понедельник, 31 декабря 2018 г.

გაუმარჯოს მეგობრობას!

რას ნიშნავს „აიდოსტი“?
ასეთი თამაში არსებობდა (ახლაც არსებობს ჩვენს თაობაში, თუ ვინმეს გაახსენდება), რომელიც ქათმის მკერდის ორტოტა ძვალთან არის დაკავშირებული; ამას ქართულად „საწინწკარა“ ჰქვია, ხოლო არაქართულად - „ავქაში“ და ამ სიტყვასაც იყენებენ ახლა მავანნი („ჰავ“ - სომხურად ქათამია, „ქაშ“ - სპარსული ზმნური ძირია და გაწევას, გათრევას, გაგლეჯვას ნიშნავს).


თამაშის არსი ასეთია: ვინც ქათმის ძვალს გამოწიწკნის, გაუწვდის ხოლმე მეგობარს თუ თანამეინახეს (ეს, როგორც წესი, სუფრაზე ხდება) და ეს იმის მომასწავებელია, რომ პირველი მეორეს რაღაცაზე დანაძლევებას სთავაზობს და თუ მეორემ მიიღო ეს შეთავაზება, დათქვამენ იმას, თუ რა უნდა აუსრულოს დამარცხებულმა გამარჯვებულს და ისინი ერთად გადატეხენ ძვალს პირობაზე შეთანხმების ნიშნად... ამის შემდეგ ამ ორ ადამიანს შორის ასეთი ვითარება იქმნება: თუ რომელიმე ერთმა მეორეს რაიმე ნივთი გაუწოდა და მიმღებმა არ თქვა „მახსოვს“ (ახსოვს, რომ ნაძლევი დადეს), ესე იგი ის დამარცხებულია. გამარჯვებულმა ამ დროს უნდა თქვას - „აიდოსტ“ - და ამით დამთავრებულია თამაში, რომელიც შეიძლება დღეების და კვირების განმავლობაში გაგრძელდეს.

რაც შეეხება ამ გამოთქმას „აიდოსტ“. ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი გვეუბნება: „დოსტ-ი“ [სპარსულად dosT] ძვ. და საუბ. ამხანაგი, მეგობარი. (ოღონდ იქ შეცდომით gosT წერია). „აი“ არის შორისდებული „ჰაი“ და ეს „აიდოსტ“ სხვა არაფერია, თუ არა - „ჰეი, მეგობარო“. არ ვიცი, ჩვენმა წინაპრებმა რატომ არჩიეს სიტყვა „მეგობარს“ უცხოური „დოსტ“ (ეს მათ ვკითხოთ, 100 წლის შემდეგ რომ შევხვდებით „იქ“), მაგრამ, მიუხედავად მარცხისა, მეგობრული სულისკვეთების შენარჩუნება რომ აუცილებელია, ეს ამ ფრაზიდანაც ჩანს - „(ჰ)აი დოსტ“
P.S. თუ მავანი პოლიტიკოსებიც შეისმენენ ამას, ცუდი არ იქნება.
„საწინწკარა“, ცხადია, „წიწკნა“-დან არის წარმოშობილი და, ალბათ, მისი საწყისი ფორმა იყო „სა-წიწკნ-არა“.

пятница, 14 декабря 2018 г.

ნამდვილად მინახავს!!!

ალბათ, 1977 ან 78 წელი იქნებოდა, ზამთარი იყო, რადგან ის, ვის შესახებაც ამ სტატუსს ვწერ გრძელი, ყავისფერი პალტოთი შემორჩა ჩემს მეხსიერებას, როგორც ერთი კადრი...
„რუსთაველის“ მეტროდან რომ ამოვედი და ვიწრო ტროტუარი რომ ავიარე ფილარმონიისკენ (მაშინ ეს სახლებქვეშ გაყვანილი გვირაბი ჯერ არ იყო გაკეთებული), სადღაც არმისული ბელინსკის ქუჩის კუთხემდე, ჩემკენ მომავალი ლამაზი ქალი დავინახე... ასეთი ქალის შეუმჩნევლობა სრულიად გამორიცხული იყო, მაგრამ უფრო საინტერესო ის გახლდათ, რომ ძალიან ნაცნობი სახე ჰქონდა ხსენებულ ქალბატონს... მან ჩაიარა მეტროსკენ, მე წავედი უნივერსიტეტისკენ, აქ დასრულდა ჩვენი „ნაცნობობა“ და, როგორც უკვე ვთქვი, ეს ყველაფერი ერთი კადრის სახით დარჩა ჩემს ხსოვნაში... იმავე საღამოს (ან მეორე დღეს) გაზეთიდან შევიტყე, რომ თბილისში რაღაც კინო თუ ტელეფესტივალი ტარდებოდა და ბარბარა ბრილსკა იყო ჩამოსული... ცხადია, ბელინსკის ქუჩის კუთხესთან ნანახი ის „ნაცნობი სახე“ (მაშინ ჯერ „ცნობადი“ არ ვიცოდით, რას ნიშნავდა) ბარბარა ბრილსკად მივიჩნიე და ამაყი ვიყავი ამ ფაქტის გამო, თითქოს მის (კინო)საძინებელში 31 დეკემბერს, მიაგკოვი კი არა, მე აღმოვჩნდი...
მაგრამ მას შემდეგ იმდენი დრო გავიდა, რომ ახლა უკვე ეჭვიც კი მეპარებოდა იმაში, მართლა ვნახე ეს პოლონელი ქალი თბილისში, თუ მისი ნახვის ამბავი ჩემმა ფანტაზიამ შეთხზა (ასეთები შეუთხზავს?!)...ჰოდა, დღეს შვებით ამოვისუნთქე, როცა ეს ფოტო ვნახე „ფეისბუქში“... ესე იგი, მართლა ყოფილა პანი ბარბარა თბილისში ჩამოსული და ნამდვილად შემხვდა იგი იმ ზღაპრულ თბილისში, რომელიც 70-იანი წლების მიწურულითაა შემორჩენილი ჩემს მეხსიერებაში და არა მარტო ჩემსაში...
ვისაც არ გჯერათ, რომ თბილისი მაშინ ზღაპრული იყო, გამოიგონეთ დროის მანქანა, გადაბრძანდით 1978 წლის დეკემბერში, მე ბელინსკის ქუჩის კუთხეში დაგელოდებით და თქვენც დარწმუნდებით, რომ ტყუილს არ ვლაპარაკობ...
(ფოტოზე მარცხნივ ჩანს ლია მიქაძე, ქართული ტელევიზიის ლეგენდა... ბარბარა ბრილსკაზე ლამაზი თუ არა, მასზე არანაკლებ მშვენიერი ქალბატონი).