რა ხდება ამ ქვეყანაში?
მეც ყველაფერს ვადევნებ თვალ-ყურს და გაოგნებული ვარ არსებული ვითარებით, ოღონდ არა იმიტომ, რომ ვინმეს (პოლიტიკური) მხარდამჭერი ვარ, მაგრამ რომ არაფრის შეცვლა არ შემიძლია, ამიტომ ისევ ჩემს საფიქრალზე გადავერთვები ხოლმე... აი, "ქარვასლა" ვახსენე და გამახსენდა ამ სიტყვის წარმომავლობა...
ახლა დიდი ხნის სურვილს (ოცნებასაც კი!) ვისრულებ და ჩემი ძველი პუბლიკაციების აღდგენა-დახარისხებას ვეწევი ერთის მხრივ "საჯარო ბიბლიოთეკის" (მე მაინც ასე მოვიხსენიებ ხოლმე) თხოვნით და მეორეს მხრივ იმისთვის, რომ მომავალში, თუ ისურვეს ჩემმა შვილიშვილებმა, იმ თითქმის 20-წლიანი საგაზეთო ნაშრომების გაცნობა, რაც მე დამიგროვდა და რაც 2011 წელს შეწყდა, მათ ამ სურვილის შესრულება გავუადვილო....
2000 წლის გამოცემებში ვარ ახლა ჩაფლული და წავაწყდი იმ რუბრიკის დასაწყისს, რაც ქართულ ენაში შემოსული უცხოური ლექსიკის მიმოხილვას ეხებოდა... მაშინ ჩემს "სადიპლომო პროფესიას", ირანისტიკას სრულიად დაშორებილი ვიყავი, კომპიუტერულ-პოლიგრაფიულ სფეროში ვიყავი უგზოუკვლოდ ჩაფლული და საკუთარ თავს ყოფილ ირანისტად ვთვლიდი, მაგრამ, როგორც ჩანს, რაღაც ჭია მაინც არ მასვენებდა...
* * *
ჩარფუზანა - მართალია, ეს სიტყვა არცთუ ისე ხშირად იხმარება ჩვენს ენაში და განმარტებით ლექსიკონშიც კი არ არის დაფიქსირებული, მაგრამ ის შეგვხვდა სერგეი მიხალკოვის ერთი იგავის ქართულ თარგმანში, სადაც ერთი გახარებული კურდღელი თავისი დადებითი ემოციის რელიზაციას `ჩარფუზანას დაცხობით~ აპირებს. ვიმეორებთ, ეს სიტყვაა არაა დიდად გავრცელებული ჩვენს ენაში, მაგრამ მეტად ნიშანდობლივია, რადგან მისი სამივე ნაწილი (ჩარ+ფუ+ზან) სხვადსხვა სახით სხვა `ქართულ~ სიტყვებშიცაა დაფიქსირებული.
`ჩარ~ - ნარდის ნებისმიერმა მოთამაშემ იცის, რომ `ოთხია~.
`ფა~ - სპარსულად ფეხს ნიშნავს (აქ გვაქვს სახეცვლილი `ფუ~) და ეს სიტყვა სხვაგანაცაა დაფიქსირებული (`ფიანდაზი~ - ორიგინალში არის `ფაიანდაზ~ - ფეხქვეშ გასაგები).
`ზან~ - ზმნური წარმონაქმნია და დარტყმას ნიშნავს (იგივე `ზარბა-ზან~ - ძალით დამრტყმელი).
ასე რომ `ჩარფუზანა~ სხვა არაფერია თუ არა ოთხი ფეხის დაცხობა.
აქანდაზი - აქ ქართულის მცოდნისათვის ყველაფერი გასაგებია, ამ საგნის ფორმაცა და დანიშნულებაც ნათელია, მაგრამ მის სპარსულობაში დიდხანს გვეპარებოდა ეჭვი, მიუხედავად იმისა, რომ ეს `ანდაზ~ (ისევ ის `ფიანდაზი~ გაიხსენეთ) აშკარად სპარსულია და გადამყრელ-გადამშლელს ნიშნავს. `აქ~ არ არის ის ადგილის მიმანიშნებელი სიტყვა რაც ყველამ ვიცით... მაშ, რა არის და რის გადაყრაზეა ლაპარაკი? რა თქმა უნდა ნაგვის, მაგრამ რა შუაშია `აქ~?
...და თურმე საქმე იმაში გახლავთ, რომ ესაა სპარსული სიტყვის `ხაქ~-ის ნარჩენი, რაც მიწასაც ნიშნავს და მტვერსაც და, როგორც ჩანს, `ხაქ+ანდაზი~ სპარსელთათვის უპირატესად მიწის სამუშაოებში იყო გამოსაყენებლი, თუმცა, ალბათ, ის ისევე გამოიყენებოდა ნაგვის გადასაყრელად, როგორც ჩვენი ნიჩაბი (`ლაფათკა~) საჭირო შემთხვევაში.
ბანოვანი - აქ უცნაურ მოვლენასთან გვაქვს საქმე, როცა ერთი ერთი მრავლობითი ფორმის სიტყვა მეორე ენაში მხოლობითად გადადის. `ბანუ~ სპარსულად `ქალს, ქალბატონს~ ნიშნავს `ან~ მრავლობითის მაწარმოებელია. შუაში `ვ~ კეთილხმოვანებისათვისაა ჩართული (ეს მოვლენა ახასიათებს თუნდაც ფრანგულ ენას). ასე რომ სპარსული `ქალბატონები~ (ბანუ-ვ-ან) ერთი ქართველი ქალი გახდა....
...გაუგებარი მხოლოდ ისაა, თუ რაში დასჭირდათ ჩვენს წინაპრებს ამ სიტყვების შემოტანა?!
მეც ყველაფერს ვადევნებ თვალ-ყურს და გაოგნებული ვარ არსებული ვითარებით, ოღონდ არა იმიტომ, რომ ვინმეს (პოლიტიკური) მხარდამჭერი ვარ, მაგრამ რომ არაფრის შეცვლა არ შემიძლია, ამიტომ ისევ ჩემს საფიქრალზე გადავერთვები ხოლმე... აი, "ქარვასლა" ვახსენე და გამახსენდა ამ სიტყვის წარმომავლობა...
ახლა დიდი ხნის სურვილს (ოცნებასაც კი!) ვისრულებ და ჩემი ძველი პუბლიკაციების აღდგენა-დახარისხებას ვეწევი ერთის მხრივ "საჯარო ბიბლიოთეკის" (მე მაინც ასე მოვიხსენიებ ხოლმე) თხოვნით და მეორეს მხრივ იმისთვის, რომ მომავალში, თუ ისურვეს ჩემმა შვილიშვილებმა, იმ თითქმის 20-წლიანი საგაზეთო ნაშრომების გაცნობა, რაც მე დამიგროვდა და რაც 2011 წელს შეწყდა, მათ ამ სურვილის შესრულება გავუადვილო....
2000 წლის გამოცემებში ვარ ახლა ჩაფლული და წავაწყდი იმ რუბრიკის დასაწყისს, რაც ქართულ ენაში შემოსული უცხოური ლექსიკის მიმოხილვას ეხებოდა... მაშინ ჩემს "სადიპლომო პროფესიას", ირანისტიკას სრულიად დაშორებილი ვიყავი, კომპიუტერულ-პოლიგრაფიულ სფეროში ვიყავი უგზოუკვლოდ ჩაფლული და საკუთარ თავს ყოფილ ირანისტად ვთვლიდი, მაგრამ, როგორც ჩანს, რაღაც ჭია მაინც არ მასვენებდა...
* * *
ჩარფუზანა - მართალია, ეს სიტყვა არცთუ ისე ხშირად იხმარება ჩვენს ენაში და განმარტებით ლექსიკონშიც კი არ არის დაფიქსირებული, მაგრამ ის შეგვხვდა სერგეი მიხალკოვის ერთი იგავის ქართულ თარგმანში, სადაც ერთი გახარებული კურდღელი თავისი დადებითი ემოციის რელიზაციას `ჩარფუზანას დაცხობით~ აპირებს. ვიმეორებთ, ეს სიტყვაა არაა დიდად გავრცელებული ჩვენს ენაში, მაგრამ მეტად ნიშანდობლივია, რადგან მისი სამივე ნაწილი (ჩარ+ფუ+ზან) სხვადსხვა სახით სხვა `ქართულ~ სიტყვებშიცაა დაფიქსირებული.
`ჩარ~ - ნარდის ნებისმიერმა მოთამაშემ იცის, რომ `ოთხია~.
`ფა~ - სპარსულად ფეხს ნიშნავს (აქ გვაქვს სახეცვლილი `ფუ~) და ეს სიტყვა სხვაგანაცაა დაფიქსირებული (`ფიანდაზი~ - ორიგინალში არის `ფაიანდაზ~ - ფეხქვეშ გასაგები).
`ზან~ - ზმნური წარმონაქმნია და დარტყმას ნიშნავს (იგივე `ზარბა-ზან~ - ძალით დამრტყმელი).
ასე რომ `ჩარფუზანა~ სხვა არაფერია თუ არა ოთხი ფეხის დაცხობა.
აქანდაზი - აქ ქართულის მცოდნისათვის ყველაფერი გასაგებია, ამ საგნის ფორმაცა და დანიშნულებაც ნათელია, მაგრამ მის სპარსულობაში დიდხანს გვეპარებოდა ეჭვი, მიუხედავად იმისა, რომ ეს `ანდაზ~ (ისევ ის `ფიანდაზი~ გაიხსენეთ) აშკარად სპარსულია და გადამყრელ-გადამშლელს ნიშნავს. `აქ~ არ არის ის ადგილის მიმანიშნებელი სიტყვა რაც ყველამ ვიცით... მაშ, რა არის და რის გადაყრაზეა ლაპარაკი? რა თქმა უნდა ნაგვის, მაგრამ რა შუაშია `აქ~?
...და თურმე საქმე იმაში გახლავთ, რომ ესაა სპარსული სიტყვის `ხაქ~-ის ნარჩენი, რაც მიწასაც ნიშნავს და მტვერსაც და, როგორც ჩანს, `ხაქ+ანდაზი~ სპარსელთათვის უპირატესად მიწის სამუშაოებში იყო გამოსაყენებლი, თუმცა, ალბათ, ის ისევე გამოიყენებოდა ნაგვის გადასაყრელად, როგორც ჩვენი ნიჩაბი (`ლაფათკა~) საჭირო შემთხვევაში.
ბანოვანი - აქ უცნაურ მოვლენასთან გვაქვს საქმე, როცა ერთი ერთი მრავლობითი ფორმის სიტყვა მეორე ენაში მხოლობითად გადადის. `ბანუ~ სპარსულად `ქალს, ქალბატონს~ ნიშნავს `ან~ მრავლობითის მაწარმოებელია. შუაში `ვ~ კეთილხმოვანებისათვისაა ჩართული (ეს მოვლენა ახასიათებს თუნდაც ფრანგულ ენას). ასე რომ სპარსული `ქალბატონები~ (ბანუ-ვ-ან) ერთი ქართველი ქალი გახდა....
...გაუგებარი მხოლოდ ისაა, თუ რაში დასჭირდათ ჩვენს წინაპრებს ამ სიტყვების შემოტანა?!
Комментариев нет:
Отправить комментарий