყნიერება.
აქვე უნდა დავაზუსტოთ, რომ "ჰ", როგორც წესი იკარგება ქართულში შემოსვლისას და ამიტომაც მივიღეთ "ჯეჰან"-იდან "ჯან"... ხოლო სხვა "ჯან", რომელიც ქალაქურ მიმართვაში გვხვდება - სულიკო-ჯან, გოგია-ჯან, მანანა-ჯან... - ნიშნავს "სულს"... მაგალითად: ჯამ(ნ)ბაზი - სულთან მოთამაშე.
მავანმა გადამწერმა კი ამ სამი ელემენტისგან მიიღო ორი (ამირან-დარეჯან... კიდევ კარგი, რომ დეფისი აქაც არ ჩასვა), ნაწარმოების მთავარ გმირს უწოდა ამირან დარეჯანის ძე  და სრულიად უსაფუძვლოდ დააბრალა არარსებულ ქალბატონ დარეჯანს ამირანის დედობა...
მთელ ნაწარმოებში ვერ შევძლეით დათვლა (არც იყო ამის საჭიროება), მაგრამ მის ერთ-მეოთხედ ნაწილში დაახლოებით 200-ჯერ გვხვდება სრული ფორმა "ამირან დარეჯანის ძე" და მხოლოდ 25-ჯერ ცალკე "ამირან/ამირანი", ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ამბის სპარსულ პირველწყაროში ყველაგან ეწერა სრული ფორმა - ამირ ანდარ-ე ჯეჰან - და გადამწერ-გამქართულებელიც, მას შემდეგ რაც შექმნა "ამირანსა" და "დარეჯანს" შორის დედა-შვილობა, ძირითადად იყენებს სრულ ფორმას... ან, შესაძლოა, ყველგან ეს სრული ფორმა ეწერა და მომდევნო საუკუნეების გადამწერებს დაეზარათ ბევრი წერა და მთელი ნაწარმოების დაახლოებით ერთ-მერვედში მხოლოდ "ამირანი" დატოვეს.
* * *
გადამწერთა მიერ შქემნილი კურიოზები ცნობილია რუსულ ლიტერატურაშიც, მაგალითად იური ტინიანოვმა ხსენებულ მოვლენას მთელი მოთხრობაც მიუძღვნა - "Поручик Киже", რასაც ასეთი ისტორიული ფაქტი დაედო საფუძვლად: Придворный писарь, оформляя документ об очередном производстве офицеров русской армии, слово "прапорщики же" написал с переносом. Причем на новой строчке он повторил слог "ки" и начал с большой буквы, а частицу "же" присоединил к слову. -Получилось "прапорщик Киже". Своей ошибки писарь не заметил, и бумага легла на императорский стол. Так появилась "персона секретная, фигуры не имеющая".
* * *
კარგია ეს თუ ცუდი, არ ვიცი - მე მხოლოდ ფაქტებს ვასახელებ, მაგრამ "ამირანდარეჯანიანის" გადამწერ-გამქართულებელმა კიდევ ერთი  ქართული სახელი რომ შექმნა, ფაქტია. ბატონი ზურაბ ჭუმბურიძე წერს:
"დარისპან (სპარსული) " კარი ისპაანისა ". აქედანაა გვარი დარისპანაშვილი, სოფლის სახელი დარისპარაული (დარისპან-ა-ულ-ი)".
ეს სახელი გავრცელდა "ამირანდარეჯანიანის" შემდეგი პერსონაჟის წარმომავლობის გაქართულების შემდეგ: "სეფედავლე დარისპანის ძე", თუმცა არანაირი "დარისპანი", როგორც მამა სეფედავლესი, არასოდეს არსებულა ბუნებაში... ეს სახელიც შემდეგნაირად იშლება: "სეფაჰდოულე დარ-ე ესფაჰან" და დაახლოებით ამას ნიშნავს - ისფაჰანის/ისპაანის კარის დაცვის (ჯარის) უფროსი... შესაძლოა, "დავლე/დოულეს" სხვა განმარტებებიც არსებობდეს, მაგრამ ამჯერად სპარსული ენის წიაღში არ დავიწყებ ძრომიალს, "სეფაჰ" კი სხვა არაფერია, თუ არა ჩვენი "სპა" და აქედან მიღებული "სპასალარი, სპასპეტი" და ასე შემდეგ.

ერთი სიტყვით, საწყალ დარისპანს (ქართულ ლიტერატურაში) ოთხი გასათხოვარი ქალის პრობლემაზე კიდევ ვიღაც არარსებული "სეფედავლეს" მამობა თუ მამობილობაც დაერთო და როგორ უძლებს ამდენ გასაჭირს საწყალი ბერიკაცის გული, ერთობ გასაკვირია?!

P.S. ...ხოლო “ამირანი” რომ ქართული მითოლოგიის პირმშოა და სახელიც რომ ქართული წარმოშობისაა, ესეც ცხადია და არანაირ დაეჭვებას არ ვაპირებ, თუმცა კარგი იქნებოდა იმის ცოდნაც - საიდან გაჩნდა ეს სახელი... ყველაფერს ხომ რაღაც მიზეზი და საფუძველი აქვს.