„ტფილისი“ თუ „თბილისი“?

• დიდი ხანია, საეჭვოდ მიმაჩნია ის, რომ ჩვენი დედაქალაქის სახელი უკავშირდება სიტყვა „თბილ“-ს და კიდევ ის, რომ ადრე ამ სიტყვას წარმოთქვამდნენ ასე - „ტფილი“ და შესაბამისად ქალაქსაც 1936 წლამდე ერქვა ტფილისი და მერე რატომღაც, უეცრად გახდა „თბილისი“, რასაც, სხვათა შორის, არც აკაკი შანიძე იზიარებდა და არც კონსტანტინე გამსახურდია (ბატონი კონსტანტინე ღვინოსაც აყენებდა თურმე და მას სულ ასე მოიხსენიებდა - „ტფილისური“).
• ჟურნალ „დროშის“ 1960 წლის პირველ ნომერშია გამოქვეყნებული ივანე შაიშმელაშვილის წერილი და მასაც ეს კითხვა აწუხებს - რატომ „თბილი“, როცა ჩვენს ქალაქში ცხელი წყაროებია და თუ ქალაქს სახელი ამ წყაროების მიხედვით დაერქვა, მას უნდა ერქვას „ცხელისი“?
• 
  
• ვახუშტი ბაგრატიონი წერს: „ტფილისს დის ცხელი წყალი კლდიდამ. არს მით აბანონი ექვსნი და დიდშენნი, ავაზიანი. მარადის მომდინარე ცხელი წყალი“-ო. (ცხელიო და არა თბილი)
• თბილისის მინერალურ წყლებს უწოდებენ ცხელს და არა თბილს შარდენი (1673 წ.), ტურნეფორი (1701 წ.), გაგარა (XVII-ს 30-იანი წლები), იაზიკოვი (1770 წ.), პუშკინი (1829).
• ცნობილი ლეგენდის მონაცემებიდან გამომდინარე კი, შეგვიძლია ეს კითხვაც დავსვათ: განა შეიძლება ფრინველის ჩაფუფქვა თბილ წყალში?!
• ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ახლა არ ვიცი და, გასული საუკუნის 60-70-იან წლებში, როცა ჩემს უფროს ძმებს ყოველკვირა დავყავდი თბილისის გოგირდის აბანოებში, ერთმა ნაცნობმა მეაბანოემ („ბანშჩიკს“ ვეძახდით) საიდუმლოდ გვითხრა, რომ ნამდვილ გოგირდის წყალს მხოლოდ პარასკევობით უშვებდნენ... ჰოდა, ძალიან კარგად მახსოვს, რომ ეს „პარასკევის წყალი“ იყო ცხელი და არა თბილი...
• 
  
• ერთი სიტყვით, ახალი ვერსია გავიგე, რაც საინტერესოდ მომეჩვენა...
• ხსენებულ სტატიაში ბევრი არგუმენტია მოყვანილი იმისა, რომ თბილისი „ხის ქალაქი“ იყო იმიტომ, რომ მის გარშემო ბევრი ტყე იყო და საშენ მასალად სწორედ ხე-ტყეს იყენებდნენ; სულხან-საბას „სიტყვის კონაში“ ივანე შაიშმელაშვილმა მოძებნა სიტყვა „ტაფული“, რაც ხის მასალით ნაშენს, „მოტაფულებულს“ ნიშნავს და შესაბამისად აქედან მივიღეთ სახელი „ტაფულისი“, საიდანაც, დროთა განმავლობაში, ფონეტიკური ცვლილებების შედეგად მივიღეთ „ტფილისი“...
• 
  
• მე არცერთ ძველ ქართულ ტექსტში სიტყვა „თბილ“-ის ნაცვლად (პარალელურად თუ სინონიმად) „ტფილი“ არ შემხვედრია, უფრო მეტიც - გადავამოწმე და ამ სიტყვებს საერთოდ არ იცნობენ ისეთი ლიტერატურული ძეგლები, როგორიცაა: „ვეფხისტყაოსანი“, „თამარიანი“, „ამირანდარეჯანიანი“, „ვისრამიანი“, „აბდულმესიანი“, „სიბრძნე სიცრუისა“...
• სიტყვა „თბილი“ გვხვდება სამჯერ „დავითიანში“, ხოლო „ტფილს“ ეს ტექსტიც არ იცნობს...
• ასე რომ, „ტფილ“-იდან ვერანაირად ვერ მივიღებდით „თბილ“-ს, რადგან „ტფილ“-ს არანაირი კავშირი არ ჰქონია ტემპერატურულ ფენომენთან.
• 
  

1.